Norðri - 22.04.1909, Qupperneq 1

Ritstjóri: Björn Líndal Brekkugata 19.
Akureyri, Fimtudaginn 22. apríl.
1909.
IV. 16.
Til minnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—7
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4. 7
Kitsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h,
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4 8.
l’ósthúsið 9—2 og 4—7.
Utbú Islandsbanka 11 —2
Utbú Landsbankans 1—12
Stúkan Akureyri fundard.þirðjud.kv. kl. 8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
Afstaða
Islands til Danmerkur.
Viðtal
Við væntanlegan ráðherra íslands
Björn ritstjóra Jónsson.
A «Hótel Kongen af Danmark«
þar sem íslenzku þingnfennirnir búa
meðan þeir dvelja hér, hittum vér Björn
Jónsson ritstjóra; nú — eftir viðtökurnar
hjá konungi — er hann fús til aðláta í ljósi
skoðanir sínar á íslenzkums tjóTnmálum.
Eg gjöri það því fremur, —segir hann
— að sum dönsku blöðin virðast vera
næstum ótrúlega ókunnug ástandinu á
Islandi. Allar þær dylgjur og aðdrótt-
anir sem «Vort Land-> hefir flutt, ein-
kum gegn mér persónulega, eru hræði-
legar! Mér hefir vei ið lýst sem áköfum
Danahatara, og það hefir verið látið í
veðri vaka, að íslendingar berðust ein-
göngu fyrir skilnaði við Danmörku, að
íslenzku blöðin séu fullhermdarópa gegn
öllusem danskter. hettaeraltgripiðúrlausu
lofti. Á íslandi er Danahatur ekki til, o^ í
mörg ár hefi eg ekki orðið eins forviða
af neinu og því, að einmitt eg skuli
vera talinn sérstaklega greinilegt dæmi
Danahataranna.
— Nokkrar greinar, sem «ísafold«
flutti í haust hafa einkum valdið þessari
æsingu.
En það er að gera heilan hænsnahóp
úr einni lítilli fjöður. f*ví var þannig varið
með greinar þessar,að þær komu útnreðan
á kosningabaráttunni stóð, og eg varekki í
Reykjavík. Sjálfur sá eg þær ekki fyr
en dönsku blöðiu voru farin að vitna
í þær.
Eg gat ekki annað en brosað að
þeim; þær voru eftir ungan fauta, sem
maður sá, er eg trúði fyrir blaðinu eigi
hafði haft nægar gætur á. Eg hefi aldrei
skrifað eitt einasta óvingjarnlegt orð
um Dani eða Danmörku, meðal annars
vegna þess, að eg bæði frá námsárum
mínum og síðari dvalartímum í Dan-
mörku og svo vegna ætternisbanda við
ýms dönsk heimili hefi aðeins að geyma
bjartar endurminningar frá Danmörku
°g góðan hug á dönsku þjóðinni.
Og forseti alþirigis segir brosandi:
— Eg álít, að danskar konur séu
ástúðlegastar allra kvenna í heimi,—
Og hann bætir við:
— Danskur læknir, Saxtorph, bjarg-
aði lífi mínu með uppskurði á »Kom-
mune«spítalanum — Já, mörg þessu
lík dæmi gati eg tilfært, til að sýna hve
mikla ástæð i eg persónulega hefi til
að unna Danmörku. Og þótt íslenzkir
stjórnmálamenn að vísu álíti mig eink-
ar vinveittan Dönum, br álit mitt á Dan-
mörku ekki í neinni grein gagnstætt
áliti landa niinna.
Yfir höfuð var það aðeins fá ár rétt eftir
1870, að nokkur fáleikakali til Dana átti
sér stað á íslandi, sem'eg þá strax barðist
á móti með ákafa. En síðan höfum við
íslendingar að eins óskað að ná sem
allra hagkvæmustu sambandi við bræð-
ur vora í Danmörku. í flokki mínum
eru tveir eða þrír skilnaðarmenn, en
skilnaðartal þeirra álítum við hinir —
já, mér er óhætt að segja, íslenzka
þjóðin — eintóma loftkastala. Við
erum ekki í neinum efa um það, að
Danir eru sú þjóð í heiminum, sem
okkur er hagkvæmast að vera í sam-
bandi við. Yfir höfuð mun nú vera
næstum ómögulegt að finnaí íslenzkum
blöðum óvingjarnlegt orð um Dan-
mörku.
— Samhengislaus orð, segir ritstjór-
inn og yftir öxlum, geta æfinlega vald-
ið æsingu í bili, Tilvituun úr íslenzku
blaði, sem rifin eru úr réttu samhengi,
skreytt með gæsalöppum, o. s. frv. get-
ur ef til vill orðið til þess, að ritstjór-
ar «Vort LamLs haldi að uppreist sé
í vændum á íslandi. En þar fyrir
brýzt engin uppreist út á íslandi.
