Lögrétta - 30.11.1927, Page 1
XXIL ár.
Reykjavík, miðvikudaginn 30. nóvember 1927.
61. tbL
Um víða veröld.
Dostojewski
og byltingin og framtíðarríkið.
1 síðasta blaði var sagt nokkuð
frá ástandi og horfum í Sovjet-
Rússlandi í sambandi við tíu ára
afmæli byltingarinnar. Þess var
getið hversu byltingin hefði ver-
ið undirbúin á ýmsan hátt og
höfðu sumir af glöggskygnustu
mönnum Rússlands sagt það fyr-
ir, að nokkru leyti, sem verða
myndi. Öndvegishöfundar Rússa
á síðasta mannsaldri höfðu feng-
ist meira eða minna við þessi
efni og þegar menn leitast við
að skilja byltinguna, undirrót
hennar og eðli, verður ekki fram
hjá farið skoðunum og ummælum
þessara manna, enda varpa störf
og rit manna eins og Tolstoys,
Dostojewskis og annara slíkra
merkilegu Ijósi yfir alla menn-
ingarþróun síðustu ára. 1 Vestur-
Evrópu hefur Tolstoy orðið hvað
kunnastur sem einskonar spámað-
ur rússneskrar menningar, en
meðal Rússa sjálfra munu marg-
ir líta til Dostojewskis sem meiri
og merkari þjóðemisleiðtoga og
þjóðræknispostula, sem vísað hafi
Slöfum hinn rjetta veg menning-
ar þeirra og hlutskiftis í heim-
inum, jafnframt því, sem hann,
ásamt Tolstoy, var hið ágætasta
skáld þeirra. Dostojewski var
ekki byltingamaður í skilningi
hinna vestrænu landa sinna, hann
varð einn af aðalleiðtogum
Slafophilanna keisaraveldis og
kirkjusinni, en boðaði samt ýms-
ar umbætur og nauðsyn nýs anda,
eða rjettara sagt nauðsyn þess,
að mentamenn Rússlands tileink-
uðu sjer anda rússneskrar al-
þýðu, og endurfæddu ríkið fyrir
kraft hans. En af mótsetning-
unni milli hinna vestrænu menta-
manna og hinnar austrænu al-
þýðu, spratt og sprettur að ýmsu
leyti enn, ólga sú í þjóðlífinu,
sem komið hefur af stað bylt-
ingum þar og m. a. hefur orðið
kommunistastjóminni til ýmis-
legra vandræða í viðskiftum
hennar við bænduma og það svo,
að hún hefur í ýmsum greinum
orðið að víkja fyrir þeim og slá
af kröfum sínum.
Fyrirlítið ekki alþýðuna, sagði
Dostojewski um þetta í einum
kafla í „Dagbók rithöfundar",
gleymið því, að hún var áður
þræll ykkar, virðið hugsjónir al-
þýðunnar; elskið það, sem hún
elskar; hrífist af því, sem hana
hrífur. Því ef þið anið áfram í
sjálfsþótta í þá stefnu að reyna
að þröngva henni til hlýðni við
evrópiskar hugsjónir, sem hún
getur ekki skilið og mun aldrei
skilja, þá kemur að því áður en
langt um líður, að alþýðan af-
neitar ykkur, vestrænu menta-
mönnunum, snýr baki við ykkur
og leitar annara leiðtoga . . . Þeg-
ar Rússlandi verður stjómað eftir
óskum alþýðunnar, mun ekkert ilt
koma fyrir, og landinu mun vegna
vel. En þegar þið einangrið ykkur
frá alþýðunni á þvættingsþingi á
evrópuvísu, þá munuð þið reika í
myrkri og rekast hver á annan
og hljóta áverka í stað þess að
upplýsa Rússland. Fjölgið alþýðu-
skólum yðar, aukið jámbrauta-
net yðar, en leitist um fram alt
við að eignast góðan her. Því
Evrópa hatar ykkur og fyrirlít-
ur og hugsar um það eitt, að slá
eign sinni á land yðar. Evrópu-
mennimir vita það, að rússneska
þjóðin verður ávalt óvinveitt
auðvaldsdraumum ágjamra borg-
ara. Þeir finna það, að Rússland
ber í skauti sínu þann nýja fagn-
aðarboðskap um kristilegt bræðra-
lag, sem eyða mun hinni borgara-
legu stjóm yðar. Við eigum ekkl
að vinna með Evrópumönnum,
heldur með Asíumönnum, því við
Rússar erum alt eins mikið Asíu-
þjóð, eins og Evrópuþjóð. Stjóm-
málaafglöp okkar síðustu tvær
aldimar hafa verið í því fólgin,
að við höfum reynt að fá Evrópu-
þjóðimar til að trúa því, að við
værum sannir Evrópumenn . . .
