Norðri - 26.08.1909, Blaðsíða 2

134
NORÐRI.
NR. 34

;2

Hinar 6 aðalástæður
fyrir,því að íslendingarættu að styðja þessa verzluneru:
I. Hún hefir ávalt selt vörur sínar með sanngiörnu verði.
II. Hun hefir aðeins haft góðar vörur á boðstólum,
III. Hún hefir œtíð miklar og ffölbreyttar vörubirgðir.
IV. Hún hefir á fáum árum keypt fisk og aðrar íslenzkar af-
urðir fyrir peninga út l hönd, sem nema yfir tíu mili-
ónir króna.
V. Hún veitir fleira fólki atvinnu, en nokkur önnur verzlun
á íslandi.
VI. Hún hefir jafnan gœtt hagsmuna viðskiftamanna sinna.
TBT
VERZLUNIN EDINBORG l
1<5F

því trausti, að sem flestir bæjarbúar líti inn í verzl.
Edinborg á Akureyri nœstkomandi laugardag (28.
þ. m.) ætlarhún pann dag að selja aliskonar álnavöru og
fatnað með 15°|0 og allar aðrar vörur með 10°0 af-
slætti gtgn peningum út í hönd, að meðtöldum vörum
þeim, sem þegar eru niðursettar og gefnar.
Með því að kaupa mikið í EDINBORG á laugar-
daginn kemur, er gott útlit fyrir, að ná í verðlaun þau, er
verzlunin hefir heitið.
Sleppið ekki tækifærinu
til þess að ná í góðar vörur, með góðu verði, í þessu erfiða
viðskiftaárferði.
%&$$$$$$$$$$ ,$$$i $$$i Píe$$$$$$$$3£
Tæmdar anðsnppsprettnr.
I Ameríku hefir fyrir skömmu myndast
sterk hreyfing ti! þess að berjast gegn því,
að auðsuppsprettur landsins verði læmdar.
Er mikið barist fyrir því, bæði í ræðu og
riti, og er mjög fróðlegt að lesa samanburð
á Ameríku fyrir 30 ártim síðan og nú. —
Rithöfundur einn, Rudolf Cronau, kenrst
þannig að orði:
»Eg byrjaði að ferðast um Ameríku sem
fregnritari og teiknari fyrir þýzkt myndablað.
Landið sem eg skoðaði þá, var harla ólíkt
Ameríku eins og hún er árið 1909.
Stórskógarnir breiddust þá um Alleghany
og Adirondackfföllin. Norðurhluti Michigan,
Wíscousin og Minnesota voru ekki þekt nema
sem dýraveiðamðrk. Slétturnar að vestanverðu
voru þaktar villidýrum. í Wyoming og
Montana sá eg stórhópa af elgsdýrum og
antílópum, og oft var eg á villinautaveiðum
með Indiánum á bökkum litla Missouri.
Allir lækir, ár og vötn voru full af fisk-
um, og skógarnar úðu og grúðu af kalkún-
um og allskonar fuglum. Á tjörnunum syntu
flokkar af gæsum, öridum og álftum. — Þá
sýndist Ameríka ekki einungis vera land
frelsisins, heldur einnig land óendanlegra
auðæfa.
íbúarnir héldu líka, að auðsuppsprettur
landsins væru ótæmandi, og það var hlegið
að þeim, sem ekki vildu eyðileggja skógana.
Fólkið sagði, að til þess væru trén, að það
ætti að nota þau.
En svo fór innan skamms, að þrátt fyrir
betri tæki varð arðurinn af öllum fyrirtæk-
jum minni. Timbur, kol, járn, kopar, villi-
dýr, fiskur, og yfir höfuð flest, er landið
gaf af sér, hækkaði í verði, og þá fyrst opn-
uðust augu manna fyrir því, hve ósparlega
hafði verið á haldið. Það var farið að tala
um uppunnin skóglendi, uppblásnar jarðir,
útrudd villidýr, uppétnar fiskveiðar og tæmd-
ar kola- og málmnámur.
