Norðri - 22.07.1909, Síða 1

«-<'0
Ritstjóri Björn Líndal Brekkugata 19,
IV, 29.
Akureyri, Fimtudaginn 22, júlí.
Til minnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—7
Bæjarsjoður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4. 7
Ritsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h.
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4—8.
l’ósthúsið hvern virkan dag 9—2og4—7.
helgid. 10—11 f. h.
Utbú Islandsbanka 11--2
Utbú Landsbankans 11—12
Stúkan Akureyri fundard.þriðjud.kv. kl. 8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafoíd Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
Nokkrir góðir
sjómenn
geta fengið atvinnu hjá
Gránufélagsverzlun
á Oddeyri.
Skógar.
1 þriðja hefti þessa árgangs Búnaðarritsins
hefir A. F. Kofoed Hansen skógræktarstjóri
birt fyrirlestur um skógræktunina, er hann
hjelt í Reykjavík 17. nóv. f. á. Þótt Bún-
aðarritið sé hið þarfasta rit öllunt þeim, er
við búskap fást eða jarðyrkju, skortir þó all-
mjög á, að það hafi fengið þá útbreiðslu,
er það verðskuldar. — Til þess að fleirum
gefist kostur á að kynnast þessum fyrirlestri
skógræktarstjórans, en þeim einum, er Bún-
aðarritið lesa, flytur »NorðrL hér þá kafla
úr honum, er niestu máli þykja skifta. Væri
þessu rúmi blaðsins þá vel varið, ef fleiri
létu sér skiljast það eftir en áður, hvers
virði skógarnir eru.
Ókttnnum manni, sem ferðast hér um
landið í þvf augnamiði að kynna sér
náttúru og eðlishætti landsirrs, hlýtur
oft að detta í hug: Ætli þeir, sem forð-
um fluttu hingað á víkingaskipum sínum
og tóku sér hér bústað fyrir þúsund
árum síðan, hefðu gert það, ef útlit
landsins hefði þá verið eins og það er
nú. Hvað hefði þá orðið fyrir þeim?
Berar hlíðar, ýmist grasi vaxnar eða
malarflákar, hvergi neitt fyrir hendi, sem
þeir gætu bygt úr hinn lítilfjörlegasta
kofa. Ekkert eidsneyti hefðu þeir fundið,
hvorki til þess að smíða vopn eða verk-
færi við, eða til að matreiða við. Eg
þarf ekki annað en benda á, hve Reykja-
vík væri óaðlaðandi bygðarlag, ef bær-
inn stæði þar ekki. Flestir munu víst
vera í efa um það,. að þessi staður
hefði verið valinn sem miðpunktur land-
námsins, ef hann hefði litið eins út þá
og nú. Norðarlega voru þeir komnir,
og leiðin, sem þeir höfðu farið, bæði
löng og hættuleg. Eg held, að þessir
nrenn, sem þó hafa áreiðanlega haft bæði
kjark og þolgæði í rfkum mæli, mundu
hafa yfirgefið landið jafnskjótt og þeir
voru búnir að kanna það til fulls, og
leitað sér að frjósamara og vistlegra
bygðarlagi. En þeir ílengdust nú hér
og því er eðlijegt að álykta svo, að
landið hafi þá haft eitthvert aðdráttar,
afl, sem það hefir ekki nú, og það er
víst ekki rangt til getið, að það aðdrátt-
arafl hafi verið hinir þéltvöxnu birki-
skógar, Sem hafa prýtt meiri hluta
landsins í fornöld, bæði dali, hlíðar og
sléttlendi. Að skógar hafi verið hér er
svo auðsætt af landslaginu víða, að ó-
hætt veri að halda því fram sem stað-
reynd, jafnvel þó sagan gæti ekki um
það.
Þessi þrjú sumur, sem eg hefi ferðast
hér um landið, hefi eg bæði séð og
heyrt nóg til þessi að geta skilið hvers
virði skógar eru fyrir þetta land, og get
vel gert mjer í hugarlund þá fró, sem
fylt hefir hjörtu þeirra, sem fyrst komu
hingað, þegar skógarnir blöstu við aug-
um þeirra, því að þeir spáðu þeim
góðri framtíð í hinu nýja landi; eg get
hugsað mér, með hvílíkum fögnuði þeir
hafa lagt leið sína inn undir grænu lauf-
hvelfingarnar, til þess að velja sér fram-
tíðarbústað, þegar þeir voru búnir að
fara þessa löngu leið á lágsigldu og
veikbygðu förunum yfir hafið.
