Norðri - 08.07.1909, Page 2

106
NORÐRI.
NR. 27
jafnvel munkar og klerkar, að láta
nokkra góða sögu gleymast, þótt þeir
spiltu ekki fáum. Einhverntíma kemur
mynd og líking Sturlungaaldarinnar
betur fram á sjónarsvið listarinnar,
sem hér er bent til með fáeinum drátt-
um. En eg vildi að endingu taka fram,
og sýna á neikvæðan hátt ,að vér átt-
um, eða höfðum átt eitthvað, sem líkt-
ist «gullöld« — þegar þetta «eitthvað»
var b ú i ð að vera virkilegt og kvöld-
roða sögu og saknaðar brá á það í end-
urminningunni. Ekki var alt gull, sem
glóði, en viðbrigðin á eftir það, sem
svo sýndist, sanna það, að sumt hafði
gull verið, og að skaðinn var óbætan-
legur.
Sú öld, sem kvaddi með Sturlung-
um, var svo greinilega að þrotum kom-
in, að öllu skipulagi, að hún hlaut að
deyja — eins og þeir feðgar Sighvat-
ur og Sturla, sem hnigu á Örlygsstöð-
um, faðirinn með 17 sárum, en sonur-
inn með benjum, sem ekki urðu tölum
taldar.
Háls- og Vaglaskógar.
Hér með er almenningi bent á, að
báðir þessir skógar eru nú girtir. Girð-
ingin liggur frá brúnni fram með norð-
urjaðri Hálsskógar að austanverðu til veg-
arinsmilli HálsogVagla ogþaðan meðfram
veginum til síðastnefnds bæjar. Raðan
beygist girðingiu aftúr í austur, og ligg-
ur síðan frá horninu, skamt fyrir aust-
an túnið, beint suður til merkja Vagla-
lands og þaðan beint vestur að ánni.
A girðingunni eru 4 hlið: 2 á norður-
girðingunni — það er eitt við brúna
og annað á veginum, sem liggur gegn-
um skóginn að Vöglum — 1 við Vagli
fyrir norðan túnið og eitt á suður-
girðingunni við ána.
Hér um bil 100 álnir fyrir innan skóg-
argirðinguna og fram með ánni, er sett
upp minni girðing, þar sem þeir, sem
gista skóginn, geta geymt hesta sína.
Vegna þess, að á tveim stöðum ligg-
ur girðingin yfir nýja veginn frá brúnni,
er nú sá vegur fluttur svo, að hann
liggur alveg fyrir utan girðinguna. Gamli
vegurinn, sem liggur frá stóra veginum
að austanverðu við Vaglaskóg og áður
var notaður, en sem fram að þessu hefir
verið alvaxinn hríslum, er nú ruddur,
svo menn eiga hægra með en áður að
kynnast og skoða hina fjölbreyttu feg-
urð þessara skóga, sem nú taka
að fá öll skógareinkenni á allmörgum
stöðum vegna skynsamlegs höggs.
Skógrœktarstjórinn.
Fundargjörð.
Árið 1909, hinn 27. júnímán., hélt
2. þingmaður Eyfirðinga, St. Stefánsson
í Fagraskógi, leiðarþing í Saurbæ í Eyja-
firði. Skýrði hann frá helztu málum,
er þingið hafði með höndum. Að því
loknu var umræðufundur settur, til að
ræða nokkur mál, og var kosinn fund-
arstjóri Benedikt Einarsson á Hálsi og
ritari Einar Sigfússon á Stokkahlöðum.
Kom þá-til umræðu:
1. Fjárlögin. Við umræðurnar kom
það greinilega í Ijós, að fundarmenn
voru óánægðir með þá fjármálastefnu
þingsins, að takmarka meir en áður
fjárveitingar til samgöitgubóta — brúa
og vegagerða —en veita ýmsa «bitlinga»
meir en nokkru sinni áður.
2. Sambandsmálið. Um það urðu
nokkrar umræður, og lýsti fundurinn
megnri óánægju sinni yfir afdrifum þess.
