Norðri - 15.04.1909, Síða 1

IV. 15.
______---------------------------.w^X.
Akureyri, Fimtudaginn 15. apríl.
Til minnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—7
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4. 7
Kitsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h.
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4 8.
l’ósthúsið 9—2 og 4—7.
Ulbú Islandsbanka 11 —2
Utbú Landsbankans 1—12.
Stúkan Akureyri fundard.þriðjud.kv. kl. 8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv, kl. 8.
Dýrafjörður.
Svipfríða sveit,
sólgáruð bárau þar kveður sin Ijóð!
vlða eg veit
veglegri salina, auðugri þjóð.
Óminn af sögum,
ókveðnum brögum,
áttu, sem tendrar i hjartanu glóð
og magn ogmóð.
Björgin þín blá
benda’ á að setja sér takmarkið hátt;
sólina sá
sér ekki’, er skrlður l duftinu lágt.
Sigurdýrð fögur
ktettanna kögur
krýnir, og lýsir hvers vænia þú mátt,
ef þrótt þú átt.
Hörpunnar hljdm
heyrir hvert barnið við lynggróna hlíð,
ástfólginn óm
örlögum þrunginn frá sögunar tíð.
Andvörp i blænum,
óma frá sænum,
útiagans drauma þau birta og stríð
svo angurblið.
Þöglir um þing
þjóðhetjusvipirnir breiðfylkja sér. —
Léttstíg um lyng
Ijúflinga brosandi skrúðsveitin fer.
Hátt yfir legi
Ijóminn af degi
liðinnar gullaldar minningar ber,
svo vöknum vér.
Dimmbláa djúp,
dreymir þig komandi lýðfrelsisöld?
Glatt »undir Gnúp«
gigju slœr Hulda hvert einasta kvöld:
skörunga Skarinn,
enn við þinn arinn
eldrúnum letra mun spakmála fjöld
á skœran skjöld
*
* *
Traustgróin trygð
tengir oss fast við þig, hjartkœra bygð!
Hatdi svo hljóðar
hollvættir góðar
hátt yfir dröngum og dalgrundum vörð! ^
um Dýrafjörð!
Guðm. Gudmundsson,
Þetta fagra kvæði orti skáldið eftir tilmæl-
um ungtnenna í Dýrafirði.
Thore.“

Eitt af þeim stórmálum, er þingið hefir
til meðferðar að þessu sinni, er tilboð
eða bænarskrá »Tore«-gufuskipafélagsins
um 'það, að landssjóður leggi hálfa
miljón króna í þetta fyrirtæki, gegn svo-
kölluðum forréttindahlutabréfum. Um-
boðsmaður félagsins hér á landi í þessu
máli, Sveinn Björnsson yfirréttarmála-
færzlumaður hefir óneitanlega ekki Iegið
á liði sínu með að fegra þetta í aug-
um þingsins og þjóðaðarinnar. Þetta á
að hans dómi eigi að eins að verða
mesta gróðafyrirtæki fyrir landið heldur
og jafnframt öruggasta leiðin til sjálf-
stæðis. «Gegn um samgöngumál ligg-
ur leiðin til sjálfstæðis» segir þessi sjálf-
stæðispostuli í blaði föður síns, nýja
ráðherrans. Hann virðist sverja sig í
ættina: sjálfstæði og aftur sjálfstæði og
enn þá sjálfstæði, ótakmarkað og óend-
anlegt sjálfstæði, það eru orðin, sem
altaf hafa klingt í munni og penna föð-
ur hans, og það er þetta orðaglamur
og þessi «slagorð», sem hafa Iyft hon-
um upp í æðsta valdasætið í landinu,
álíka rökstutt og álíka vel meint og
þetta sama orðaglamur í munni og penna
sonar hans.
Því ætli svninum geti eigi eins vel
lánast að þyrla ryki í augu þjóðarinn-
ar með þessu fallega frelsisorði, eins
og föðurnum hefir iánast það? Hvers
vegna skyldi hann eigi geta haft þjóð-
ina að leiksoppi eins og faðir hans ?
