Norðri - 23.09.1909, Blaðsíða 1

Ritstjóri Björn Líndal Brekkugata 19,
IV, 38, Akureyri, Fimtudaginn 23. september, 1909.
Til minnis.
Bæjarfógetaskriistofan opin kl. 10—2, 4—7
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4. 7
Ritsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h,
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4—8.
l’ósthúsið hvern virkan dag 9—2 og4—7.
helgid. 10—11 f. h.
Utbú Islandsbanka 11 —2
Utbú Landsbankans 11—12
Stúkan Akureyri fundard.þriðjud.kv. kl. 8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
Nýjar bækur.
Hulda: Nokkur kvæði.
Rvík 1909. S. Kristjánsson.
„Och barn var jag
„och lekte med naturen."
Runeberg.
Pað er ófalsað Ijóðasmíði, sem skáld-
mærin Hulda býður hér bræðrum sínum
og systrum. Og því flýti eg mér að
verða fyrstur tii, sem einn hinna elztu
ljcðavina landsins, að senda henni hlýja
heillaósk og þakklæti fyrir gjöfina!
Pví hvort sem tónstigi hennar þykir
stærri eða smærri, þeim sem betur kunna
en eg dð meta kveðskap og andagift,
og hvort sem harpan hennar þykir eiga
fleiri strengi eða færri, þá er það minn
dómur, að falskir tónar finnist færri í
ljóðum Huldu, en í kveðskap nokkurra
annara skálda hér á landi, síðan Jónas
Hallgrímsson leið. Tónblærinn er og
víða hans, og þó engin stæling, og
hjartalagið sviplíkt — nieð minni hrifni
þó og afli, en meiri ynnileik, auðlegð
og næmleik kvenhörpunnar, sem ómar í
heimahögum sínum og fjarri skarkala
lífsins. En þótt tónarnir séu ekki fleiri
eða frumlegri, og þótt hún endurtaki æ
og æ líkan tón, (akkorð) þá er það
hennar tónn og hennar frumleiki. Af
nálægt 240 kveðlingum eru víst þrefalt
fleiri kveðnir um náttúrunnar fyrirbrigði
og áhrif, en út af öðru efni. Hin kvæð-
in hljóða um líf og reynslu yfirleitt eða
sérstaklega, En í öllum kvæðunum er
kjarninn hinn sami, persónati hin sama,
málið og listin sama. Lýíing eigin sál-
arlífs og litbrigða — hin fegursta: barns-
leg og einföld, aldrei sjúk (dekadent),
aldrei köld eða myrk eða örvingluð eða
Byrönsk. Hulda kannast ^kki við þá
»stórsál«, sem kvað:
«Flatur hefi eg dáðst að
örvinglun minnar eymdar.«
Hún yrkir fátt trúarlegs efnis, það
virðist liggja henni of djúpt, og »dog-
matiska« tungu kann hún ekki; en hins
vegar »sparkar hún ekki með fótunum
upp í himininn«, eins og skáldið Hauch
sagði um Heine. Hulda er barnið, sem
hvílir við brjóst móður sinnar og bros-
ir í gegnum tárin. Pess vegna er hún
«rétttrúuð« á sinn hátt, hún sér undir
armlegg almóðurinnat »álfaslot hverjum
í hamri og hægindi í skýjum,» og Ijúf-
lingarnir leika við hana eins og sintt
líka. Vera má, að hún þekki veröldina
miður en andi hennar þyrfti. En þá vildi
eg hvísla að henni: »Bættur sé skaði
þinn!» Engin skáldmær, sem eg kann-
ast við, hefir kveðið dansliljur um
náttúru lands síns fegri en hún, þótt
hún kveði einungis um heimahaga sinn.
Eg hefi farið yfir öll kvæðin og merkt
helming þeirra eða meir sem fögur eða
afbragðsfögur Ijóðmæli. En ekki nenni
eg að nefna þau hér, lesendurnir eiga
sjálfir að finna þau, enda þykir sitt
hverjum, og ekkert er með lýtum ort.
Og ljóst kveður hún með afbrigðum.
Eg kýs heldur ljóst kveðið en myrkt.
Og frumléikinn? Hvað er hann —
sé haun ekki í formsnildinni og þvi and-
ríki, sem allir skilja, er hann oft ekki ann-
að en »frase!»-í list Huldu og lipurð
hefir skáldskapur hinna ^ágætu, ólærðu
gáfumanna Pingeyjarsýslu náð hæsta
stigi. Pulu hátturinn er hennar fundur
og fer henni yndislega vel. í rauninni
er sú braglist forn, «kvennaslagur» frá
löngu liðnum tíma.