3. Stj órnarskrárbrey tingin.
Rað mál var nokkuð rætt og lýsti
fundurinn því yfir, að óskiljanlegt væri
að meiri hluti þingsins skyldi svæfa
það mál á þessu þingi, en hafa einmitt
sótt fast að fá samskonar breytingar áð-
ur, en bera nú aðeins upp þingsálykt-
unartillögu utn að skora á stjórnina, að
leggja breytingar fyrir næsta þing, sem
fari í sömu átt.
4. Aðflutningsbannið. Um það
mal urðu miklar umræður og voru
andstæðingar bannlaganna, þeir er til
máls tóku, ósamþykkir þingmanninum
í því máli, og álitu ekki rétt að sam-
þykkja lög um aðflutningsbann.
Ringmaðurinn svaraði, og færði ástæð-
ur fyrir framkomu sinni í því máli.
Engin fundarályktun var tekin, og
fleiri mál eigi rædd.
Var svo fundi slitið.
Benedikt Einarsson.
Einar Sigfússon.
„Guðsorð”.
Farandprédikari gisti á bæ, og sá
bóndann með bók í höndum. Prédik-
arinn spurði hvort það væri Nýjatesta-
mentið, sem hann læsi í. Nei, sagði
bóndinn, það er heiðin bók, sem heit-
ir,Grágás‘. «Fyrirgefi þér,» maður, svar-
aði trúboðinn, «og í dag er sunnudagur».
Grágás kalla eg guðsorð, segir bóndi,
eins og þú kallar tíulagaboðorð Móíses-
ar guðsorð. Trúboðanum varð bilt við,
gaf bóndanum nokkur viðvörunarorð,
hristi svo duftið af fótum sér og fór.
Vera má, að sagan sé munnmæli ein,
en hún geymir mikinn sannleika. Öll
forn siðalög, þótt gengin séu úr gildi,
hafa áður gilt sem guðsorð hjá þjóð-
unum — eins hin gömlu lög vorrar
þjóðar. Sama má segja um hinar ótölu-
legu fornbækur veraldarinnar, sem nefnd-
ar hafa verið og enn eru nefndar helg-
ar; þær geyma allar einhverja skímu af
opinberun guðdómsins, sem í anda
mannsins býr og glæðist með viti hans,
reynzlu og þekkingu. Fyrir því er
ekki rangt að kalla þær ,guðsorð‘ í viss-
um, almennum skilningi. Og sá skilning-
ur hverfur ekki né breytist, þótt komizt
sé fyrir uppruna og tilorðning allra hinna
svo nefndu helgu bóka. Grágás er jafn
gullvæg fyrir það, þótt sannað verði,
að minst af lögum hennar og ákvæðum
sé eftir Þorleif spaka, eða Lög-Skafta,
heldur til orðin fyrir reynslu, umbætur
og venju, eins og allir þesskonar laga-
bálkar. Sama gildir um alla biflíuna.
Pótt menn ransaki tilorðning hennar og
tæti alt í sundur, þá »fyrirferst ekki
depill af lögmálinu», skerðist ekki dep-
ill af ,guðsorði‘ bókarinnar, þ. e.