Honum er full vorkun þótt hann trúi
á hamingjustjörnu ættarinnar. Það er
ekki nema mannlegt og í fullu samræmi
við ættgengiskenningarnar, þótt hann
meti einnig eigin hagsmuni meira en
hagsmuni föðurlandsins, og noti föður-
landsástina að yfirvarpi til þess að geta
legið tryggilega við gullstjórann það
sem eftir er æfinnar. En sorglegt er það
fyrir skólabræður hans og gamla vini,
sem höfðu örugga trú á því, að hann
væri föðurbetrungur í öllum greinum,
að sjá hann og heyra gerast flutnings-
mann slíks óhappamáls, sem þetta er.
Enginn getur láð Thor E. Tulinius,
þótt hann leitist við að halda á floti
þeim fleytum félagsins, sem enn þá
hefir eigi rekið á blindsker eða sokkið
hafa í sæinn. Það er meira að segja
allrar virðingarvert af honum, að reyna
að forða félaginu frá falli, svo lengi
sem auðið er. Hvað varðar hann um
hag landssjóðs eða íslenzka borgara?
Hann er danskur borgari en eigi íslenzk-
ur.
En þá verður ekkert sagt með vissu
um afdrif þessa máls á þinginu. En
jafnvel afdrifa annars eins glæframáls
er eigi unt að bíða óttalaus, eins og
þingið nú er skipað. Því ætli ráðherrann
fylgi ekki syninum að málum? Því ætli
stjórnarflokkurinn nýi dansi ekki eftir
^pípu ráðherrans í þessu máli sem öðr-
um.
Hvað gætir þessara sparða í svo mik-
illi mjólk?
Það yrði oflangt mál að þessu sinni
að sýtia með rökum, hvwsu. ararmiklð
áhættuspil og glæfra fyrirtæki það væri
fyrir landssjóð að gleypa þennan öngul.
Þetta hefir einnig verið gert all-ræki-
lega í »Lögréttu«. Hér skal aðeins leitast
við að hnekkja höfuð ósannindunum og
blekkingunum, sem haldið hefir verið
fram í þessu máli, þeim, að landssjóð-
ur geti hætt útgerðinni þegar honum
sýnist og áður en hann hefði biðið
nokkurn verulegan skaða. Hvernig má
þetta ske? Sýni það sig, þegar reikn-
ingarnir eru gerðir upp, að útgerðin
svari eigi kostnaði og engar sennilegar
líkur séu til þess, að hún muni nokkurn-
tíma gera það, hvað á þá að gera við
skipin? Selja þau, mun verða svarað.
Gott og vel. En hver kaupir? Hvaða
verð fæst þá fyrir gamla dalla, sem
enginn vill kaupa nú, nema ef til vill
stjórnarflokkurinn á þingi. Og hvernig
gerðum vér þá staddir með samgöng-
ur ef vér skyndilega komumst að raun
um það, að vér bíðnm stórskaða af þess-
ari útgerð. Eigum vér þá kost á næg-
um og góðum skipum til ferðanna, undir
búningslaust og fyrirvaralaust ?
Ætli gufuskipafélögin mundu þá
ekki nota sér neyð vora og setja oss
stólinn fyrir dyrnar?
Nei. Verði einusinni út í þessa ó-
færu anað, þá verður eigi aftur snúið,
fyr en landið hefir biðið stórtjón. Vér
verðum neyddir til þess að halda áfram
þrátt fyrir auðsjáanlegt stórtjón, þangað
til vér höfurn trygt okkur aðrar sam-
göngur í staðinn og þangað til skipin
eru orðin alveg ónýt eða hægt verður
að selja þau.
Nýja stjórnin taldi landssjóð ekki
svo vel efnum búinn, áður en hún komst
til valda, að hann mætti við því að
eiga hálfa miljón króna vaxtalausa, hvað
þá heldur i fyrirtæki, sem bakaði hon-
um stór tjón árlega. Skyldi henni finn-
ast, að hún sjálf sé landinu svo margra
peninga virði, að nú sé hættulaust að
fleygja hálfri miljón af fé landsins út
í jafn tvísýnt fyrirtæki og þetta?
B. L.
Frá
,gullöld‘ ís/ands.
Eftir M. J.
IX.
Jón biskup helgi.
Á síðari hluta 11. aldar, eða um það
leyti sem ísleifur varð biskup, ólust upp
tveir sveinar í nágrenni Fljótshlíðar og
Rangarvalla: Jón Ögmundsson á Breiða-
bólsstað og Sæmundur Sigfússon í Odda.