Oftlega áður, en nú fyrst við fullan
tón, hafa hinir yndælu sumardalir Ping-
eyjarsýslu fengið og fundið þeirra rétta
bergmál frá mannstUngunni. Má vera
að hreimur einhvers karlmannsins kunni
betur að lýsa vetrarbrag þeirra dal-
anna. En sumrt þeirra mun seint v;rða
betur lýst, en «Hulda» hefir gert. ■—
Hún breiðir ást og yndi
yfir ár og hlíð og mó,
og vekur eins og vorið
hvert vonarstrá er dó.
Pví lifðu lengi — lengi,
þú Ijúfa Huldubarn!
og stráðu ljóða-liljum
á lífsins vetrarhjarn!
Matth. Jochumsson.
Norðurheims-
skautsför Cooks.
Skýrsla þessi er ágrip af símskeyti,
sem Cook sendi Parísarútgáfunni af
Vesturheimsblaðinu »New York Herold*
frá Shetlandseyjum, og er hér tekin eftir
danska blaðinu »Po)itiken«.
Cook símar.*
Eftir langa baráttu við hungur og
kulda hefir okkur loks tekist að komast
á norðurheimskautið. Við höfum farið
yfir ókunn svæði, sem hafa mjög mikla
þýðingu fyrir náttúruvísindin. Við höf-
um fundið héröéj, þar sem gnægð er
af villidýrum. Pau munu drjúgum
auka veiðistöðvar Grænlendinga og Ev-
rópumanna, Við höfum fundið land á
nyrsta hluta hnattarins. Við höfum
farið yfir 30 fermílna þrfhyrning.
Norðurförin.
Við fórum með skipinu Bradley norð-
ur til Snúthsund og komum þangað í
ágústlok 1907. Par þraut skipgenga leið.
Horfur voru hinar beztu til norðurfar-
ar. Grænlendingar voru þar skamt frá
við bjarndýraveiðar, og höfðu fjölda
hunda, og skipstjóri lét okkur hafa
mikinn forða af vistum af skipi sínu.
Pama var því alt sem við þurftum
til fararinnar — og þaðan ekki lengra
en 700 mílur norður á heimskaut.
í jan. lögðum við af stað. I förinni
voru 11 manns', 103 hundar og 13 sleð-
ar.
Ætiun okkar var að halda meðfram
vesturströnd Grænlands, yfir Grinelland
og til norðurpólsins.
Við fórum frá ströndinni til að kom-
ast áfram eftir hrufótta ísnum. Dagur-
inn var þarna ekki nema 2 stundir.
Kuldinn var mikill; stigatalið komst
niður í 83 stig á Fahrenheit. Fjöldi hunda
króknaði og menn urðu einnig hart
leiknir.
En brátt fundum við gnægð villi-
dýra, og varð það til þess, að við kom-
umst yfir Mausersundið til Landsend.
18. marz komumst við norður að
íshafi ^jg lögðum síðan á það frá suð-
urenda Heibergseyjar. Par sneru aftur
4 Eskimóar og 4 félagar okkar með
vistir til 80 daga. 19. marz skildu
síðustu Eskimóarnir við okkur og átt-
utn við þá ófarnar 460 mílur til heim-
skautsins.
30. marz snerist vindurinn í hagstæða
átt, þangað til höfðum við haft mót-
vind. Pá héldum við á stað úr snjó-
húsi okkar, en höfðum svo hraðan á,
að okkur vanst ekki tími til að gera
aðrar ransóknir en þær, að ganga úr
skugga um, hvar við værum staddir, og
var það á 84,47 st. breiddar og 86,36
st. lengdar. Par þraut land, og nú sá-
ust engar lifatidi verur framar.
7. apríl sáum við fyrst miðnætur-
sólina skína yfir þessa ægilegu, hvítu
eyðimörku. 18. apríl vorum við stadd-
ir á 86,66 st. br. og 95,02 st. lengdar.
Pá höfðum við farið nieira enn 100
sjómílur á 9 dögum.
Nú vorum við ekki nema 200 sjó-
mílur frá pólnutn. Pá vorum við líka
búnir að éta flesta hundana.
Á heimsskautinu.
Pegar við tókum sólarhæðina 21.
apríl, sáum við, að við vorum staddir
á 89. gr, 59. mín. 46. sek. norðl. br.