a. s. týnist ekki, minkar eða missir gildi,
neitt af hennar andlega og siðgæðis-
lega verðmæti. En þótt helgiblærinn
fölni eða hverfi með oftrú og hjátrú,
verður það ábati en ekki skaði, þegar
frá líður og menn læra að ganga í skoð-
un en ekki blindri trú. Hinn undarlegi
helgiblær austurlenzkra bóka, þar sem
guðir og löggjafar voru látnir tala og
skipa, það er hann, sem varð sök í skin-
helgi hinna kristnuðu vesturþjóða, og
talar til vor enn fyrir munn hvers poka-
prests, sem er vanans og formsins þræll,
og hefri jafnvel skapað hinn forna Kan-
cellistíl einvalda og stjórnarráða, svo
eimurinn loðir við enn eins og í
setningunni: »af guðs náð konungur
Vinda og Gauta«. Eða hvað hefir mest
váldið því, að heilir kaflar hinnar helgu
sögu (d :kirkjusögunnar) eru í raun réttri
Iíkari villidýrasögu, en sögu guðsríkis
og hans réttlætisPHvað annað en sú skin-
helgi, oftrú og hjátrú, sem vanþekking-
in á biflíunni sem guðsorði olli? IJeita
er bláber sannleiki, þótt fáir — alt of fáir
— skilji það enn! Slíkt er ekki að kenna
guðsorði hinnar miklu bókar heldur því í
ritasafni Gyðinganna, sem ekki var bygt
á guðlegri opinberun! Og til þess að
draga skýluna frá blindum augum hins
kristna heims, eru hinar nýju ransókn-
ir um uppruna, eðli og tilorðning allra
helgra átrúnaðarrita, hið langbezta með-
al. Ýmsar villur og öfgar geta og hafa
átt sér stað við þessar ransóknir, því
að þær eru afar flóknar og torveldar
samkvæmt eðli sínu. Hitt er orðið sann-
reynt, að mikið tekst fyrir vaxandi þekk-
ingu á fornum fræðum, tungumálum
og samanburði elztu trúarfræða, og
mestur og bestur reynist árangurinn
þar sem fræðimennirnir sjálfir eru guð-
ræknismenn eða a. m. k. guðfræðingar
— menn, sem eru svo trúaðir, að þeir
ganga að því sem gefrium hlut, að guð
hafi aldrei og hjá engri þjóð látið sig
vera án vitnisburðar, heldur sé gervöll
saga og barátta vors kyns, þrungin af
hans opinberun. En hverri eða hvers-
konar opinberun eð‘a guðsorði? Rví
er nú vandi að svara, en yfirleitt má
segja (eins og þeir Deíizch og Harnack
sögðu við Vilhjálm keisara), að guð
opinberi sig bezt gegn um anda útval-
inna manna, og alt eftir því þroskastigi,
sem hver stæði á: Iöggjafinn, spámað-
urinn, skáldið eða aðrir spekimenn. Nú
er það, í fljótu máli að segja, sannsagt
um biflíuna, og þó sér í lagi nýjatest i-
mentið, að í þeirri bók finst meira af
guðlegum kenningum og háleitum fyr-
irmyndum, en í nokkrum öðrum fræði-
bókum, sem vér þekkjum. En eins víst
er hitt, að öll erhún ekki eða meiri hluti
hennar, ómengað guðs orð eða opin-
berun. Hún er svo full af sundurleit-
um hlutum, að það, að kalla hana alla
opinberun er lítrð minni fjarsta>ða
en að kalla Grágás, Hávamál og Völu-
spá ómengað orð guðs og opinberun.
M. J.
Nýjar bækur.
Jón Trausti:
Smásögur 1. hefti.
Kostnaðarmaður:
Sig. Kristjánsson.
Sögurnar eru sex, allar stuttar.
Fyrsta sagan «Friðrik áttundi.» er
einna lökust, efnið fremur óeðlilegt, þótt
við sannan viðburð eigi að styðjast. Hér
leitast höf. við að vera fyudinn og gam-
ansamur, en það fer honum ekki vel;
honum lætur miklu betur að rita um
alvarleg efni.
Naesta sagati, »Tvær systur«, er skýr-
ari, en þó fremur lítið í hana varið.
»Á fjörunni» er dágóð saga, góð
lýsing á íslenzkum karlræfli, sem hugs-
ar mcst um mat og kveðskap, svo sund-
urleitt sem það þó í raun og veru er.
Slíkur karl getur naumast verið annað
en íslendingur.
«Sigurbjörn sleggja" er lang bezta
sagan í bókinni, ram-ísletizk lýsing á
ram-íslenzkum ógæfumanni, íslenzk úti-
legutnannasaga, sögð af skáldi.
Sagan endar á þessunt orðum:
^Raðglaðnaði yfirhverju andliti íbað-
stofunni, þegar húsbóndinn og hinn
leitarmaðurinn komu aftur Sigurbjarnar-
lausir>.
