Norðri - 02.09.1909, Qupperneq 1

Ritstjóri Björn Líndal Brekkugata 19,
IV. 35. Akureyri, Fimtudaginn 2. september. 1909.
Til minnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—7
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4. 7
Kitsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h.
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4—8.
l’ósthúsið hvern virkan dag 9—2og4—7.
helgid. 10—11 f. h.
IJtbú Islandsbanka 11- 2
Utbú Landsbankans 11—12
Stúkan Akureyri fundard.þriðjud.kv. kl. 8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafoíd Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
NORÐRI
er eitt hið hreinskilnasta blað
landsins, segir hispurslaust skoð-
un sína, hvort sem vinir eða ó-
vinir eiga í hlut, og færir rök
fyrir henni. — Eindregið minni-
hlutablað. — Ef þér hafið eigi
keypt blaðið hingað til, þá fáið
nokkur tölublöð af því lánuð,
lesið þau með gaumgæfni og
hugsið yður vel um, hvort blað-
ið sé ekki þess vert að kaupa
það. Arg. kostar 3 kr.. Nýir
kaupendur, sem borga næsta
árg. fyrirfram, fá í kaupbæti það
sem út verður kornið af skáld-
sögunni »Jakob«, eftir norska
skáldið Alex. Kjelland, einni af
hans beztu sögutn. Einnig fá
nýir kaupendur ókeypis það sem
út kemur af þessum árg. eftir að
pöntun þeirra er komin ritstjór-
anum í hendur.
N. Pingeyarsýslu.
24. ágúst 1909.
— « » —
Sæll vertu »Norðri«
Kynlausi starfsbróðir þinn »Norður-
land« skýrirfrá því 10. f. m., að leiðar-
þingin sem þingmaður vor hélt hér í
sumar hafi verið vel sótt, menn hafi
verið vel ánægðir með gerðir þingins,
og hvergi hafi komið fram nein óánægja
með þær, og hefðu þó báðir flokkar
sótt fundina.
Annaðhvort er, að »NI.« hirðir ekki
um, hvort það flytur sannar eða lognar
fréttir, eða einhver hefir notað trúgirni
þess og hroðvirkni. Vilt þú nú ekki,
«Norðri« minn, flytja réttar fréttir af
þessn, og mælast til þess við »N1.« að
það leiðrétti missögli sína? Eg skal
reyna að skýra rétt frá.
í Keldunessþinghá munu vera tæpl.
50 kjósendur, og sóttu 9 þeirra leiðar-
þingið, flest eða alt vinir og vensla-
menn þingmannsins; enginn þeirra lauk
upp sínum munni á leiðarþinginu, en
hugsanir þeirra er ólíklegt að »NI.«
hafi heyrt, þótt það kunni að hafa num-
ið eitthvað í dulspeki. Utansveitar sam-
flokksmaður þingmannsins var staddur
á fuudinum, og talaði þar. Hann vftti
harðlega bannlagasmíði þingsins og
Thorehneixlið, og ávítaði þingmanninn
fyrir framkomu hans í þeim málum.
Annar utansveitar flokksmaður vítti
fjármálahringi þingsins, og ýms atriði
hins nýja sambandslagafrumvarps.
í Öxarfjarðarþinghá munu vera rúm-
lega 30 kjósendur, bar voru 10 á fund-
inum af báðum flokkum. Enginn þeirra
mælti þinginu bót í nokkru einasta atriði
en algerð mótmæli komu fram gegn
flestum gerðum þess og stefnu, ef stefnu
skyldi kalla.
{ Presthólaþinghá munu vera nál. 40
kjósendur og voru 9 þeirra á fundi.
f*ar komu fram ákveðin mótmæli gegn
meðferð þingsins á sambandsmálinu og
fleiri gerðum þess, en enginnmælti því
bót í nokkuru tilliti. Á hinn bóginn vildi
séra Hafldór á Presthólum láta þakka
þingmanninum hans frammisíöðu, en
ekkert varð þó af þeirri þakkargjörð.
í Svalbarðsþinghá eru um 30 kjós-
endur og sóttu 9 þeirra leiðarþingið;
flest flokksmenn þingmannsins. Einn
kjósandi (hreppstjórinn) talaði og hreyfði
ákveðnum og rökstuddum mótmælum
gegn helstu gerðum þingsins og stefnu
þess. Enginn mælfL því bót í nokkru,
en tveir utansveitarmenn vottuðu þing-
manninum þakklæti fyrir hve duglegur
hann hafi verið að útvega brýrnar, en
það kvað þingmaðurinn alls ekki sér að
þakka, sem satt mun líka vera.
