Norðri - 21.01.1909, Page 1
IV. 3.
Til minnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—7
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4—6.
Ritsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h.
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriöjud.. flmtud. og laugard.
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4—8.
Pósthúsið 9—2 og 4—7.
Utbú Islandsbanka 11—2
Utbú Landsbankans 11—12.
Stúkan Akureyri fundad. þriðjud.kv. kl. 8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
Með öllum mjalla. ?
Læti þessa «heilaga fólks» af vorum
ættum, austan hafs Og vestan, ganga,
svo langt úr hófi, að við sem þykjuinst
hafa fulla greind og skilja betur maun-
kynssöguna, spyrjum oft ósjálfrátt, hátt
og í hljóði: «Er fólk þetta með öllum
mjalla?» og ekki bæta «trúboðarnir»,
heldur eru að því leyti hættulegir
að þeir heilla og trylla í laumi og
draga til sín hina einföldustu stétt mann-
félagsins, en koma lítið eða ekki fram
opinberlega, Peirra Jerúismi er fyr-
ir sig, þótt hann setji alföðurinn, sem
Jesús boðaði, bak við tjaldið. En
skaðlegust og heimskulegust er kenn-
ing þeirra um stafréttan innblástur biflí-
unnar, sérstaklega ganilatestamentisins,
því það er banneitruð kenning fyrir alla
guðstrú vorra tíma og vinnur kristninni
meira niðurdrep en allur matríalismi.
Hann neitar þó hvergi þeim miklu sann-
indum allrar siðafræði, að eins ogmaður-
inn sáir muni hann uppskera. Með þeirri
steinblindni að neita öllu þekkingarljósi
nútímans um rétt og skyldu, að skýra með
skynsamlegum rökum og ransóknum hið
mikla moldviðri, sem öld eftir öld varn-
aði mönnum að vita neitt greinilega
umefni,sögu og tilorðning hinna gömlu
bóka Gyðinga, kippa þessir missjóna-
menn smátt og smátt fótunum undan allri
guðstrú. Þetta fullyrða með oss hinir
beztu kennimenn í löndunum, jafnvel
í Noregi (þeir Klavenes) og á Skotlandi
(Dr. James Robertson o. m. fl.
En sárast og hraparlegast er að lesa
biflíuvarnir hinna steingjörðu landa vorra
í Vesturheimi. Pá kastar tólfunum!
Enginn skyldi fagna sigri fyrir tímann.
Eg man svo langt, að hinn gamli vin-
ur minn, höfuðprestur Vestur-íslendinga,
hló að «norsku Synódunni. með henn-
arofrembingsöfgar.Hvernig er mi komið?
og það á «frelsisins fimbulstorð!» Auð-
vitað hlyturfljótlega að koma afturkippur
íþessa bernskulegu kirkjupólitík, sem eg
hugsa mérframkomnasumpart fyrir mót-
setningar ogvaldakepni, ensumpartvegna
hrns ríka kirkju- oddborgara mann-
félags í kringum þá. Með slíku, og
þótt minna væri, getur mönnum, eink-
um geðríkum, smáin saman blindast svo
sjónir, að það sem áður sncri fram,
sýnist nú horfa aftur!
Hér heima tnegum vér allir zinir Ijóss
og frelsis\fagna því, að völdustu guð-
fræðingar og kennimenn lands vors
hafa allir hækkað í embættum og eiga
Ritstjóri: BJÖRN LÍNDAL Brekkugata 19.
Akureyri, fimtudaginn 21, janúar
fáa eða enga öfundarmenn yfir höfði
sér. Ogþóheyrum vér aðblaðið «Bjarmi«
og þess mis-sjónabræður hafi þegar
þungan hug til þeirra herra, hins nýja
biskups, og hinna nýju kennara presia-
skólans. En sé þetta satt, má mikið
vera, að sú árás roti ekki fyr þá sjálfa
en hina.
P*ið Ijósfælnu menn, sem dirfist að
kenna, að guðs eilífu opinberun hafi
verið lokið fyrir 2000 árum, og inn-
blásin rit, og allir dásamlegir hlutir, hafi
endað með Opinberunarbókinni, (sem
enginn skilur)!
Rér Ijósfælnu menn, farið upp t'Surts-
helli, þar sem engin hádegissól skín-og
hafið með ykkur «Bjarma» og aðrar
útbrunnar kolatýrur. Varizt að ganga í
Ijósinu og eins og á degi, því að telj-
andi eru þau «trúarsannindi» ykkar, sem
tíminn hefir ekki talið, vegiðogdæmt!
Matth. Jochumsson.
Frá
,gullöld‘ íslands.
Eftir M. J.
III.
/
Isleifur biskup
og Gissur sonur hans.
