Norðri - 05.08.1909, Page 1

Ritstjóri Björn Líndal Brekkugata 19.
Akureyri, Fimtudaginn 5. ágúst.
1909.
IV. 30.
Til tninnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—7
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4. 7
Ritsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h.
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4—8.
l’ósthúsið hvern virkan dag 9—2 og 4—7.
helgid. 10— Ilf.h,
Utbú Islandsbanka 11 —2
Utbú Landsbankans 11—12
Stúkan Akureyri fundard.þríðjud.kv. kl. 8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
er eitt hið hreinskilnasta blað
landsins, segir hispurslaust skoð-
un sína, hvort sem vinir eða ó-
vinir eiga í hlut, og færir rök
fyrir henni. — Eindregið minni-
hlutablað. — Ef þér hafið eigi
keypt blaðið hingað til, þá fáið
nokkur tölublöð af því lánuð,
lesið þau með gaumgæfni og
hugsið yður vel um, hvort blað-
ið sé ekki þess vert að kaupa
það. Árg. kostar 3 kr.. Nýir
kaupendur, sem borga næsta
árg. fyrirfram, fá í kaupbæti það
sem út verður komið af skáld-
sögunni »Jakob«, eftir norska
skáldið Alex. Kjelland, eina af
hans beztu sögum. Einnig fá
nýir kaupendur ókeypis það sem
út kemur af þessum árg. eftir að
pöntun þeirra er komin ritstjór-
anum í hendur.
Thorvald Krabbe
verkfræðingur, hefir dvalið hér í bæn-
um um tíma, einkum til þess að skoða
Tóvélarnar og segja álit sitt um þær;
en þess hafði bæjarstjórnin hér og sýslu-
nefnd Eyjafjarðarsýslu óskað, áður en
afráðið verður, hvort bærinn og sýslan
takast á hendur ábyrgð á láni því til
vélanna, er síðasta alþingi gaf heimild
til að veita úr landssjóði.
Verkfræðingurinn fór héðan land-
veg áleiðis til Húsavíkur og Seyðis-
fjarðar á mánudaginn er var.
Aðflutningsbannslögin.
frá síðasta þingi hafa nú verið sam-
þykt af konungi; jafnskjótt og Good-
Templarar í Reykjavík fengu þá frétt,
sendu þeir hans hátign þakklætisskeyti
ogjafnframt brennivínsauglýsingaráðherr-
anum fyrir það þrekvirki, seni hann
hefði unnið í þessu máli.
Bannmjálm.
Maður að nafni Guðjón Baldvinsson,
frá Böggversstöðum, háskólagenginn
maður með gleraugu hefir tekið sér
fyrir hendur að rita í blað eitt hér á
staðnum um hreyfinguna gegn aðflutn-
ingsbanninu. Fer hann þar mjög geyst-
ur og rasandi gegn þessari óvætt, í hans
augum, og lemur á henni með þeim dóma
dags og fádæma rökfærslum, að Good-
templarar og aðrir bannmenn eru í sjö-
unda himni yfir því, hvílíkur undra-
spámaður sé risinn upp meðal þeirra.
Hafa þeir síðan Guðjón sló penna sín-
um á pappírinn setið við þá vísdóms-
lind, sem þaðan streymir og drukkið
sig svo sætglaða, að sjaldan mun nautn
áfengis hafa gert menn öllu vitlausari.
Peir hafa látið sjérprenta þessa rit-
gerð Guðjóns Baldvinssonar, auðvitað
bannlögunum til fulltingis, til þess að
sem allra flestum gæfist kostur á að
kynna sér rökfærslur hans, einar
þær allra vitlausustu rökfærslur, sem
nokkurntíma hafa verið færðar nokkru
máli til varnar.
Aðalkjarninn í grein hans er tilraun
til þess að sanna, að bannlögin skerði
hvorki frelsi né mannréttindi, samkvæmt
því sem þessi hugtök eru skilgreind í
mannréttincla yfirlýsingu franska þjóð-
þings 1789.
í þessari yíirlýsingu eru mannréttind-
in talin að vera: Frelsi, eignarréttur,
óhultleikur og réttur til mótstöðu gegn
undirokun.