A. S.
(Politiken 30. marz.)
Frá
,gullöld‘ fs/ands.
Eftir M. J.
X.
Jón helgi. 2.
Jón Ögmundsson var vetri miður en
hálfsextugur, er hann varð biskup. Hafði
hann út með s:r kirkjuvið frá Noregi
og lét vini sína á Suðurlandi draga við-
inn um veturinn eftir norður um Kjöl,
en Norðlendingar tóku þar við og drógu
til Hóla. Mundi slíkt þykja torsótt
handarvik nú. Piskup lét ekkert tilspar-
að, að dómkirkja hans yrði sem veg-
legust, var yfirsiniður biskups Rórodd-
ur Gamlason, er síðar hlaut nafnið
rúnameistari, því hann var svo rnikill
námsmaður, að hann lærði latínska mál-
fræði er hann hlýddi á nám prestlinga
meðan á smíðinni stóð. Var hann hag-
astur maður á íslandi, og spekingur að
viti. Er stafsetningarfræði hansog enn til.
Drógust að hinum nýja biskupi ófáir
afburðamenn, en suma hafði hann haft
út með sér, sem voru þeir Rikini höf-
uðklerkur hans og Gísli hinn gautski
Finnsson skólameistari, er einmælt var
um, að verið hefði mesti merkismaður
og biskups önnur hönd. Brátt kom það
í ljós, hver afbragðsmaður Jón var í
hvívetna, og að sama skapi hugljúfi
hærri manna og lægri; aldri hefir þetta
land haft slíkan gullaldarblæ, sem á með-
an biskuparnir Gizur og Jón stýrðu
krlstnihaldi og lögum á íslandi, en það
var 12 ára tími, naut og þjóðin þeirr-
ar stjórnvizku öldina út. Lýsir saga hans
svo stjórn hans og öllu háttalagi á Hót-
um, að það er hin sannasta og fegursta
gttllaldarlýsing, sem til er á voru máli.
Er svo að sjá, sem kristnin í þeim lands-
fjórðungi hafi þá enn verið mjög ung
og blandin margskonar forneskju, má
og vera, að hinn myndugi nýi biSkup
hafi þar sýnt nokkuð mikið vandlæti,
og miklu frekari en ástvinur hans Gizur
gerði í sínu biskupsdæmi, svo sem er
hann breytti daganöfnum (Týsdegi, Óð-
insd., Rórsdegi og fl. í þriðjudag, fimtu-
dag o. s. frv.). Hann bannaði og þær
skemtanir flestar, sem klerkur í útlönd-
um ömuðust við, svo sem dansagerð
og mansöngva, og tókst honum það
þó ekki til fulls. Eitthvert sinn kom hann
að prestlingi, er var að lesa kvæði Óví-
duss Rómverjaskálds, en Óvídus var hið
mesta ástaskáld. Prestlinginum bannaði
hann að lesa slíka ljóðagerð, sagði
sem var, að eðli manna væri ærið breyskt
undir í þeim efnum, svo ekki þyrfti á
að bæta. Pilturinn var Klængur, er síð-
r varð biskup í Skálholti. En hvað sem
ar í þótti um of, þá er hitt vísl, að
Jón biskup bætti fljótt og stórum um
siðferði undirmanna sinna og kom á
nýju og verulegu kristnihaldi norð-
anlands. «Aldrei hefir þar kristni staðið
með þvílíkum blóma, fvr eða síðar,»
segir höf. hinnar ,elztu Jónssögu, Jón
biskup var auðmaður mikill og þó ör
og stórgjöfull. Hann hafði oftlega 100
manns í búi, en á hátíðum gistu stað-
inn mörg hundruð, flest 500 manna.
Öllutn fjölda þessa fólks veitti biskup,
en sumir höfðu vistir og tjöld með sér.
Vildi biskup, að hver maður í Skaga-
firði vitjaði staðarins minst einu sinni
á ári hverju. Dróg og fjölmennið ekki
minst löngunin að heyra söngrödd hans
og sjá hann standa fyrir altari, og lýsa
blessun yfir fólkið. Eining og samlyndi
á staðnum var hin fegursta fyrirmynd;
eftir því var reglan og iðjusemin og fipaði
enginn maðttr annan. «Hér mátti sjá,»
segir Gunnlögur munkur, >um öll hús
biskupsstólsins mikla iðn og athöfn.