1 Evrópu vorum við aðskotadýr,
í Asíu verðum við húsbændur.
Dostojewski hafi einnig talað
af miklum krafti um þessi efni
í annálaðri ræðu á minningar-
hátíð þjóðskáldsins Puschins. Þið
mentamennimir, sagði hann, ætt-
uð að reyna að skilja hinar heil-
ögu hugsjónir þjóðar ykkar. Því
þessi ómentaði lýður, sem þið
snúið baki við í fyrirlitningu, á
í sjer fólgið hið kristilega orðið.
Þið getið ekki þjónað mannkyn-
inu með ósjálfstæðri upptuggu á
heilaspuna Evrópumenningar, sem
leiðir Evrópu sjálfa í glötunina,
heldur með því að undirbúa,
ásamt þjóð ykkar, hina nýju hug-
sjón rjetttrúnaðarins.
Út af þessum og þvílíkum hug-
leiðingum Dostojewskis hafa
margir myndað sjer skoðun sína
um þá byltingu bolsjevíkanna,
sem nú hefir gengið yfir í tíu
ár. Þeir em henni að vísu and-
stæðir á ýmsan hátt, en sætta
sig við hana að nokkm leyti, því
hún hafi verið nauðsynlegur
áfangi, en markið sje annað og
meira. Því muni byltingin aftur
hverfa og eyðast, en upp rísa ný
og voldug slafnesk menning í víð-
áttumiklu slafnesku ríki og sú
menning eigi að taka við kyndli
heimsmenningarinnar, er hann,
áður en langt um líður, fellur úr
hendi germananna, sem við hon-
um tóku úr höndum Rómverja.
Síðustu fregnir.
Rússneska stjómin mótmælir
því, að óeirðir sjeu út af flokks-
rekstri Trotskys og fjelaga hans.
1 Tyrklandi hafa verið handtekn-
ir fyrir undirróður 60 kommún-
istar og búist við því, að nokkuð
kólni vináttan með Rússum og
Tyrkjum. I Belgíu sagði stjómin
nýlega af sjer, en sami maður,
Jaspar, hefur myndað nýja sam-
steypustjóra. Danski málarinn
Tuxen er nýdáinn. Rússar munu
ætla að reyna að koma á aftur
stjómmálasambandinu við Breta.
Bratianu, forsætisráðherra í
Rúmeníu og aðalmótstöðumaður
Carols prins, er dáinn.
----o----
Frá Holtamðnnum.
----- NL
III. Andinn sem á að vaka. Sú
var tíðin lengi, að fátt var um
framfarimar víða í sveitum, og
ekki hvað síst hjer í Holtunum.
Húsakynnin voru yfirleitt hrör-
leg og þröng. Túnin víðast ógirt
og kargþýfð. Flestir hugsuðu
ekki hærra en að hafa 1 sig og á
og strituðust við að lifa sam-
lcvæmt þeirri hugsjón sinni! Fje-
lagsskapur var hjer varla til. Og
jarðabætur litlar aðrar en ein og
ein illagerð beðasljetta hjer og
þar. Túnaukar vom varla til. Og
þó að einstöku menn sýndu fram-
takssemi gengu flestir ósnortnir
fram hjá því. Efnalítill einyrki,
Gísli heit. Magnússon á Brekk-
um, jók t. d. túnið sitt um 2—3
dagsl., sljettaði túnaukann og
mikið af gamla túninu með hand-
verkfærum einum. Og hlóð auk
þess axlarháan garð umhverfis
túnið, vann þó oft annarsstaðar
og hirti eigi ver um heimili sitt
eða bú en aðrir bændur. Jarða-
bæturnar hans vom allar unnar
í hjáverkum og af mestu atorku.