Skógarnir hafa í margar aldir eftir
þetta breitt út faðm sinn móti öllum
þeim, sem síðar komu, og verið mikils
virtir, bæði af sæmdarmönnum og ill-
virkjum, sem urðu að yfirgefa hús og
heimili, til þess að vera sér úti um
fylgsni. Þeir veittu bæði eldsneyti, bygg-
ingarefni og kol til þess að smíða við
vopn og verkfæri, og þar að auki varð,
því miður, að nota þá til beitar handa
fénaði þeirra, sem fjölgaði óðum. Hér
eins og víðar annarsstaðar, skildu menn
ekki, hvað mátti bjóða þeim; þeir eyddu
þeim svo smám saman og hugsuðu ekk-
ert um það. En varla getur neinn vafi
leikið á því, að menn hafi frá fyrstu
tíð haft mætur á gildi þeirra.
Að undanteknum skógi í Skaftafells-
sýslu, sem illfært er að komast að, er
nú ekki nema einn fullsprottinn skógur
eftir, það er Hallormsstaðaskógur við
Lagarfljót. Sjálfsagt er hann miklu til-
komuminni en þeir, sem áður fyrri buðu
landnámsmennina velkomna. Hann er
ekki víðáttumikill, víða niðurbrotinn og
kalinn og stofnarnir skektir og snúnir.
En ef maður kemur inn í hann eða
skoðar hann tilsýndar, gefur hann manni
þó góða hugmynd um það, hve að-
dráttaraflið hefir verið mikið fyrrum.
Þegar maður horfir á hann álengdar, get-
ur maður séð. hvað landslagið er miklu
fegurra fyrir hann, en ef maður kemur
inn undir laufkrónurnar einn kaldan
stormdag, þá skilur maður fyrst, að það
er ekki fegurðin, sem mest er um vert,
því mismunurinn á hita þar inni og á
bersvæði er svo eftirtektaverður, að eg
dirfist að fullyrða það, að þegar mest-
hluti dalanna og sléttlendisins var skógi
vaxinn, þá hefir að jafnaði verið mik-
ill sumarhiti hér á landi.
Hingað og þangað um sléttur og
hlíðar, er nú kjarr og skógar á litlum
blettum, en geta þó ekki haft mikil á-
hrif. En í kringum það og inn í því
verður maður var við hið hlýja og ilm-
ríka sumarloft; eins og í fyrri daga, og
það jafnvel, þegar manni finst kalt og
næðingasamt á bersvæði.
Þeir, sem ef til vill efast um, að þetta
sé rétt hermt, þurfa ekki annað en fara
þangað og fullvissa sig um, að eg hefi
rétt að mæla. Eins og eg hefi þegar
sagt, er þö reglulegur skógur í einum
stað etih þá, og Hafa þegat- verlð gerð-
ar ráðstafanir til þess, að mestur hluti
hans verði látinn standa óhreyfður fyrst
um sinn. Nokkuð af honum hefir verið
rutt, til þess að næg birta geti komist
að þeim aragrúa af smáplöntum, sem
eru að spretta upp úr grasinu, og seinna
meir eiga að taka við af gömlu trján-
um. Af þessum smáplöntum hefð
ekki ein einasta komið upp, ef skógur-
inn hefði ekki verið friðaður fyrir fjár-
beit fyrir fjórum árum síðan. A liðnum
tíma hafa menn höggvið niður það,
sem vaxið var, en fénaðurinn spornaði
við vexti ungviðisins.
Það, sem fyrst af öllu þarf að gjöra
með tilliti til skógræktarmálsins, er það,
að vernda það kjarr sem enn er til, á
þann hátt, að það geti þroskast og orð-
ið að reglulegum skógi, en til þess út-
heimtist:
1. Að skógurinn sé höggvinn á reglu-
legan hátt.
2. Að öllum fénaði sé algerlega varn-
að frá kjarrinu á tímabilinu frá 1 ,*)
október til 1. júní.
Eg er viss um, að það er ekki of
djúpt tekið i árinni, þó fullyrt sé, að
flestallir runnar mundu fá fullkomin
skógareinkenni eftir 25 ár, ef þau skil-
yrði væru uppfylt, sem eg hefi áður
tekið fram. Það er hreint ekki Iangur
tími, þegar um þetta mál er að ræða,
og ef vér höfum náð því að gera skóga
úr öllu því kjarri, sem núer3 — 5 álnir
á hæð og alt loðið af ull, og það þótt
þeir væru ekki hærri en Hallormsstaða-
skógur — hér um bil 25 fet— þá held
eg, að þeir mundu mæla með sér sjálf-
ir og knýja komandi kynslóð til nýrrar
viðleitni.
