Norðri - 14.01.1909, Blaðsíða 3

NR. 2
NORÐRI
7
Símskeyti til Norðra
Reykjavík, 13. jan. kl. 2e. h.
Sáttahorfur á Balkanskag-
anum.
Eins og lesendum Norðra mun kunnugt
hefir þar verið alt í uppnámi síðan síðast
liðið sumar. Þá gerðust þar mörg stór tíð-
indi. Bulgaríufurstinn tók sér einn góðan
veðurdag konungsnafn og lýsti þvt yfir að
Búlgaría væri fulivalda ríki, en þvi reiddust
Tyrkir mjög, því að þeir þóttust vera nokk-
urskonar yfirríki Bulgaríu. — Um sama leyti
losnaði Krítey undan yfirráðutn Tyrkja og
sameinaðist Qrikklandi. Og enn urðu þau
tíðindi, að Austurríki og Ungverjaland inn-
limaði Bosniu og Hersegóvniu, en til þeirra
þóttust Tyrkir einnig hafa tilkall. Ibúar
þeirra landa eru flestir Serbar, því að þau
heyrðu fyrrum hinu gantla Serbaríki til.
Langar Serba því til þess að sameina þau
aftur ríki sínu. Út af þessu öllu lá við
blóðugum ófriði milli Austurríkis og flestra
ríkja á Balkanskaganuni; var þar hverhönd-
in uppi á móti annari, og var búist við að
stórveldín mundu skerast í leikinn. Hverju
friðarhorfurnar eru að þakka eða hver úr-
slitin ætla að verða, er oss ennþá ókunn-
ugt, en vér munum skýra lesendum blaðs-
ins frá því seinna. — Er það hið mesta
gleðiefni, að til friðar skuli horfa, því að ó-
friður milli svo margra og lítt siðaðra þjóðá
hefði eflaust orðið mjög blóðugur.
Fjársvik í Bandaríkjunum.
Reykjavík 13. jan. kl, 2 e. h.
Roosewelt Bandaríkjaforseti hefir
hótað mörgum senatórum (sam-
bandsþingsmönnum) uppljóstri ó-
heiðarlegs fjárdráttar.
EftirmæíL
Norðri skýrði frá því í 51. tölublaði
að Guðlaugur Jónsson í Hvammi and-
aðist á heimili sínu 26. des. s. 1. Hann
var fæddur 23. desbr, 1852 Foreldrar
hans voru Jón Jónsson og Valgerður
Þórarinsdóttir, sem bjuggu lengstan sinn
búskap myndarbúi á Gilsbakka í Hrafna-
gilshreppi. Föður sinn misti hann árið
1878, en móðir hans lifir enn og er
til heimilis hjá tengdasyni sínum
Magnúsi Sigurðssyni á Grund. Þegar
faðir hans dó, tók Guðlaugur sál við bús-
forráðum með móður sinni og hafði
hann þau á hendi til ársins 1882 að
hann byrjaði búskap í Hvammi. Sama
ár gekk hann að eiga eftirlifandi ekkju
Kristbjörgu Halldórsdóttur, systurAðal-
steins verksmiðjustjóra á Akureyri. Með
konu sinni eignaðist hann 7 börn, ogeru
á lífi 3synir og 2 dætur.
Hann byrjaði búskap með lítil efni
og tók jörðina í laklegu ástandi. en
með dugnaði og framsýni jók hann þar
svo bú sitt og efni, að það var eitt hið
stærsta í Eyjafirði. Hann var einn af
þeim fyrstu að reisa timburhús á jörð
sinni, og öll peningshús bygði hann
upp ásamt heyhlöðum. Túnið jók hánn
svo út, að síðustu árin fékst af því helm-
ingi meira en áður vartalið ogalt þetta
gerði hann án nokkurs styrks, sem leigu-
liði,
Guðlaugur sál. var stakur dugnaðar-
og reglumaður, enda voru þau hjón-
in þar samhent. Börnum sínum veitti
hann bezta uppeldi, og lagði stund á að
mentaþau og varþað hansheitasta ósk að
þau yrði að nýtum og góðum mönnum.
Hann var mörg ár hreppsnefndar-
maður, og var hvað eftir annað endur-
kosinn, og sýndi það bezt traust það,
sem sveitungar hans báru til hans, enda
beitti hann þar sömu hyggindum og
hagsýni í sveitarmálum sem í bústjórn-
inni.
í æsku naut hanti lítiilar mentunar
dns ag tftt vttr á þdm tlttgum, eit hann
var einn þeirra manna, sem gróf ekki
pund sitt í jörðu, en notaði það sér og
öðrum í hag, og varð því lífsstarf hans
svo heillaríkt bæði fyrir sjálfan hann og
aðra.