Þó er jeg ekki viss um, að allir
grannar hans hafi veitt því eftir-
tekt hvað hann hafðist að. Þess
sjer að minsta kosti ekki merki,
að þeir hafi fylgt því fyrirdæmi
sem hann gaf þeim, svo lengi
sem hann lifði og vann.
Þeir em til sem halda því
fram, að verk þeirra, sem fyrstir
hefjast handa, sjeu í raun og
veru miklu meira verð en þau
sýnast. Vera má að áhugaaldan,
sem vor eftir vor knúði Gísla
heitinn á Brekkum á fætur og
út í flögin sín, um óttuskeið eða
fyrri, sje nú að skella á sveit-
ungum hans og efla í þeim sama
andann. Vel er, ef svo væri! Sú
hamingja hefur fallið mjer til
handa, að fá að fara plógi um
sveitina mína tvö sumurin síð-
ustu. Vera má að ennþá auðnist
mjer að fara slíku fram, um
fleiri eða færri sumur. Og það
segi jeg sannast: Fáa eða enga
förunauta kysi jeg mjer fremur
í það flakk en andlegt áhugar
magn þessa fáláta föðurbróður
míns.
Sannast að segja hefur merki-
lega almennur jarðabótaáhugi
komið í ljós hjer í sveitinni núna
á allra síðustu árum. Mesta jarða-
bótin sem hjer hefur verið gerð
er fyrirhleðslan í Djúpós. Hún
mun hafa kostað 80—90 þús. kr.
Að henni standa um 50 bændur.
Hún var svo að segja lífsnauð-
synleg landvöm rúmlega 30
bænda. Enda var þar atorkusam-
lega að gengið.
Mjög mikið hefur 2—8 vorin
síðustu verið gert af girðingum.
Nokkrir bændur hafa þegar girt
öll lönd sín. Flest tún er nú búið
að girða og engjar allvíða. Á-
veitur hafa og verið gerðar á
nokkram bæjum. En almennast-
ar af öllum jarðabótum eru þó
plægingamar að verða. Tvö síð-
ustu sumur hafa verið plægðar
rúmar hundrað dagsláttur í
Holtunum hjá 63 bændum. Fyrra
sumarið lagði búnaðarsamband
Suðurlands bændunum til plæg-
ingamenn og hesta og tók fyrir
hverja plægða vallardagsláttu 40
—50 krónur. 1 sumar þóttist Sam-
bandsstjómin ekki geta lagt
Holtamönnum þetta litla lið aft-
ur. Hljóp þá „Búnaðarfjelag
IIoItamanna“ undir baggann, og
Ijet plægja hjá bændum fyrir
30—35 krónur dagsláttuna. Og sú
vinna bar sig mikið til.
Flögin frá fyrra sumrinu voru
að mestu leyti herfuð í vor. Sum-
ir bændur herfuðu flögin sín
sjálfir eða Ijetu heimamenn herfa
þau. En mikið var herfað af
jarðyrkjunemendum á styrk frá
Búnaðarfjelagi Islands. Þrír af
þeim fóru um sveitina og unnu
6—8 vikur hver. Vinna þeirra
varð bændum ódýr. Því auk þess
sem kaupið var mjög lágt, voru
alstaðar notaðir hestar frá heim-
ilunum sjálfum. Þannig fengu
ýmsir dagsláttuna herfaða fyrir
aðeins 10—12 króna beina
greiðslu. Hestavinnuna má auð-
vitað reikna. En hana ber að
reikna eigi síður til tekna en út-
gjalda. Því hefðu hestamir ekki
verið notaðir til þess ama, hefðu
þeir langvíðast staðið þennan
tíma arðlausir í haganum! Bein
peningaborgun fyrir jarðvinsluna
hefur því ekki orðin nema 60—
70 kr. á dagsláttuna! Og hefði