Þeim, sem fy.rsta skifti koma hér til
landsins, þykir það fagurt, en fremur
eyðilegt, Það vantar skjól í landið. Hin
minstu veðrabrigði geta valdið því, að
manni finnist bæði kalt og napurt und-
ir beru lofti. Þannig er það ekki í runn-
unum. Ef maður ferðast um sléttur og
fjalllendi í stormi og sólskini að sum-
arlagi, þá hefir það fjörgandi áhrif á
* mann að fara eftir skógarkjarri, þar sem
næðinginn tekur af um stund, því þótt
sólskin sé, þá finnur maður þó til næð-
ingsins. Það er ömurlegt að hugsa til
þess, að allir þessir runnar eyðast ár
frá ári sökum þess, að þeir eru ekki
höggnir á réttan hátt og vantar friðun,
þeir’gætu þó allir orðið að reglulegum
skógi.
Fáir hugsa um það, hve dýrmætir
þeir eru, ef ætlast er til að skógræktin
nái fram að ganga. Það er hiklaust
óhætt að fullyrða, að væru þeir runnar
og einstakir skógar, sem nú eru til, ekki
til, þá væri óðs manns æði, að hugsa
til að framleiða skóga svo að nokkru
nemi hér á íslandi, og eg get ekki hugs-
að mér annað, en að allir þeir, sem með
lífi og starfi eru knýttir við ísland að
staðaldri, vilji vinna að þessu ætlunar-
verki, meðan nokkrar líkur eru til þess,
*) Við þetta hefir höfundurinn siðar gert þá
athugasemd, að eigi muni þurfa að friða
skóginn fyr en í desembermánuði.
Rlfttj.
1909.
••
Ollum þeim, er tóku þátt í
sorg okkar við lát barnsins
okkar færum við innilegustu
hjartans þakkir.
Bertha Líndal, Björn Líndal.
að unt sé að framkvæma það. Að svo
margir láta sér á sama standa um þetta
mál, kemur til af því, að svo fáir hafa
komið á þá staði, þar sem sjá má, hvað
landið hefir verið á fyrri dögum, og
borið það saman við hið núverandi á-
stand þess.
Þegar mennteljasvo mikil vandkvæði
á að framfylgja friðun skóga á vetrum,
þá get eg svo vel skilið, að orsökin til
þess sé sú, að það snertir svo mjög
hag bænda. Það er mikill hagnaður að
því, að geta hleypt fénu í runnana,
þegar farið er að líða á veturinn og
heyið er orðið lítið, og það er líka gott
að hugsa til þess, að geta notað kjarr-
ið framan af vetrinum, þá «ndist heyið
svo miklu lengur fram eftir. En að nota
náttúrugæði landsins á þann hátt, að
þau þrjóti með öllu, er hin mesta óhæfa;
því verður ekki á móti mælt, og það
ætti að vera hegningarvert í almennings-
álitinu, ef það annars nokkuð væri til í
þessu máli, og ef nokkurt almennings-
álit væri til, þá mætti hjálpa þessu mik-
ið áfram með lögum. Eins og nú standa
sakir, held eg að lögin geti ekki náð
lengra en að koma góðri skipun á skóg-
arhöggið. Friðunin á veturna verðurað
vera kominn undir sjálfsvilja skógareig-
andans, og það er ekki víst, að hann
fari rétt með hann; því það er ekki
komið inn í meðvitund þjóðarinnar enn
þá, að skógarkjarrið sé dýrmætt, og að
það sé hvarf skóganna, sem hefir átt
mestan þáttinn í því, að jarðvegurinn
hefir sundurgrafist og blásið svo upp á
liðnum tíma, að nú virðist allsendis ó-
mögulegt, að byggja það upp aftur sem
brotið er.
í fyrra sumar spurði eg óðalsbónda
nokkurn, sem átti dálítið skóglendi,
hvort hann héldi, að hægt væri að verja
það fyrir fénaðarágangi að vetrinum til,
þó það væri ekki girt. Hann svaraði
eiginlega ekki spurningunni, en sagðist
heldur vilja brenna kjarrið af og gera
það að haglendi, en að mega ekki hafa
fé sitt þar. En hverskonar haglendi það
yrði, þegar búið væri að brenna kjarrið,
getur maður séð um hlíðar og dali um
land alt. Kjarrið stóð í brattri brekku;
ef það yrði brent af, svo ræturnar rotn-
uðu og dæju, mundi vatnið í rigning-
artíð mynda stóra læki og velta í stríð-
um straumi niður brekkuna, þeir mundu
róta upp grasrótinni og tæta hana í
sundur og skola moldinni með sér nið-
ur í ána, en meðan kjarrið fær að standa
veitir það vatninu mótstöðu, svo það
hvíslast í smá æðar hingað og þangað.
í þurkatíð mundi vindurinn taka við af
vatninu og tæta grasrótar leyfarnar með