„Frelsið er fólgið i réttinum tilþess
að gera alt, sem ekki skaðar neinn
annan.“
Til þess að sanna að bannlögin skerði
ekki frelsið segir höfundurinn:
«Bannlögin banna að flytja, selja og
veita áfengi, af því að það er sýnt og
sannað með mörgum og Ijósum dæm-
um, bæði af læknum, þjóðhagfræðing-
um og lífsábyrgðarfélögum, að áfengið
skemmir líkamann, spillir siðgæðinu og
styttir lífið. En úr því að áfengið reyn-
ist mönnum svona skaðlegt, þá er rangt
að segja að frelsi manna sé skert, þó
að þeim sé bannað með lögum að flytja
áfengi, selja það eða veita. Enda er
þetta einmitt gert að því er ópíum og
morfín snertir, og er enginn það barn
að harma slíkt.»
Hér þarf fyrst þeirrar leiðréttingar og
skýringar við, að það er ekki bannað
með lögum að flytja inn opium og mor-
fin, þótt sérstaka heimild þurfi til þess
að miga selja það, og að höfundurinn
á hér auðsjáanlega við íieng\snautn, því
ólíklegt er, að hann eða nokkur annar
bannmaður vilji halda því fram, að
áfengið geri allan þennan óskunda án
þess að þess sé neytt.
Rökfærsla höf. verður þá sú, að hann
fyrst og fremst telur það sannað, að
öll áfengisnatitn sé skaðleg, hvort sem
mikil brögð eru að henni eða lítil. Þetta
er í raun og veru ekki sannað enn þá;
en gerum ráð fyrir að það sé óyggj-
andi sannleikur. En getur það eigi sarnt
sem áður skert frelsi einstaklings að
banna honum að neyta þess? Stríðir
það eigi gegn frelsinu, að banna mönn-
um að skaða sjálfan sig? Franska þjóð-
fundaryfirlýsingin segir skýrum orðum
að það sé einmitt skerðing á frelsi. Til
þess að sanna að banniögin séu ekki
skerðing á frelsi, er það því ekki nóg
að sanna að áfengisnautnin skaði þann,
sem neytir áfengis, heldur verður jafn-
framt að sanna að maðurinn skaði aðra
með því að neyta sjálfur áfengis. Rað get-
urhann gert og gerir það oft, en ekki
nándar nærri altaf og eg vil leyfa mér að
fullyrða, að aðeins svo kallaðirofdrykkju-
menn geri slíkt. En er það þá elcki
skerðing á frelsi að banna mönnum að
gera alt það, sem getur skaðað aðra
og gerir það stundum? Gerum ráð fyr
ir að bannmenn svari: Nei ; alt slíkt á
að banna. Engin slík bönn skerða frels-
ið, Jæja, bannmenn góðir. Pá skerðir
það ekki fr§lsið, að banna mönnum
ritfrelsi og málfrelsi, því að slíkt getur
skaðað aðra og gerir það oft; að banna
mönnum að hleypa nokkrurn tíma skoti
úr byssu, að banna mönnum að grafa
brunna, nota vinnuvélar og jafnvel að
geta börn. Alt þetta og ótalmargt fleira
getur skaðað aðra, ýmist siðferðislega
fjárhagslega eða líkamlega, og gerir það
oft; — þess vegna er sjálftsagt að banna
það með lögum.
Engum getur blandast hugur um að
sé þessi leið farin þá eru í raun og
veru engin takmörk fyrir því, sem banna
má með lögum án þess aðskerða frelsið.
Ress vegnaskal gertráð fyrir, að jafnvel
bannmönnum skiljist það, að hér séu þeir
að komast út í öfgar og að þeir séu
svo skynsamir, að reyna að bjarga sér
út úr þeim með því að takmarka sig
þannig:
Rað skerðir ekki frelsið að banna-
mönnum með lögum að gera alt það,
sem getur skaðað aðra, sé það eigi nyt-
samtog gagnlegt; en því nytsamara sem
það er, því fremur ber að leyja það,
þótt það geti skaðað aðra.
En látum oss nú athuga, hvort vér
eigi, samt sem áður, lendum í öfgum,
þótt vér takmörkum bannlöggjöf á þenn-
an hátt. Samkvæmt þessari kenningu er
það eigi skerðing á frelsi og í raun
og veru sjálfsagt að banna mönnum
að jeta meira en góðu hófi gegnir,'því
að ofát er aldrei til gagns, og alt af skað-
legt fyrir átvaglið, og skaðar aðra bein-
línis, þegar borðað er frá þeim, og ó-
beinlínis þegar maðurinn skemmir heilsu
sína og getur þessvegna hvorki séð fyrir
sér né sínum.