Loks koni að því, að landsmenn kjöru
mann til að fara utan og taka biskups-
vígslu. Sá maður var ísleifur sonur
Gizurar hvíta, þess er með kristnina kom
ásamt Hjalta Skeggasyni. Rá var ísleif-
ur fimtugur og þá fyrir alllöngU orð-
inn prestur og goðorðsmaður í Skálholti.
Hafði faðir hans snemma ætlað honum
að verða löttdum sínum til nytsemdar
og stoð og stólpi hins nýja siðar. Fór
hann utan með hann ungan og fól hann
til fósturs, góðri abbadís í Herfurðu
á Saxlandi. Kom hann aftur út fulltíða
maður, prestvígður og vel lærður. Um
þær mundireða skömmu síðar mltn Giz-
ur hvíti hafa andast, tók ísleifur prestur
þá við búi og mannaforræði í Skálholti
og staðfesti ráð sitt með göfugn konfangi.
í Flateyjarbók er lítill, en merkilegur
þáttur um bónorð ísleifs, og set eg
hann hér (með lítið breyttu orðfæri):
Ettir ráði frænda sinna, reið ísleifur norð-
ur til Ásgeirár í Yíðidal. Hann hafði
frítt föruneyti. Á Ásgeirsstöðum bjó
þá Lorvaldur Ásgeirsson, maður stór-
ættaður, því að þeir frændur voru ná-
skyldir Ólafi helga, og móðir Rorvaid-
ar var dóttir Ingimundar gamla. Dalla
hét dóttir hans, hin fríðasta mær. Þeir
ísleifur komu þar suemma dags. Bóndi
tók þeim vel og bauð þeim til stofu.
ísleifur bað þá talast við fyrst og mælti:
Svo er ástatt, að eg fer bónorðsför og
bið dóttur þinnar. Góðar fréttir fara af
þér, segir bóndi, en svo vil eg svara
máli þínu, að þú skalt ráðast norður
hingað, ef þú vilt festa ráðahaginn. Hinn
svarar: Eigi get eg að mér sýnist það,
að láta staðfestu mína, mannaforráð og
sveit; munum við heldur skilja. Síðan
sneru þeirhestum sínum ogriðu. En hún
Dalla var uppi á heydys og var hin
vænligasta kona; gekk Rorvaldur þang-
að. Hún mælti: Hverir menn komu oss
ókunnir? Hann segir henni það. Hún
mælti: Hvert var erindi þeirra?Hann sagði,
að bónorðsför var til hennar. Hún
mælti: Hverju svaraðir þu? Hann seg-
ir henni það. Hún mælti: Eigi hefði
þetta fyrir staðið, ef eg hefði ráðið.
Hann svaraði: Ertu þess mjög fús?
Hún svarar: Fyrið það mun ganga, því
að eg hefi þá metnaðargirnd, að eiga
hinn bezta manninn og hinn göfgasta
soninn með honum, er á Íslaudí mun
fæðast. Þykir mér ekki óráðlegt að gera
för eftir þeim. Porvaldur fylgdi ráðum
dóttur sinnarog sendi á eftir biðlinum;
féll þá alt í Ijúfa löð um ráðahagmn.
Kom það frarn, er hún fyrir sá, hvor-
tveggja og var hún skörungur mikill
þótt jafnan yrðu forráð þeirra þrörig
og vandasöm, er hann var biskup yfir
öllu landi og þau þurftu jafnan að fæða
fjölmenni og hald a stórveislur, en tekjurí
litlar, er tíundir guldust eugar. Rv
miður eru litlar sögur til af þeimfeðg-
um ísleifi og Gizuri, utan þættir einir,
eins og þessi, annar í Kristnisögu, og
hinnlengstiíHungurvöku. Rarerísleifi lýst
svo: Hann var vænn (fríður) maður
að áliti og vinsæll við alþýðu, alla æfi
réttlátur og ráðvandur, gjöfúll og góð-
gjarn, en aldrei auðugur, f Jóns sögu
hius helga stendur þessi grein: Rað
var Jóni biskupi jafnan að orðum, þeg-
ar minst var á ísleif biskup: ísleifur
biskup fóstri minu varallra manna vænst-
ur, allra mauna snjallastur, allra manna
beztur. Pá svöruðu þeir, er áður höfðu
talað: Hver gat nú, herra, ísleifs? Hinn
helgi Jón svaraði: Hans mun eg ávalt
minnast, er eg heyri góðs manns getið.
Ísleifiír var til biskups vígður þá er
hann var fimtugur að aldri. Voru þá
56 ár liðin frá því er faðir hans
stóð á lögbergi og boðaði kristnina.