Hann var glaðvær og gestrisinn heim
að sækja og hinn hjálpfúsasti, og má ó-
hætt fullyrða, að Itann átti marga vini
en engan óvin.
Sveitarfélag hans hefir þar mist einn
sinn nýtasta og bezta dreng, má það lengi
sakna hans og óska að eignast sem flesta
hans líka.
Blessuð sé hans minning.
E. S.
Tillögur
um
skattamál íslands
V.
(Framh.)
Sé nú svo talið til, að hið aðflutta
timbur nemi að rúmmáli 6 — 7000
«standards» (á 150 kubikfet) og yrði
tollurinn ákveðin 6 krónur fyrir hvert
100 kubik fet, mundi tollur af timbri
gefa af sér í tekjur, miðað við aðflutn-
ing síðari áranna, nálægt 50 —60,000 kr.
F*að er að vísu ekki ósennilegt, að að-
flutningur á timbri mundi fara nokkuð
minkandi, ef lagður væri tollur á það.
Af því að kostnaðarmunur á því, að
byggja úr steinefnum eða timbri er
eigi, að fróðra manna áliti, ýkjamikill,
þá er það eigi ólíklegt, að tollur á
timbri yrði til þess, að menn færu að
nota steypta steina, steinsteypu og þess
háttar í útveggi húsa. En í sjálfu sér
verður nefndin að telja það breyting
til hins betra. Hús, er svo væru bygð.
væru varanlegri eignir, en þau, er bygð
eru úr lélegu timbri, svo sem nú er
tíðast, og því verðmætari þjóðareign í
framtíð. Þau hús yrði áhættuminna
fyrir hinn almenna brunabótasjóð að vá-
tryggja ; og eigandinn nyti mikils skatt-
léttis á eign sinni í hinu lægra vátrygg-
ingargjaldi. Innlend steinsteypa gæti þá
orðið allþýðingarmikil atvinnugrein.
Af timbri því, er flutt var til lands-
ins 1903 voru:
Frá Danmörku 14%
— Englandi 2°/o
— Noregi og Svíþjóð 84%
Gjöra má ráð fyrir, að aðflutningur-
inn skiptist milli hinna nefndu larida
eftir líkum mælikvarða hin síðustu árin.
- En af þessum tölum er það Ijóst,
að mest alt það timbur, er til landsins
er flutt, er frá Noregi og Svíþjóð, og
þá án efa mest frá Noregi. Þetta virðist
þó í raun og veru ekki þurfa að vera
ástæða móti tolli af timbri, þar sem í
Noregi er afarhár tollur á kjöti (11 kr.
20 au. á, tn.) og hrossum (50 kr.) er
heita má að loki þeim markaði fyrir
þessum landbúnaðarafurðum og því
hnekkir mjög verði á slíkum vörum
héðan af landi á hinum útlenda mark-
aði Auk þess er rnikið af því bygging-
arefni, er hingað er flutt frá Noregi,
afar-Iélegt og endingarlít'ð.
Aðflutningur á steinolíu heflr farið
stórkostlega vaxandi hin síðari ár.
Árið 1883 voru fluttir 177,571
450,476
1,559,400
1,544,500
2,056,140
3,762,060
pt.
- 1893 -
- 1903 -
- 1904 _
- 1905 -
- 1906 -
Toll á steinolíu mætti telja hæfilega
settan 2 a. á hvern pott og ætti hann þá,
miðaður við sviplíkan aðflutning og
verið hefir hin síðustu ár, að gefa í
toll nál. 60— 70.000 kr, á ári. Það
eru eigi líkur til, að aðflutningur á stein-
otttt fari veitflega minkandt; þótt svo
gjöra mætti ráð fyrir, að vaxandi raf-
lýsing og rafhitun útrýmdi að nokkru
leyti steinolíu sem Ijósmeti og eldsneyti,
þá má ganga að því vísu, að fjölgun
steinolíugangvélageri betur en vinna það
UPP;
Á móti steinolíutolli má þar ámóti telja
það athugaverðast, að hanti mundi hvíla
sérstaklega þungt á útgerðum gangvéla-
báta. Ennfremur getur gas og raíur-
magn farið að útrýma steinolíu til Ijósa
á sumum stöðum, svo sem Reykjavík
og fleiri kaupstöðnm. Af þessuni á-
stæðum hvorumtveggju verður steinolía
eigi eins réttiátur skattagrundvöllur fram-
vegis, eins og var á meðan allir notuðu
hana til Ijósa og eingöngu til þess, því
þá fór notkunin mjög eftir efnum og
ástæðum.