í Sauðanessþinghá munu vera um 60
kjósendur og voru 14 þeirra á fundi,
alt flokksmenn þingmannsins og með-
inælendur, enda mun hann hafa fengið
þar einna hlýlegastar viðtökur, og jafn-
vel verið slegnir gullhamrar fyrir hið
mikla gagn, sem hann hafi unnið kjör-
dæminu, en gerðir og stefnu þingsins í
helstu landsmálum létu Langnesingar sig
minnu skifta, hefir líka máske grunað,
að þingmanninum kæmi vel að sent
minnst væri spurt um fyrirætlanir og
framtíðarráðagerðir meirihlutans í þeirn
málum, sem hann var kosinn til að
ráða til farsællegra lykta og viturlegra.
Niðurstaðan er þá þessi: af rúmum
200 kjósendum sent eru í kjördæminu,
sækja öll þessi 5 leiðarþing um 50
þeirra. Á einum fundinum fær meiri-
hluti þingsins meðhald eða rökstntt
fylgi, en á 4 fundum ákveðin og rök-
studd mótmæli og óánægju. Yfir-
leitt kemur í Ijós hjá kjósendum vand-
ræðaleg vonbrigða þögn, sem alls ekki
er að undra, því nú mun menn vera
farið að gruna, að meira þurfi en stór-
yrði og blárendan fána til þess að ráða
skipulagsmálum þjóðfélagsins til farsæl-
legra lykta. Á ráðherravalið var ekki
minst, enda sneiddi þingmaðurinn svo
sem unt var hjá því; er sýnilegur vand-
ræða svipur á meirihlutamönnum í
hvert sinn er á það er minst, og er það
vorkunnarmál.
Pingmanninum sjálfum var hvervetna
kurteyslega tekið, eins og sjálfsagt var,
því fremur sem hann sjálfur kom stilli-
lega og prúðmannlega fram, bakbekt
ekki minnihlutann á þingi beinlínis að
óþörfu og hætli sér ekki út í annað en
að skýra frá gangi málanna á þinginu.
Á fyrirætlanir flokks síns og framtíðar-
vonir mintist hann ekkert; væri um það
spurt, komu á hann vöflur og vandræða-
svipur, svo menn hlífðust viðaðganga
fast eftir ákveðnum svörum.
Kjósendum hér er nýtt um, að þing-
menn þeirra geri sér svona mikið far
um að halda fundi með þeim, og undr-
ast þeir margir, hvað þingmaðurinn
leggur mikið í sölurnar fyrir þá, því
fremur, sem hann hét þeitn enn fund-
arhöldum fyrir næsta þing.
Auðvitað er honum, og flokknum öll-
um, ant um, að hann haldi framvegis
fylgi í kjördæminu, og mun jafnvel þykja
einhverju fil þess kostandi.
»IJinn
Hafur.
Kalvín.
Á Englandi hefur verið mikið um
dýrðir í sumar, hver minningarhátíðin
rekið aðra, stundum með lifandi mynd-
um, skrúðgöngu og dramatiskum sýn-
ingum, er Englendingar kalla »pageants.«
Darvíns minningarinnar í Cambridge
höfum vér áður minst; í haust á að
«erfa« Alfred Tennyson skáld á fæðing-
ardegi hans í október (f. 1809.) En 10.
júlí héldu allar prótestandaþjóðir 400
ára minningu reformatórsins /óns Kal-
vins. Þann dag var hann borinn í bæn-
um Noyan á Frakklandi 1509.
Kalvín, segja flestir sagnameistarar,
að hafi borið höfuð og herðar yfir alla
aðra siðabótarmenn 16. aldarinnar néma
Lúther einn ; á við Lúther skorti hann
andríki, eld og íjör, en hvorki lærdóm
eða skarpleik, þrek eða stjórnsemi, Og
í sjálfstæðuni skörungsskap varð hann
öllum mótmælendum drjúgari, enda var
hann manna drotnunargjarnastur og öld-
ungis ósveygjanlegur, þar sem hann þótt-
ist eiga guðsrétt að verja, en lítt seild-
ist hann út fyrir sín ríkistakmörk, sem
voru tvennskonar. Annað takmarkið var
borgin Genf og hennar umdæmi, sem
laut hans stjórn í einu og öllu frá því
1535, að hann gaf út hina frægu bók
sína: „Insíiíutio Religsonis Christianœ“
(þ. e. lög og kenning Kr. tiúar.) og
til dauða síns árið 1564. — Hitt
utndæmi Kalvíns var guðfræðin, hin
nýja mótmælendatrú; því hann fann
sig kjörinn og kallaðan til að gefa hinni
nýju endurbættu kristni eins og nýja
stjórnarskrá eða lögbók, er ein skyldi
vera algild til sáluhjálpar.