Eyðing skóganna hefur haft þær afleiðing-
ar, að allar beztu trjátegundirnar eru upp-
«gengnar. En verst er það þó, að nú er land-
ið berskjaldað fyrir stormi og stórrigning-
um. Það blæs því upp, og regnið ogvatns-
straumurinn skolar allri gróðurmold burtu.
Á þenna hátt hafa stór iandflæmi eyðilagst
og fjöldi býla lagst í eyði. Árin 1880-1900
nam varðfall á jarðeignum í Ohio 60 milj.
doilara.
Amerískur jarðvegur, sem hefir dregið til
sín miljónir manna með gróðursæld sinni,
gefur ekki af sér nema 13,6 bushel hveitis
af hverri dagsláttu, þar sem Austurríki og
Ungverjaland gefa 17, Frakkland 19,8, Þýzka-
land 27,6 og Bretland 32,2.
Sama má segja um námurnar. í mörgum
þcirra hefir að eins verið vaðið í því bezta
og hitt eyðilagt. Það hefir verið reiknað út,
að um næstu aldamót verði allar námur í
Ameríku þrotnar með sama áframhaldi.
í Ameríku hefir óefað verið auðugra dýra-
líf, en í nokkuru öðru landi. Á dögum Kol-
umbusar hefir verið reiknað út, að þar hafi
verið 150 milj. villinauta. Snemma á 19. öld-
inni var talan komin niður í 40 milj., og
um miðbik aldarinnar voru þau flæmd upp
til Mississippi og Missouri, en þá var fyrir
alvöru byrjað að slátra. Veiðimennirnirlágu
við fljótin til þess að skjóta dýrin, þegar
þau komu að fá sér að drekka, og svo var
þeim varnað vatns, þar til hóparnir voru upp
skotnir. Og þetta var alt gért aðeins vegna
skinnanna, sem borguð voru með 1—3 doll-
urum. Alt annað, nema tungan, var látið
liggja eftir á blóðvellinum og rotna.
Sama var um elgdýr, antílópa, bifra, otra
og fleiri dýr, að þau voru eyðilögð, svo að
nú er þau ekki að finna nema á afskektustu
stöðum.
Engin dýr hafa þó verið svo mjög ofsótt
sem selirnir. Árið 1874 voru þeirtaldir 3,108,
000, en 1907 voru að eins eftir 172,000.
Veiðimennirnir hafa skotið hvern sel, er
þeir hafa hitt, sofandi eða syndandi. Mæð-
urnar voru skotnar frá ungunum ósjálfbjarga
uppi á landi. Nú hefir loks verið reynt að
friða þá.
En ennþá raunalegri er sagan um far-
dúfurnar. Cooper lýsir mjög sk'Vt för þeirra
árlega, þegar þær streyma um loftið með
hvin og háreysti. Það voru til svo stórir hópar
að þeir voru þrjá daga að fara fram hjá.
Einn slíkur hópur var eftir lauslegum reikn-
ingi talin 100,500,000,000 dúfur. Það mætti
nú ætla, að ekki væri hætta á, að slíkum
aragrúa yrði útrymt. En það hefir þó Am-
eríkufnönnum tekist, því nú er fardúfan
mjög sjaldséður fugl í Ameríku.
Smáfuglar hafa verið drepnir þar miljón-
um saman, til þess að skreyta með kven-
hatta, svo að í Ameríku segjanú allir: »Hér
sést varla fugl.» En flugur og önnur skor-
kvikindi eru orðin stór landplága, og gera
árlega skaða, er nemur um 800 milj. doll.
Sama sagan er með fiskana, og nú finst
þar varla nokkurt veiðivatn. Og ef ekki væri
árlega varið ógrynni fjártil fiskiklaks í vötn-
um, væri allur fiskafli fyrir löngu eyðilagð-
ur.