Sigurbjörn var morðingi og þessir
menn vorff að leita hans til þess að
draga hann fyrir lög og dóm. En fóik-
inu hafði verið skýrt frá astæðunum til
morðsins, og þær voru ekki litlar. Hér
er réttarmeðvitund íslenzku þjóðarinnar
vel og réttilega lýst í fám orðum. Hún
leggttr tttáfgfaU ttieiri áhetzlu á hvat-
irnar (motivet) til glæpsins en hann
sjálfan.
«Strandið á Kolli« er góð saga, ágæt
Iýsing á ísleuzkum þvergirðingi og stór-
mensku, manni, sem heldur vill ganga
út í opinn dauðann, en þyggja hjálp af
óvini sínum. Svo ríkt er þetta eðli enn-
þá í þjóðinni, að fleiri munu telja það
kost en ókost, þótt flesta skorti hug-
rekki til þess að sýna það í verkinu,
ef til kæmi.
Síðasta sagan, »KappsigIing«, erútlend
að efni og lítils virði.
Sögurtiar éru yfirleitt með skáldhand-
bragði, þótt enga sérlega guðsnáð virð-
ist hafa þurft ti! þess að skrifa þær.
t
Hinn 9. niarz síðastl. andaðist
Olgeir Guðmundsson
bóndi á Vatnsleysu í Fnjóskadal. Hann hafði
búið þar allan búskap sinn í 50 ár, eða síð-
an vorið 1858, og var rúmra75 ára, erhann
lézt. Tvíkvæntur var hann og eru þessi
börn hans og fyrri konunnar á lífi: Karl
verzlunarstjóri við Edinborgarvérzlun á Isa-
firði, Vilhjálmur verzlunarmaður s. st. og
Kristjana, gift kona í Veisuseli í Fnjóskdal.
Með síðari konu sinni, Margréti Jónsdóttur,
eignaðisl hann einn son.
Olgeir sál.var góðum hæfilegleikuni gæddur
en skorti mer.ntun í æsku; hann var ráð-
vandur maður og staklega áreiðanlegur í
viðskiftum og átti þó oft við þungan efna-
hag að búa. Lagvirkur var hann og hag-
sýnn í verkum og ber ábýlisjörðin hans vott
um það. Hann var prúður í framgöngu og
glaður við gesti sína, og naut jafnan virð-
ingar og velvildar sveitunga sinna.
Einn af gömlu nágrönnunum hans orti
þessi erindi eftir hann látinn.
Kemur í austri,
hverfur í vestri
dagur eftir dag.
Eins er lífið hér;
þar lifnar og hnígur
maður eftir mann.
Nú er lífssól þín
að legi rnnnin,
góði granni minn.
Dagur var langur,
dimmur og bjartur,
bæði með skúr og skin.
Hvorki að hefð né hárri stöðu
lá þín æfi leið.
Hærra þú huggðir,
hrepptir og þráðir
sæti sómamanns.
Gott var mér æ
að garði þínum
koma, á hverri stund.
Bros lék á vörum,
blasti við sjónum
prúðmenska prjállaus.
* * *
Ei varstu ofnefndur
Olgeir inn prúði,
svo var þín ganga snjöll.
Sannri alt lýsti,
snyrtimennsku
viðmót og verk þín öll.
Fann eg aldrei fals
í fari þínu,
hjartað var hreint og gott.
Boðorð ráðvands manns
þar rituð stóðu
og breytnin bar þess vott.
Sátum við oft
og saman ræddum
um heimsins huldu rök.
Úr gátum lífs
við girntumst leysa.
Á því voru engiu tök.
Nú er tálmunar
tjaldið fallið;
úr gátu margri greitt.
Opnuð útsýn þér
í anda heimi
en eg sé ekki neitt.
Óðfluga mig ber ,
að endimarki
og lífssól lækkar mín.
Farvel á meðan,
fjall-tryggi vlnttr.
Bráðutn eg betst tll þln.