Njörður - 07.11.1919, Síða 2

Njörður - 07.11.1919, Síða 2
14 NJÖRÐUR. Frá alþingi. Þingið í sumar stóð nær til loka septembermánaðar. Hafði það til meðferðar mörg mál og ekki fá þeirra stórmerki- leg. — Sambandslögin hafa í för með sér miklar breytingar á eldri lög- um og gefa efni til nokkurra nýrra laga. Fyrst og fremst varð að breyta stjórnarskránni, eða réttara sagt semja nýja, talsvert frábrugðna þeirri, sem nú gildir. Sambandslögin veita Dönum jafnrétti við oss hér í landinu. Þetta nær meðal annars til kosn- ingarréttar og kjörgengis. í frv. stjórnarinnar var ekki heimtuð lengri landsvist e,n eins árs dvöl í kjördæminu til þess að ná kosningarrétti og kjörgengi. Þetta var sjáanlega eftir „kokka- bóku Dana, en þingmönnum leyst fæstum á blikuna. • Varð þæfa mikil urn þetta atriði, en svo lauk, að 5 ára búseta í landinu var heimtuð. Flestir góðir og gildir heima- stjórnarmenn vildu þó láta eitt ár nægja eins og stjórnin hafði sett 29. gr. þeirrar tilvonandi stjórn- arskrár hljóðar svo: rKosningarrétt við kosningartil alþingis í sérstökum kjördæmum hafa allir, karlar og konur, sem eru 25 ára eða eldri, er kosning fer fram, og hafa ríkisborgararétt hér á landi og verið búsettir í landinu síðustu fimm ár áður en kosningar fara fram. Þó getur enginn átt kosningarrétt, nema hann hafi óflekkað mannorð, hafi verið heimilisfastur í kjördæminu 1 ár og sé fjár síns ráðaudi, enda ekki í skuld fyrir þeginn sveitar- styrk. Gift kona telst fjár síns ráðandi, þótt hún eígi óskilið fjárlag með manni sínum. Með sömu skilyrðum hafa karl- ar og konur, sem eru 35 ára eða eldri, kosningarrétt til hlutbund- inna kosninga um landið alt. Að öðru leyti setja kosningar- lög nánari reglur um kosningar og urn það, í hverri röð varamenn skuli koma í stað aðalmanna í efri deilda. — Eins og sést er konum hór veitt- ur jafn kosningarróttur við karla. Sama er og um kjörgengi. — Samin voru lög um hæstarétt, því ekki hæfir að hafa hann leng- ur í Danmörku. Þá voru gjörð lög um eignar- rétt og afnotarótt fasteigna. Þar segir svo í upphafi 1. gr.: „Enginn má öðlast eignarrótt eða notgunarrótt yfir fasteignum á landi hér, hvort sem er fyrir frjálsa afhending eða nauðungar- ráðstöfun, hjónaband, erfðir eða afsal, nema þeim skilyrðum sé fullnægt, sem nú skal greina: 1. Ef einstakur maður er, þá skal hann vera heimilisfastur hér á landi. 2. Ef fleiri menn eru í fólagi, og ber hver fulla ábyrgð á skuld- um félagsins, þá skulu þeir allir vera heimilisfastir hór á landi. 3. Ef félag er, og bera sumir fulla en sumir takmarkaða ábyrgð á skuldum fólagsins, þá skulu þeir, er fulla ábyrgð bera, allir vera hér heimilisfastir, enda skal fé- lagið hafa hór heimili og varn- arþing og stjórnendur allir vera hór heimilisfastir. 4. Ef félag er, þar sem eUginn fé- lagi ber fulla ábyrgð á skuld- um félagsins, eða stofnun, þá skal fólagið eða stofnunin hafa hór heimilisfestu14. Þessi ákvæði ná til hverskonar afnotaróttar, t. d. veiðiróttar, vatns- róttar, námuróttinda o. s. frv. Þó er ráðuneytinu veitt vald til rýmkunar að sumu leyti ef nauðsyn þykir til bera. Þá eru lög um skrásetning skipa Þar segir svo: „Til þess að skip geti orðið skrásett á Islandi og öðíast rétt til að hafa íslenskan fána, verða þau að fullnægja þeim skilyrðum, er hór segir: 1. Ef einstakur maður á skip, þá skal hann hafa íslenskt rikis- fang og hafa verið heimilisfast- ur á Islandi að minnsta kosti 1 ár eða haft heimilisfestu sam- fleytt hór á landi 5 síðustu árin. 2. Ef skip er eigu fólags, þar sem hver félagi ber fulla ábyrgð á skuldurn fólagsins, þá skulu ‘2/s þeirra fólaga fullnægja skilyrð- um 1. tölul. um rikisfang og búsetu. 3. Ef skip er eign fólags, þar sem sumir félagar bera fulla ábyrgð á skuldum fólagsins, þá skulu þeir fullnægja skilyrðum 2. tölul. en þar að auki skal heimili fé- lagsins og varnarþing vera hór á landi og stjórnendur þess eiga hver hlut i fólaginu og full- nægja skilyrðum 1. tölul. um ríkisfang og búsetu. 4 Ef skip er eign fólags með tak- markaðri ábyrgð, eða stofnunar, þá skal heimili fólagsins, eða stofnunarinnar, og varnarþing vera á Islandi og stjórnendur skulu ennfremur fullnægja skil- yrðum 1. töluliðs um ríkisfang og búsetu, og ef fólag er, þá skulu þeir að auki hver eiga hlut í fólaginu“. — Enn eru lög um ríkisborgara- rótt, hversu menn fá hann og missa. Þar er 1. gr. svo: „Skilgetið barn verður Islensk- ur ríkisborgari, ef faðir þess er það, og óskilgetið, ef móðir þess er þaðu. 3. gr. mælir svo fyrir: „Kona fær ríkisfang manns síns. Sama er um ósjálfráða börn, er þau hafa átt saman áður en þau gengu að eigastu. 4. gr. „Veita má mönnum ríkisborg- ararétt með iögum. Fer þá um konu manns og börn þeirra eftir 3. gr. og um óskilget- in börn konu eftir 1. gr. nema lögin láti öðru vísi um mæltu. 9. gr. „íslenskir ríkisborgarar skulu þeir allir vera, sem áttu lögheim- ili á íslandi 1. des. 1918, með þeim undantekningum sem hór segir: 1. Þegnar annara ríkja en Islands og Danmerkur, sem lögheimili áttu á Islandi 1. des. 1918, halda ríkisfangi sínu. 2 Þeir er hvergi áttu ríkisfang 1. des. 1918. 3. Danskir ríkisborgarar, sem lög- heimili áttu á Islandi 1. des. 1918 og eigi mundu vera orðnir íslenskir rfkisborgarar samkvæmt ákvæðum þessara laga, þó að þau hefðu gilt fyrir 1. des. 1918, skulu halda dönskum ríkisborg- ararótti, en hafa þó rétt til að áskilja sér íslenskt ríkisfang, ef þeir lýsa því skriflega fyrir lög- reglustjóra eigi siðar en 31. des. 1921.----------u öll eru hór nefud lagaboð ó- missandi til að draga úr hættu þeirri, sem landi voru stafar af 6.. gr. sambandslaganna. Samt er ýmsum málum óskipað: ennþá, er að slíku lúta. Þannig eru ósamin lög um at- vinnurétt. Korn fram frumvarp í þá átt, en. varð eigi útrætt.

x

Njörður

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Njörður
https://timarit.is/publication/200

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.