Þéir voru báðir af ríkum ættum og skyldi
hvor þeirra erfa goðorð og staðfestu
föður síns. Jón var tveim árum eldri
en fóstbróðir hans Sæmundur. Þá var
það mikili siður að goðorðsmenn færi
utan með sonu sína og seldi þá meist-
urum á hendi til læringar, því mjög
hafði goðorðstignin rýrnað er kristnin
kom. Skyldu því erfingjar goðorðanna
helzt gerast lærðir menn og láta vígjast
til présts. Þetta vrtrð og brrttt að ráði
1909.
gert, og hvarf þá óðum hinn .gamli
goðorðsmanna rígur út af dómnefnu
og lögréttu skipan, kom þá mest til álita
kirkju- og mannaforráð, enda tóku þá
hin «fornu og fullu» goðorð óðum að
þynnast og þingmanna fylgið að verða
á víð og dreif, þó að dómnefnan og
annað form héldist með nöfnum goð-
orðanna.
Þeir Sigfús í Odda og Ögmungur
á Breiðabólsstað sendu snemma sonu
sína utan, og alla leið út í Frans til
læringar. Ekki urðu þeir samferða fóst-
bræður. En um það er til sögn, að Jón
hafi hitt Sæmund í Parísarborg og
»spanið» hann með sér til íslands.
Við skulum hér 'sleppa sögunni um
«SvartaskóIa» og um ráðsnild þeirra fé-
laga til að Iosast undan eftirsókn »meist-
arans,» og því erSæmundur synti á seln-
um til íslands, og enn því, hversu kom-
ið var með minni Sæmundar, að hann
hafði gleymt nafni sínu, en rankaði við
sér, þegar Jón minti hann á hólinn í
Oddatúni, Gammabrekku.»
Hitt mun víst að þeir Jón og Sæm-
undur komu ungir til íslands, vígðust
til prests og tóku við staðfestu og
mannaforræði. En þótt saga Jóns helga
væri ekki rituð fyr en 80 árum eftir
andlát hans, er hún að mörgu leyti
áreiðanleg og eftir góðum heimildum
samin. Var þá helgijóns biskups nýlega
komin upp, enda var hann þá enn í
fersku minni á Norðurlandi og hið
mesta safn af sögum og sögnum um
hann úr að velja. Bar margt til þess
að Jón yrði dýrðlingur (úr því nokkur
íslendingur bar gæfu til þess), Fyrst
það, að hann varð fyrsti biskup Norð-
lendinga; þar næst það, að hann var
ástgoði manna bæði lífs og Iiðinn, og
í þriðja lagi það, að þá var helgi Þor-
láks biskups komin í lög, en þess var
varla von, að Norðlendingar vildu vera
Sunnlendingum minni; vantaði og ekki
vitranir og sögur um hjálpræðisverk
Jóns biskups og ^iað þegar meðan hann
enn var á lífi, að því er virðist. Spár
og fyrirboðanir um hann byrjuðu þeg-
ar áður en hann fæddist. Til eru þrjár
sögur um Jón helga; var hin fyllsta rit-
uð á latínu af Gunnlaugi munki Leifs-
syni í byrjun 13. aldar, að fyrirlagi Guð-
mundar góða.
Elzta sagan mun vera rituð eftir boði
Brands biskups um 1200 (þegar helgi
Jóns kom npp) og þykir hún áreiðan-
legust. Segir sagan fyrst frá ætterni Jóns
og uppeldi, utanför til Danmerkur með
foreldrum sínum, spásögunum fyrir hon-
um, námi og fóstri hjá ísleifi. biskup,
er lagði ástfóstur við Jón; svo frá ut-
anför hans hinni síðari og suðurgöngu
til Róms, og loks frá fundi þeirra Sæm-
nndar fróða og félagsskap unz þéir komu
út. í þeirri ferð hitti Jón aftur Svein
konung Úlfsson og sló fyrir hann hörp-
una svo vel að allir undruðust. Hann
gat og frægð mikla hvar sem hann kom
og lét menn heyra söngrödd sína; þótti
hann nálega undramaður í sönglist. Hon-
um er svo lýst: »Jón prestur var mikill
vexti. manna fríðastur og bezt limaðtir,
eygður allra manna bezt, silkibleikur á