Þessir framannefndu tollar mætti telja
mjög líklegt að gæfi af sér tekjur er nema
mtindu 100 — 130,000 kr. árlega, og
nefridin telur eigi frágangssök að leiða
þá í lög, án þess breytt sé til um toll-
gæzluna.
Samt sem áður hefir nefndin kom-
ist að þeirri niðurstöðu, að heppilegra
mundi að hækka gjaldið á hinum nú-
verandi tollstofnum, heldur en að bæta
nýjum tollum við, úr því að hækkun
þessi, að því sérstaklega kaffi og sykur-
tollinn snertir, eigi þarf að neina neinni
þeirri upphæð, er talin verði fram úr
hófi há. Þar sem því á þann veg virð-
ist ve! fært að útvega hinn nauðsynlega
tekjuauka knýr enginn nauður tilað leggja
á þessa nýju tolla að sinni.
3. Verzlunargjald
eða það. sem sumir nefna faktúrutoll,
er jafnt hundraðsgjald á aðfluttum vörum,
annaðhvort eftir innkaupsverði eða út-
söluverði. Ennfremur hafa og sumir
hugsað sér samskonar gjald á útfluttum
vörutn, sumir hafa hugsað sér, að fram-
tal til gjaldsins væri bygt á innkaups-
reikningum sem sönnunargögnum, aðr-
ir, að það bygðist á eigin yfirlýsingum
kaupmanna og annara, er tæki á móti
vörunum að viðlögðuin drengskap við-
takanda.
Sá kostur er á verzlunargjaldi, aðþað
er verðtollur, og verðtollar eru sann-
gjarnari miklu en tollar, sem miðaðir
eru við vigt og mál, en það þykir ekki
f ramkvæmanlegt af ýmsum ástæðuin að
leggja verðtoll á margar einstakar vör-
ur. Annar kostur verzlunargjaldsins er
sá, að eftirlits- og innheimtukostnaður
mun verða minni en á tolli á fjölda
inörgum einstökum vörum, svo sem
vefnaðarvörum og þess konar. En að
alkost verzlunargjalds má þó telja, að
tollstofninn, vöruvelta landsins alls íverzl-
un hefir breiðast bakið \allra toilstofna.
Væri gjaldið auðvelt í framkvæmd og
éins sanngjarnt, og flestir hinna núver-
andi tollar hjá oss mega teljast, þá væri
af þessum ástæðum hendi næst að lög-
leiða slíkt gjald. Það væri bezt til þess
fallið af öllum gjöldum, að vera fœr-
anlegt. Eti það er þýðingarmikill kost-
ur á meginsköttunum, ef auðvelt er að
færa þá til með einféldum fjárlagaá-
kvæðum eftir þörfum, til þess að áætl-
un tekna og gjalda á fjárlögum geti að
öllum jafnaði staðist á.
Til ókosta gjalds þessa má telja það,
að gjaldið legst á nauðsynjavörur jafnt
og aðrar vörur, og getur þvi, eins og
tollur á lífsnauðsynjavörum, komið nið-
ur á mönnum, setn ekkert hafa afgangs
lífsnauðsynjum (sbr. að framan). Ann-
ar ókostur gjaldsins er sá, hve framta!
til gjaldsins verður illa hæft til eftirlits
hvort heldur byggja skal á framlögðum
reikningsgögnum eða persónuleguframtal
að viðlagðri æru og samvizku. Það er
allmikil freisting fyrir kaupmann t, d.
að hliðra sér mjög við gjaldinu með
undandrætti, af því að þótt gjaldið eigi
takist af verzlunarágóða hans, heidur að
sjálfsögðu hvíli ávörunni í útsölu, (það
er á kaupanda) eins og til er ætlast þá
er undandráttur gjaldsins beinn fjármuna-
hagnaður fyrir seljandann eða hvern ann-
an, sem fær vörur frá útlöndum.
Á þennan anmarka leggur meiri hluti
nefndarinnar svo mikla áherzlu að hann
getur ekki aðhylst alment verziunargjald,
að minsta kosti ekki að svo komnu.
Minnihluti nefndarinnar (Pétur Jóns-
son) lítur þar á móti á annan veg á þetta
efni. Hann kannast við þá agnúa, sem
nefndir eru að framan, á slíku gjaldi,
en telur þá eigi svo athugaverða eða
núkla, að þeir vegi á móti kostunum.
En hann er nefndlnui sammála í þvf
að á meðan ekki kemur ti) þess að
fjölga tollstofnum meira en nefndin legg-
ur til, þá sé ekki nauðsyn á að lög-
leiða slíkt gjald- Par á móti er hann
eindregið með því, að ef leggja "þurfi
toll á nýja follstofna til verulegra muna
svo sem vefnaðarvöru og fleiri iðnað,
eða jafnvel á timbur og steinolíu, eins
og bent er á að framan, þá sé verzlun-
argjald heppilegra. Pað sé því hendi
næst, ef mikinn tekjuauka þarf að fá
annað hvort sökum vaxandi útgjalda langt
fram yfir áætlun nefndarinnar, eða að
tekjur falli niður til stórmuna, svo sem
vínfangatollur sökum aðflutningsbanns.