Sumir lásu heilagar ritningar, sumir rit-
uðu, sumir súngu, sumir námu, sumir
kendu. Eigi var öfund þeirra á milli
eða sundurlyndi, enginn ágangur eða
þrætni, hver vildi annan sér meirihátt-
ar; og þegar merki var til tíða gert,
skunduðu allir þegar úr smákofum sín-
um til kyrkjunnar, sem byflygi til by-
stokks, með sér berandi sætlegan seim,
er þeir höfðu saman borið úr lystuleg-
um vínkjallara heilagra ritninga. 1 kirk-
junni hófst með tíðagerðinni fagurleg
samhljóðan söngsins í kórnum og hin
sætustu hljóð raddanna.«--------«Eng-
inn fór með lausung eða mælgi; hinir
eldri menn og meiriháttar voru með
staðfesti og athuga, en ungir menn
haldnir og siðaðir undir stjórn hinna
eld|;i atgerðu svo fagurlega hvorutveggju
sitt embætti. Skein með þvílíkri birtu
yfir heilagri kristni undir þessum hei-
laga biskupi.» Síðan telur hann upp
hina helztu merkismenn, er þar nutu
náms og síðar urðu hinir ágætustu. Er
fyrst nefndur ísleifur Hallsson, er
Jón biskup kaus sér til eftirmann, en
andaðist ungur, Klængur Rorsteinsson,
var næstur sem áður er getið, og þá
var á barnsaldri, en var síðan höfuð-
klerkur og skólameistari biskupanna
Ketils og Bjarnar og loks biskup í Skál-
holti 24 ár, einhver hinn mesti skör-
ungur þeirrar merkilegu aldar. Var og
ritsnild hans lengi viðbrugðið. Og enn
eru nefndir þeir ísleifur Grímsson,
frændi biskups, Jón svarti, Bjarni Berg-
þórsson, Björn, er var hinn þriðji bisk-
up á Hólum. Enn eru og nefndar nokkr-
ar göfgar meyjar, er námu latínu á
Hólum og kendu síðan, svo sem þær
Ingunn, er Iengi kendi latínu og mærin
Hildur, er varð einsetukona og lengi
bygði kofa við sönghús kirkjunnar, þann
er Jón biskup lét smíða henda henni
og vandaði mjög. Jón biskup stofnaði
fyrstur til klausturs á íslandi. Rað var
á Ringeyrum, en entist ekki aldur til
að stofna það til fulls.
Leiðindin i Norðurlandi.
Þegar ósaonindi eru rekin ofan í mál-
uga menn, er það algengt, að þeir koma
fram með ýmsan þvætting og vaðal, til
þess að minna beri á, að skýr rök hafi ver-
ið færð fyrir ranghermi þeirra. Petta gerir
»NI.« í síðasta blaði. Eg hefi lýst því
yfir, að «N1.» hafi oftar enn einu sinni
rangfært ummæli H. Hafsteins, þegar
hann bauð sig fram síðast í Eyjafirði.
Þessu treystir blaðið sér eigi til að mót-
mæla, en kemur með útúrdúra viðvík-
jandi skilningi á oftnefndum ummælum
H. H. Rað vill nú svo vel til, að orð
þau, er hér ræðir um, voru færð í let-
ur á Grundarfundinum um leið og þau
voru töluð, og eru þau þessi:
»Eg hefi hugsað mér að taka á
móti kosningu fyrir þetta kjördæmi
aftur, ef kjósendur vilja. En þar
sem mér er það hið mesta áhuga-
mál, að fá þetta frumvarp samþykt
á næsta þingi, stend eg og fell með
undirtekt kjósenda undir þetta frum-
varp.»
Sé það athugað, hvernig «NI.« oftar
en einu sinni hefir tilfært þessi ummæli,
dylst það ekki, að blaðið hefir við þau
aukið. Retta legg eg óhræddur undir
dóm phlutdrægra lesenda, það ejnn-
ig, hvort skilningur minn sé ekki réttari
en blaðsins á margnefndum ummælum.
Eg hefi bent á, að þing var rofið,
eða þingmenn leystir frá umboði fyrir
síðustu kosningar, því að enginn var
orðinn formlegur þingmaður, fyr en al-
þingi hafði samþykt kosningu hans.
Lessu trfystir «N1.« sér ekki til að mót-
mæla, sem ekki er heldur við að bú-
ast, en hleypur út úr ráðaleysi í það,
að gera samanburð á Alþingi og hrepps-
nefnd, sýslunefnd og bankaráði, en gætir
þess eigi, að þessi samanburður sannar
ekkert, og nær engri átt, þar sem téð-
ar nefndir og ráð, eru stofnuð með
öðrum lögum en löggjafarþing íslend-
inga. »N1.* heldur, að eg treysti mér