Letin, þessi afar almenni eiginleiki,
sem vér allir þekkjum meira eða minna
af eigin reynd, og flestir erum meira og
minna þjáðir af, er ótvírætt aldrei gagn-
leg. Og hve mikið hefir hún ekki skað-
að aðra en letingjana? Hér eiga sann-
arlega vel, við aðalgullkornin í ræðum
Goodtemplara og annara bannmanna:
»Hugsið um öll þau börn, sem komizt
hafa á vonarvöl og orðið aumingjareða
glæpamenn fyrir sakir leti foreldranna,
öll þau tár, sem eiginkoiiur og mæður
hafa felt fyrir sakir leti rnanna sinna og
barna » o, s. frv. Er ekki alveg sjálfsagt
að banna letina með lögum? Hví ekki
að fara með fólkið eins og Faraó fór
með ísraelsmenn forðum, og ýmsir fleiri
svæsnustu bannlagamenn hafa gert á öll-
um öldum?
Látum oss skifta þjóðinni í flokka og
skipa verkstjóra fyrir hvern flokk, sem
fleygja mönnum úr bælinu kl. 5 á
morgnana og reka þá til vinnu, og
standa yfir þeim allan daginn með reidda
svipu og sporðdreka, og láta þá ganga
miskunarlaust á öllum þeim, sem eigi
leysa af hendi sómasamlegt dagsverk.
Hér eru aðeins nefnd fá dæmi til
þess að sýna, að þrátt fyrir þá takmörk-
un á réttmæti bannlaga. sem áður er
bent á, er komið út í verstu öfgar fyr
en nokkurn varir. Hvers vegna?
Frelsið er fólgið i réttinum til þsss
að gera alt, sem ekki skaðar aðra.
Retta eru þau þrengstu takmörk, sem
dregin verða fyrir freisi, því að næstum
alt undantekningarlaust, sem maðurinn
gerir, getur skaðað aðra óbeinlinis á
einhvern hátt, jafnvel svo kölluð guðs-
þakkarverk. Séu takmörkin dregin þrengri
þá er ófrelsið komið í stað frelsisins.
Rótt gengið sé út frá, að það sé ó-
hrekjanlegur sannleikur, að áfengi skaði
alt af þann, sem neytir þess, þá hefir
hvorki Guðjóð Baldvinsson né nokkur
annar sannað það, að áfengisnautn
skaði jafnframt alt af aðra, en þann sem
neytir.
Samkvæmt þeirriskýringu áfrelsinu, sem
hann sjálfur leggur til grundvallar, á að
vera leyfilegt að geraalt, sem ekki skaðar
aðra. Rótt það geti skaðað aðra, er það
skerðing á frelsi, að banna að gera það.
En ályktun Guðjóns er þver öfug við
þennan grundvöll, sem hann sjálfur
hefir bygt hana á, og þess vegna er öll
rökfærsla hans um bannlögin og frels-
ið argasta vitleysa frá upphafi til enda.
Guðjón hefir valið þessari ritsmíð
sinni yfirskriftina «Gráir kettir«. Vel
á minst , Guðjón Baldvinsson! Hér skal
tilfært eitt dæmi uppá samskonar rök-
færslu og er f *Gráu köttunum». Og
látum oss hafa ketti í dæminu; það á
bezt við:
Einn köttur hefir einni rófu fleira
en enginn köttur.
Enginn köttur hefir tvær rófur.
Þá er það sannað, að einn köttur
hefir þrjár rófur.
Hér hefir aðeins einn lítill kafli af
»Gráu köttunum* verið tekin til attyig-
unar. Og þar eg alt mjálmið í þeim er
hvað öðru líkt, verður hér staðar num-
ið að sinni.
B. L.
Tryggvi Gunnarsson bankastjóri
kom hingað í gær, með «Prospero«
til þess að líta eftir útbúi Landsbankans.
Hann er stálhraustur og fjörugur að
vanda og hlýtur að þurfa einkennilega
græn eða tvöföld pólitísk glerangu til
þess að sjá nokkur ellimörk á honum,
þrátt fyrir hans hvítu hærur. — Hann
fer héðan aftur á þriðjudaginn kemur,
með «Flóru»