Útflutningsgjald af sjávarafla er sér-
staklegt í sinni röð. Að vissu leyti má
segja, að það sé ekki fremur ástæða til
að leggja gjald á útfluttar sjávarafurðir,
fisk og lýsi, en útfluttar landvörur, uil
og kjöt. En ýmsar ástæður eru til þess,
að rétt þykir að halda útflutningsgjald-
inu sem er, án þess að það sé látið ná
til fieiri vörutegunda.
Fyrst og fremst er það að athuga,
að auk verzlunarinnar er sjávarútvegur-
inn sá af atvinnuvegum landsins, sem
einkum hlýtur að njóta hagnaðai af
auknum útgjöldum landsjóðs, svo sem
til gufuskipaferða, ritsíma og málþráða,
vita og fleira. Sömuleiðis verður að taka
tillit til þess að mikill hluti útflutnings-
gjaldsins er greiddur af útlendingum,
sem reka fiskiveiðar hér við land. Og
með því að það er eini skatturinn, sem
þeir gjalda til landsþarfa, virðist það
út af fyrir sig vera nóg til þess að
ekki geti komið til mála að afnema út-
flutningsgjaldið svo, að eigi komi neitt
í staðinn. En það mundi naumast mæl-
ast vel fyrír hjá öðrum þjóðum, að
leggja á útlendinga sérstakan skatt,
sem landsmenn væru lausir við. Enn-
fremur má benda á það, að jafnvel þó
að útflutningsgjaldið sé lagt á vöruna
sjálfa, er engan veginn víst að fram-
leiðendur borgi það að fullu. Meiri
iíkur eru til þess, að útflytjendur taki
nokkurn þátt í því á þann hátt, að þeir
jafni því niður með öðrum verzlun-
arkostnaði. og loks er það ekki óhugs-
andi, að nokkur hluti gjaldsins iendi á
kaupendum í útlöndum, javí fremur sem »
íslenzkur fiskur er í miklu gengi og eft-
irsókn eftir honum á erlendum markaði.
Af þessum ástæðum er það eindregin
tillaga nefndarinnar, að útflutningsgjald-
inu sé haldið.
'<Leiðréttingar» < Norðurlands.<
í nokkrum eintökum síðasta blaðs III. árg.
Norðra misprentaðíst bæjarnafnið Palmi í
símskeyti uin jarðskjálftann mikla, en var
annars prentað rétt í mestum hluta upp-
lagsins. »Norðurlandi« hefir í síðasta blaði
orðið matur úr þessu eins og þess varvon
og vísa, og þýkist fá þar gottt ækifæri til að
láta bera dálítið á viti sinu og þekkingu. Eg
hefi nú látið færa »NI.» eitt eintak af Norðra
þar sem þetta var leiðrétt og vona að það
reynist því dugandi meðal við mikilmensku
uppþembingnum í þetta sinn.
I sama blaði Norðra var einnig misprent-
að að Messina væri höfuðborg í Sikiley, sem
svo var leiðrétt ásamt hinu. Þekking »N1.«
hefir ekki náð svo langt að það gæti verið
með glósum til N»rðra fyrir það atriði líka.
Annars mundi það hafa fært sér það í nyt.
En leiðinlegt er það fyrir »N1.« að í
þessari sömu grein, þar sem það lætur
svona drýgindalega yfir viti sínu og
þekkingu, að það fer þar sjálft með rangt
mál. Eg skal taka til dæmis að bærinn
Reggio hafði 59 þúsund íbúa eftir síðustu
landafræði er eg hefi séð, en ekki 50 þús,
eins og »N1.« segir. — Maður gæti freistast
til að halda að þetta væri ekki sprottið af
þekkingarleysi blaðsins og heimsku, heldur
lönguninni og vananum að rangfæra.
13. jan. 1909.
Jón Stefdnsson.
Gömlu landsbankaseðlarnlr
ganga úr gildi 1. febrúar næstkom-
andi, eins og auglýst hefir verið. Hinn
31. þ. m. er síðasti dagurinn, sem lands-
bankinn og útbú hans innleysa þá og
er því nauðsynlegt að komaþeim'í bank-
ana fyrir þann dag.
Skipafregnlr.
Vesta fór frá Kaupmannahöfn í fyrradag,
þ. 12. áleiðis til Reykjavíkur.
»lngólfur« kom til Hafnar að morgni þ.
10, þ. m.