Vígsluför ísleifs var erfið, en um leið
hin mesta frægðarför, varð hann fyrst
að finna Henrik keisara og fá vegabréf
suðurti! páfa. Hanngaf keisarahvítabjörn,
er þótti hin mesta gersimi, og greidd-
ist ferð hans vel. Getur sagnaritarinn
Adam af Bremen um hann og sigurför
hans með niiklu lofi. Kallar hann Isleif
»hinn helgasta mann». Vígsluna tók
haun hjá Aðalberti erkibiskupi í Bre-
men. Kouui þau orð til frá páfa, að
Isleif skyldi vígja á hvít-drottinsdag,
og kvaðst páfinn þess vænta með
guðs miskunn, »að þá myndi lang-
gæðust tign vera að þeim biskups-
dómi, ef hinn fyrsti biskup væri vígð-
ur til íslands áþeimdegi, erguðprýddi.
alla veröld með gift heilags anda. ís-
leifur var 24 ár að stóli og hafði —
segir Hungurvaka — »mikla nauð í sínum
biskupsdómi, fyrir sakir óhlýðni manna«.
Lágu þar nóg rök til: sífeldir afturkipp-
ir til hins fyrri ójafnaðar, blótskapar og
siðleysis, skortur fjárafla og fylgis ríkis-
manna, óvissa í hinum nýja sið, hvað
lög skyldi vera, vandræði í stjórn kirkna
og skipulagi, vankunnáttu og fæð klerka
ásaint víðáttu landsins. Og enu bættist
1909.
við sá órói er stóð af hinum lausu
og útlendu biskupum, er stundum ónýttu
skipanir hins rétta biskups, og buðu
vægara eða annað en vera bar. Ró mun
ísleifi hafa tekist margt miklu betur en
öll líkindi voru til; hefir til þess mest
hjálpað stilling hans og vitsmunir til
stjórnar. Guðrækni hans, þolinmæði
og hógværð var viðbrugðið. Pví sagði
sonur hans, hinn eini maður, sem fær
var til og líka kjörinn að leica til sig-
urs lífsstríð föðnr síns.«jarðið mig hvergi
i nándir föður mínum, því eg em eigi
þess verður að hvíla honum nærri.»
Þegar ísleifur biskup lézt voru lið-
in 80 ár frá falli Ólafs Tryggvason-
ar (d: 1080); var hann jarðaður hjá föð-
ur sínum, og kveðst Ari fróði hafa stað-
ið yfir greftri hans 12 vetra gamall, það
sumar varð engin biskupskosning eftir
ísleif, enda var þá Gizur sonur haus er-
lendis í förum, Á næsta alþingi kjöru
menn Guttorm prest, er Isleifur hafði
helzt á bent sér til eftirmanns. En fám
dögum síðar kom Gizur á þingið og
var jafnskjótt lagt að honum, að taka
við biskupsdæminu, enda sagði hinn
sig frá er Gizur kom. Hann tók
boðinu og þó með nauðung, enda hétu
honum allir höfðingjar, að þeir skyldu
vera honum hlýðnari en þeir höfðu ver-
ið föður hans. Hann fór utan hið sama
sumar og alt suður á páfafund, fékk
þar virðingu mikla og var vígður í
Magðeborg í Þýskalandi, dvaldi í Dan-
mörku veturinn eftir og kom svo út
snemma sumars. Gizur var 36 ár að stóli
og má með sanni segja, að hann einn af
af öllum biskupum landsins, hafi jafnt
verið biskup og konungur í senn yfir
landinu. Hann var og allra manna bezt
fallinn til að bera hvert tignarnafn sem
skyldi, eins og Haraldur Sigurðsson mælti
um hann, er hann var farmaður og kom
í höll hans: Hann var manna tíguleg-
astur sýnum, mikill og sterkur, blíður
í máli og spekingur að viti, og öllum
sögum ber saman um, að svo vildi hver
maður sitja og standa sem hann vildi
En þó sýnist, sem einn kostur hafi þeim
mikla manni verið bezt gefinn og það
var sá að geta unt öðrum mönnum að
vera sér jafnsnjalla, ef hann sá gildi
þeirra. Því að allir landsins vitrustu og
beztu menn voru honum ávaltfylgjandi
að málum, og þess er hvergi getið, að
nokkur byði honum mótþróa eða óhlýðni.
En ve! kunni Gizur að bíða tækifær-
anna og rasa hvergi fyrir ráð fram.
Fyrst um allmörg ár bjó hann á hálfu
landinu, því að Dalla var ríklunduð og
bjó á sinni hálflendu meðan hún lifði.
Eftir tíundarlögunum beið hann 16 ár,
enda var það hið mesta stórmál á þeim
tímum, og þykir nálega undraverk, að
einn maður mátti slíku orka hjá svo sund-
urgreindri þjóð, hefði það og aldrei
orðið, ef Gizur hefði ekki ráðið nálega
einn öllu á þinginu eða í Lögréttunni.
Skifting biskupsdæmisins mun og hafa
átt langan aðdraganda, því ekki tókjón
Ögmundsson vfgslu fyr en 1106. Hús-
freyja biskups hét Steinunn Porgríms-
dóttir, austfirsk og stórættuð: hún hafði
öll forráð fyrir inuan stokk, og skorti