Norðri - 26.08.1909, Side 1
Ritstjóri Björn Líndal Brekkugata 19,
IV. 34. Akureyri, Fimtudaginn 26. ágúst. 1909.
Til minnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—7
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4. 7
Kitsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h.
helga daga &—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4—8.
l’ósthúsið hvern virkan dag 9—2og4—7.
helgid. 10—11 f. h.
Utbú Isiandsbanka 11--2
Utbú Landsbankans 11 — 12
Stúkan Akureyri fundard.þriðjud.kv. kl. 8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
rrúföst mánudagskv. kl. 8.
Friðmála-fundir.
Gerðardómar — eða vopnadómar?
Petta »ellegar« er þolinmóður eða
þungamiðja allra hinna dýpstu ráða-
gerða nútímans spekimanua. Reyndar
virðist svo sem sagan eða siðmenningin
eða »þróunin« fari sínu fram, og speki
einstakra manna og framkvæmdir verða
ávalt á eftir. Svo er varið friðarmál-
um þjóðanna, sem heita má spáný hreyf-
ing, að því er allsherjarfriðagerð snert-
ir. Og spánnýr er sá siðtir, að full-
trúar heilla þjóðfélaga, eða höfuðstétta
stofni til vinafunda sín á milli til þess
að efla frið ogsamþykki einmitt, þegar
ófriðarýfingarnar eru livað háskasamleg-
astar, Svo var málum varið milli Frakka
og Stórbreta áður en samkomulagið
(»Entente Cordiale*) var stofnað ,svo var
Og áður en Japanar og Englendingar
trygðu sættir, og enn hefur svipuð sáttar-
gerð verið höfð á prjónunum á Eng-
Iandi alhnörg ár nndanfarin gagnvart
Rússum, þótt þar beri æði margtámilli.
En miklu torveldast hefur friðarvinum
Englendinga þótt að afstýra ófriðarvon-
um frá hálfu Ljóðverja. Parf ekki að
skýra orsakir þess hér, því það yrði of
langt mál, en geta skal með fáum orð-
um nokkurra ummæla helztu kenni-
manna og siðmenningarskörunga Eng-
lendinga, sem heimsóttu þjóðvérja (o:
Prússa) í sumar, til þess að gjalda líku
líkt, heimsókn þýzkra klerka í fyrra sum-
ar. Þeir sem fóru voru á öðru hundr-
aði og alt valdir menn. Fengu þeir
hinar beztu viðtökur, og bæði Vilhjálm-
ur keisari og kanslarinn kölluðu þá
herra sína og bræður, þótt gruna megi,
hvort hjá þ e i m höfðingjum allur hug-
ur hafi fyigt máli; er þeir hátíðlega
fullyrtu, að þýzkri þjóð og þýzkri stjórn
væri friður við Englendinga fyrir öllu.
Hinir ensku gestir stigu fyrst á land í
Hamborg. Meðal annara fagnaði þeim
þar presturinn Grimm með afarsnjallri
ræðu: »Beztu menn þjóðanna eiga að
ábyrgjast ráð þeirra og kenna þeim rétta
siðu, því að þeir væru guðs samverka-
menu og skyldu móta þjóð sína eftir
lögmáli andans, sem væri friður og
bróðerni.» Sá er svaraði því ávarpi (dr. »
Newton/ sagði, að Pjóðverjar og
Englendingar væru svo náskyldar
þjóðir, að rétt væri að kalla þær
h e n d u r Norðurálfunnar. „En ættu þá
þær hendur að fara f handalögmál ? það
væri heimskulegt og óguðlegt. Peir eiga
að fylgjast að eins og ein þjóð, til
fulls fagnaðar og friðar.»
Borgmeistari Burchard mælti lang+
erindi og snjalt. Pað er kimnugt, sagði
hann, að vér erum keppinautarí atvinnu-
málum, en ekki þuríum vér það að
harma, meðan þeim kappleik fylgja eng-
in undirmál og hvorirtveggja gæta fullr-
ar einurðar og hreinskilni á heimsmark-
aðinum.« Biskupinn af Herfurðú var
allra ástgoði á ferðinni. Hann tók fyrst-
ur til máls á aðalsamkomu í Berlín, og
mælti svo: «Vér erum komnir hingað
í erindagjörðum friðarins; völd höfum
vér lítil, en markmið vort er að niður-
bæla viðsjár og róg milli vor og yðar,
en tryggja bönd friðar og frændrækni.