Kalvín ritaði latínu með sömu lipurð
og snild sem Melancthon og með svo
miklutn röklegum skarpleik, að nálga
þykir eins dæmi. Og enginn höfundur
fyr eða síðar hefur þótt betur kunna
að leiða rökréttar ályktanir af «gefnum«
forsendum (premissum) en hann. En for-
sendurnar fann hann í »guðsorði» eða
ritningunni, eins og’aðrir siðarbótarmenti;
en hann þykir verið hafa enn djarfari
eða gerráðari í bókstafstrú sinni á bif-
líuorðið en nokkur maður annar. Um
skólaspekina hirti hann lítið, heldur rakti
trúarfræðina gegnum rit Ágústínusar til
kenninga Páls postula; og á setningum
Páls bygði hann kenningar þær, sem
strangastar eru og sérkennilegastar, svo
sem fyrirfram ákvörðuninaog eilífa útskúf-
un eftirbeinum vilja guðs. Þegar hvorki
Parísar háskólinn (Surbonne) né Frans
konungur 1. vildi þýðast rökfræði Kal-
víns eða kenningar, slepti hann öllum
afskiptum við konunga og háskóla, setti
sín fræði í hásætið og ákvað, að söfn-
uðirnir sjálfir skyldu einir ráða málum
sínum með lögfullri öldungastjórn. F*að
var Kalvíns aðal-þrekvirki í sögunni. Að
hans dæmi kom upp hin sterka og ein-
kennilega öldungakirkja á Skotlandi, því
Kalvín var fóstri og fræðari Jóns Knox
og ótal annara flóttamanna, sem reform-
eraðir gerðust. Næstir Skotumeiga Holl-
endingar, svo og hinir ensku Púrítanar,
Kalvín að þakka sína kirkjulegu þjóð-
menning. Strangleiki trúar Kalvíns og
hin frjálsa safnaðastjórn átti svo vel við
tímann, að nálega yfirgengur skilning
vorn nú á dögum. En hvað sem hin-
um miklum reformator má finna til for-
áttu, eiga reforntaraðar þjóðir þeim
stranga typtunarmeistara meira að þakka
en nokkrum öðrum einum manni. En
við mótstöðumenn var Kalvín harður
eins og hans tíð, eða fremur. Aðal-blett-
ur hans er ofsi hans og vélræði við
Servetus, hinn spænska siðabótamann,
er brencfur var á báli, sem villumaður
1553, eftir ráðum Kalvíns. «)ón Kalvín«
segir einn merkur merkur höfundur, «var
mestur guðfræðingur siðabótatímans.
Hans hugsunar-og viljakrafti eigum vér
mest að þakka, að nokkur festa í sið-
mentun, hugsunarhætti og skipulagi
komst á í Norðurálfunni. Hann var
gerráður maður, harðlyndur og þröng-
sýnn í trúarefnum, en í öllu var hann
stórmenni og veik aldrei fet frá því, er
hann trúði sannast vera og réttast. Hann
gerskildi ástand og horfur síns tíma og
gerði alt, sem hann orkaði, til þess að
færa öld sína í fastari og betri stelling-
ar. Rétt gerum vér, sem teljum oss
frjálsa og fylgjum öðrum grundvallar-
skoðunum en hann, og höfum kærari
hinn myrta spænska skörung Servetus
heldur en Kalvín — rétt gerum við,
að kunna að meta verðleik hins mikla
Fransmanns og hans volduga stórvirki
fyrir sameiginlegt málefni allra: trúar-
brögð og „skyldu." M. /.
Hið danska steinolíu hlutafélag
hélt nýlega aðal ársfund sinn í Kaup-
mannahöfn. Hlutabréfin gáfu sfðasta ár-
ið 45% hreinan ágóða og er það einn
hinn hæsti arður, sem nokkurt hluta-
félag hefir nokkurn tínia gefið. En í
raun og veru er þetta ekki hlutafélag,
heldur eign ameríska steinolíu konungs-
ins og miljónamæringsins Rockfellers,
enda er ómögulegt að fá hlutabréfin
keypt, hvað sem í boði er. Sá sem
ætti 10,000 kr. í þessu félagi fengi í
ár 4500 kr. í vexti af þessum pening-
um, og er það óneitanlega talsvert hærri
arður en mótorbátarnir hér við Eyja-
fjörð hafa gefið til þessa, sem þegar
hafa borgað eigi allfáar krónur í vasn
félagsins.