Það er ótrúlegt, en satt, að jafn góður
fiskur og laxinn er skuli vera notaður til
þess að búa til úr honum áburð. En í 50
ár hafa tvö stðr félög haft verksmiðjur við
Killiswoo til þess að vinna áburð úr laxi og
síld.
Ameríka var áður dýraríkasta land í heimi,
en er nú hið fátækasta. Ferðamenn, sem fara
um skógleyfarnar, undrast hve alterþögult.
Þeir sakna söngradda fuglanna, sem fylla
alla franska og þýzka skóga. En í Ameríku
heyrist ekki annað en tístið í engisprettun-
um og suðan í flugum og mýi, sem ofsæk-
ir mennina með sömu áfergju og þeir hafa
ofsótt fuglana og villidýrin.
Þá hefir minst af því landi, sem stjórnin
hefir útbýtt fyrir lítið verð, farið til nýbyggja
og innflytjenda. Alt það bezta úr því hefir
lent hjá fjárglæframönnum, kirkjum, járn-
brautafélögum og ýmsum stofnunum, sem
hafa selt það aftur með okurverði. — Nú
er alt land í Ameríku orðið einstakra eign,
nema fjöllin og eyðimerkurnar, sem ekki
verður ræktað.
Hvergi í víðri veröld er eins hirðuleys-
islega farið með mannslífið og í Ameríku.
Slysfarir eru þar afar tíðar og lítið gert til
þess að hindra þær. Sjálfan þjóðhátíðardag-
inn, 4. júlí, hafa á árunum 1903—07 verið
drepnir 1153 menn og 21520 særðir við há-
tíðahöldin.*
* *
*
Þetta eru nokkrir örstuttir drættir úr lýsingu
þessa höfundar á Ameríku fyr og nú, en
mestu höfum vér orðið að sleppa, því alt
er það langt mál.— Grein þessi sýnir, að
Ameríka er ekki annað eins gæðaland og
hún var í byrjun, og að auðsuppspretturn-
ar eru farnar að fækka og grynnast, og er
það vert athugunar fyrir þá Islendinga, er
hyggja, að gæfa og gnægð auðs gangi sjálf-
krafa upp í greipar manna í Ameríku, án
þess þeir þurfi að hafa svo mikið fyrir, að
hreyfa legg eða lið til þess að höndla hnoss-
ið.
[Eftir »Vestra.*j
RIÐJA og síðasta uppboð á fast-
eignum þrotabús Jósefs Jónsson-
ar kaupmanns á Akureyri verður
baldið 9. sept. þ. á. kl. 4 e. h.
Bæjarfógetinn á Akureyri 26. ágúst 1909
Guðl. Guðmundsson.
Bjarni jónsson frá Vogi,
verzlunarráðanautur, lagði loks af stað
frá Reykjavík til útlanda í síðustu viku,
nýkvongaður að sögn. Hvort hann er á
brúðkaupsferð, fyrirlestraferð eða verzl-
unarferð eða í öllum þessum ferðum í
einu, er oss eigi kunnugt um, og eigi
heldur hvert ferðinni er heitið, enda
skiftir það í raun og veru minstu, hvort
hann fer. Hitt er meira um vert, að
ferð hans verði eigi landinu til ógagns
og háðungar, en því miður þarf sterkt
traust á hamingju íslands til þess að
jafn bjartar vonir geti hjarað í brjóst-
um þjóðarinnar, þrátt fyrir hinar sterku
I í k u r fyrir hinu gagnstæða.
Eldsvart
varð í gærkvöldi kl. 9 í verzlunar-
búð Sigurðar kaupmanns Bjarnasonar
hér í kanpstaðnum. Hafði að sögn
kviknað í ull og prjónlesi, er var und-
ir búðarborðinú að innanverðu. Senni-
lega hefir eldspýta eða vindilstúfur fallið
þar niður. — Tókst fljótt að slökkva
eldinn, enda hafði hann ekki jiáð mik-
illi útbreiðslu. Talsverðar skemdir urðu
þó á vörum, bæði af eldi og vatni.