Draumur minn og dýrstá von er það,
að kirkjuflokkar vorir gleymi því, sem
á milli ber, og leggist á eitt í anda og
krafti hinna fornu spámanna Hebreanna,
þeirra er fyrstir þorðu að boða réttvísi
í viðskiptum þjóða, — leggist á eitt,
segi eg, að kenna landsstjóruni, löggjöf-
um og lánardrotnum, að gera« friðarár
drotni» með fullu samþykki, og standi
svo það helga vopnahlé unz alsherjar
friður er fenginn. — Aflið á ekki leng-
ur að ráða úrslitum, ofstopi og mann-
víg eru eins ódæði í viðskiftum tveggja
þjóða sem tveggja rnanna. Pað eru til
æðri þingskil en vopnin. Vér þjónar
Krists erum knúðir til að biðja og starfa
af öllum mætti til þess, að órjúfandi
friður fái að standa milli vors ríkis og
yðvars ríkis, Pjóðverjar, því vér vitum
það vel, að séum vér sáttii' og sam-
mála er friði veraldarinnar vel borgið».
Næstur honum talaði forsljóri Úiií-
taradeildar háskólans í Oxford, prófesscr
Carpenter. Hann sagði meðal annars:
« Pað eru nú tvær aldir síðan að kvek-
arinn Vilhjálmur Penn gerði «gamla
sáttmálann* við hina rauðu Indíana.og
tók fram þetta: «Hvorugir okkar mega
ætla öðrum ilt, né væna aðra svika.»
Dr. Carpenter kvað blöðin lengi hafá
skarað að eldi ofmetnaðar og illvilja
meðal kristinna þjóða, og væri mái til
komið, að sú grein Penns væri rituð
yfir skrifborði hvers blaðamanns í Ev-
rópu.
Ráðherrann Ellis talaði í sama anda.
Vér erum hér komnir, sagði hann, til
að kveða gersamlega niður allar þær
óhemju dylgjur, last og rógburð, sem
fylt hefir blöðin beggja vegna hin sí3-
ustu ár.
Biskupinn af Suðvirki (Southark)tal-
aði lengi, svo öllum fanst mikið til.
Hann tók fram metnað og ættjarðarást
beggja þjóða, er mjög gengi nærri ofsa
og ofmetnaði. Hvað hefir ættjarðarástin
kent? spurði hann. Hún hefir kent að
gleyma eigin hag sakir almennings. Nú
kvað hann að spurningin væri sú, hvort
það, sem þeir hafðu numið sem lands-
menn, ætti ekki að ná til annara þjóða.
Værj ekki til stærri heild en einstök
þjóð? Slík heild væri kristin siðmenn-
ing og kristin trú; slík heild væri mann-
kynið alt: eða hvað segðu menn — ef
hann mætti spyrja — um guðsríki á
jörðinni? Ættjarðarástin væri göfug hug-
sjón, en gæta ber þess, að hún verði
ekki að hjáguði. Hver þjóð fyrir sig
væri máttármeððl í þjómistu gtiðs og
veraldarinnar. En hver hefði raunin á
orðið? Sú, að hver þjóð hefði farið
sinna ferða. England væri eyland. All-
ar þjóðar væri eyjar siðferðislega sagt
og höf hringinn í kring, sem aðskildu
þær. Með því yrði ættjarðarástin að
eigingirni og við það spiltist hún og
súrnaði. Biskupinn valdi Lundúnaborg
til samlíkingar, Fljótallmikið skifti henni,
en snemma gerðu menn brú á fljótið.
Við það sat lengi og þótti þó æ verða
þrengra um samgöngur. Loks tók brún
um að fjölga, og óx þá viðgangur
Lundúna að sama skapi. Nú þyrfti brúa
við milli Englands og Pýzkalands með
ví að stöðugt vaxa viðskifti og þarfir.
Pær brýr væri og verið að gera. Kon-
ungar þeirra væri að leggja eina, verzl-
unin aðra; og enn væri tvær í smíðum
og undir þeim væri mest komið. Önnur
væri nokkuð úfin og óhefluð; hún er
unninúr erfiði, þvíað vinnu og iðnaðar-
lýður beggja landa — allra landa, knýðist
fram til samtaka sakir sameiginlegra
nauðsynja; samhugi fjöldans inundi
hefla brúna. Hin brúin væri ef til vill
skemst á leið komin, og að henni erum
vér, sem hér stöndum, að starfa. Pað
er brú guðstrúarinnar og hjartalagsins.
Eg spyr, mælti biskupinn,er nokkur
hlutur til fremur áríðandi en vinnan
og guðstrúin til þess, að menn læri að
skilja hverir aðra og vinna samtaka?
Innan um hinn voðalega vöxt og við-
gang verkvéla og auðæfa, kyngi og krafta,
þurfuin við um alla hluti fram að örfa
og efla hið andlega aflið, er bindur
mann við mann og þjóð við þjóð með
innra bandi, sem er sterkara en sjálfs-
elskan, ofmetnaðurinn, tortryggnin, grun-
semin og hver önnur ástríða og hleypi-
dómur. Æærumst nær hverir öðrum,
þér Germanar, og vér enskir menn! sakir
allrar veraldar. Munum eftir, að til eru
veikari kynslóðir en vér, eftirbátar, sem
þá og þá geta orðið harðstjórum að
bráð. 7’vö orð töluð í einum anda af
Þýzkaiandi og Englandi mættu vel koma
hverjum meðal harðstjóra heimsins til
að riða á fótunum og bjóða frið fyrir
ofstopa og frelsi 'fyrir áþján. Pað er
einvalda og stjórnvitringa, að ákveða
með lögum hve mikinn herflota og
og herfylkingar þurfi að hafa til taks.
En vort er að skapa þann hugsunarhátt
sem viðhefur ofbeldið til bóta og bless-
unar, en ekki böls og eyðingar, ekki
til dauða heldur til lífs.
Einhverja síðustu töluna hélt biskup-
inn af Salisborg; Pað var í Berlínar-
kirkju Vilhjálms keisara hins gamla,
sem svo er' kölluð. «Vér höfum í smíð-
um«, sagði biskup, «fasta nefnd, sem
starfa skal að útbreiðslu betri viður-
kynningar milli vorra ríku og fjölmennu
landa. Víst eru báðar þjóðirnar vold-
ugar, þótt vér segjum það ekki af of-
metnaði neinum, ríkar og sterkar, und-
ir stjórn guðs forsjóriar, og eiga und-
ir sér örlög margra kynslóða. Megi
guð gefa, að þær séu sterkar í trú, sterk-
ar í því að sýna hver annari sæmd og
virðingu og vægð og vorkunn hinum
veikarþ sem er merki hins sanna mik-
il!eika.«
Hinn víðfrægi guðfræðingur Harnaok
hélt aðalfyrirlesturinn fyrir hinum ensku
ferðamönnum. í lok hans hafði hann
brýnt röddina og kallað hátt: «Hern-
aður er óvita æði, og svo eru allar ó-
friðaræsingar,« Hann lauk máli sínu
meðorðunum: »Seid unter Euch Brúder!»
d: Verið innbyrðis bræður!
Af. /.
Opið bréf
til
Styrbjarnar í Höfn,
frá
Eyólfi Kolbeins á Mel.
Dr. P. Thoroddsen hefir í æfisögu
Péturs biskups, bls. 242, eignað séra
Porvaldi sál. Bjarnasyni greinar þínar og
skammar hann iátinn fyrir þær, eins og
greinir þær, er séra Porv. skrifaði undir
nafninu Styrbjörn í Nesi.
Eg vil nú hér með fara þess á leit
við þig, að þú kannist við nafn þitt.
Eg hefi ait af búist við að sjá eitt-
hvað frá þinni hendi um þessa ritsmíð
Dr. P. Th., enda varst þú bær um
hana að dæma, slíkur fróðleiksmaðnr
og þaullesinn konunglegur kennifaðir,
og hluSta mundi lýðurinn á orð þín.
Með vinsemd og virðingu.
Mel, 16. ágúst 1909.
Eyölfur Kolbeins.
Stríðið
niilli Englendinga og Pjóðverja er
byrjað — hér í kaupstaðnum. Eins og
kunnugt er hafa Englendingurinn all-
lengi setið hér í kastalanum »Edinborg,«
en nú hefir Pjóðverjinn tekið sér ból-
festu á næstu grösum 'og heitir virki
hans «Brauns verzlun Hamburg*. Má
á öðrum stað hér í blaðinu sjá, hvað
hvor þeirra um sig hefir helzt að vopni.
Fer það að líkindum, að enn má eigi
á milli sjá, hvor sigra muni, enda byrj-
aði höfuðfólkorustan f gær; var bar-
ist þann dag allan til kvölds. Óð Braun
hinn þjóðverski gegn um fylkingar og
var sem 12 væru tilbúnir fatnaðir á
lofti í senn. ívar Edinborgarkonungur
skaut enskum gullpundum af hverjum
fingri, einkum þar sem saltfiskur var
fyrir, og urðu margir blindir af glampa
þeim, er af gullinu stóð. Kastaði hann
og gjöfum til beggja handa, og sló um
sig með 15°/° afslætti, og stóðust fáir
fyrir slíkum býsnum.
Copland
meðeigandi verzlutiarinnar «Edinborg»
hefir verið hér í bænum nokkra daga.
Bræðurnir Edvard og Karl
Sæmtindssen frá Blöndnósi komu
hingað landveg í síðustu viku í kynnis-
för og fóru austur að Mývatni og Detti-
fossi. Fara héðan heim á leið á morgun.
Saltfiskverð
er alt af að lækka á Spáni. Verð á
stórfiski þar nú svarar í hæsta lagi til
52 kr. skpd. hér á staðnum. (Símfrétt.)
Rich. N. Braun
meðeigandi «Brauns verztunar Ham-
burg» dveltir héríbæmim þessa dagana.