— ekki nema 14. sek. frá takmarkinu.
Pá héldumviðl4. sek. lengra, gerð-
um þar enn nákvæmari mælingar og
bjuggum okkur undir langa dvöl, til
þess að gera tvöfaldar mælingar.
Pegar við loks vorum gengnir úr
skugga um, að okkur gat ekki skjátlast,
boruðum við holu í ísinn, og festum
þar fána á stöng yfir jarðarmöndlinum.
Petta var 21. apríl 1908. Sólin var
í hádegisstað. En þarna er engin tíma-
skifting til, því þar mætast allir hádeg-
isbaugarnir. Par er því hvorki til aust-
ttr, vestur eðá norður. Hvert sem litið
er, verður áttin suður.
Hitamælitin stóð -^-38 stigum á C.
en loftvogin á 29,83.
Pótt við auðvitað værttm hiinitiglað-
ir yfir sigrinum, dró þó strax úr kjarki
okkar næsta dag, er við höfðunt lokið
. mælingunum og kannað staðháttu. Parna
var afar eyðilegt, hvert sem augað eygði
sást ekkert annað en endalausir ísflák-
ar, og okkur fanst norðurheimskautið
vera ömurlegasti staðurinn á jörðu.
Heimförin.
23. apríl lögðum við af stað fra
heimsskaufinu og hófum þessa löngu
heimför. Við héldum í vesturátt vegna
þess, að við sáum að ísinn mundi reka
í austurátt. Fyrstu dagana miðaði okk-
ur vel áfram; veðttr var fagurt,* fsarnir
hagstæðir og heimþráin heillaði og dró.
En á 87. br. stigi versnaði Í9tnn að
mun.
Nú fórum við að sjá, að hver stund-
in var mikils virði. Við gættum vand-
lega vistaforða okkar, og okkur varð
ljósara með degi hverjum, að við mund-
um þurfa að leggja alla krafta okkar í
j>ann lokabardaga fyrir lífinu, sem nú
var að byrja, gegn hungursneyð og
frosti. Heiðviðrið, sem verið hafði til
þessa, hvarf nú, himininn varð grá-
myglaður og stundum var ofsarok.
Hungurdauðahættan fór alt af vax-
andi; nú var ekki völ á öðru en að
halda áfram í suður. Við þorðum ekki
að bíða betra veðurs. Við urðum að
neyta allrar orku til að komast áfram,
það sem við komumst, þótt seint gengi.
Lífsafl okkar var að þrotum komið.
24. maí glaðnaði dálítið til aftur svo
við gátum gert mælingar. Pá vorumyið
á 84. breiddarstigi og 97. lengdarstigi.
Isinn hafði brotið upp; rak hann nú tíl
vesturs og voru komnar f hann vakir
miklar. Við höfðum ekki svo miklar
vistir á sleðunum, að þær nægðu til
vistabyrgjanna við Nansenssund. Pó var
hugsanlegt, að vistirnar hefðu enzt, ef
við hefðum komist 15 mílur á hverjum
degi.
Pegar svona illa var ástatt, hættum
við alveg að hugsa ti! þess, að ná vista-
búrunum, en ætluðum að láta auðnu
ráða og héldum því á áttina til hér-
aða, þar sem við visssum af moskus-
uxum.
Pegar við vorum á 83. breiddarstigi,
vorum við staddir á langri og mjórri
ísspöng, sem rak til suðurs og fór smá-
saman að liðast sundur í smáhluti. Á
meðan þessu fór fram, dimdi æ meir
í lofti.
Næstu daga urðum við að taka til
þeirra örþrifaráða, að minka matarskamt-
inn að þrem fjórðu hlutum þess sem
vant var. Pessir erfiðleikar á að kom-
ast yfir ísinn, ollu okkur mikilla á-
hyggja.
Pegar við vorum búnir að ferðast
20 daga í svartaþoku, rofaði til, og sáum
við þá, að við vorum komnir suður
fyrir Rúðólfshaf, og rétt að auðum sjó.
Svolítið ísbelti var á milli okkar og
Heibergseyjar. en yfir það var .ómögu-
legt að komast.
Næstu daga fundum við fjölda bjarn-
dýra. Við fögnuðum því mjög, og í
rauninni voru þau lífgjafar okkar, því
nú fengum við aftur nægar vistir.
Utn hríð var heiðskýrt veður, en nú
fór að verða erfiðara og erfiðara að ná
staðnum sem við lögðum upp frá, því
ísinn var farinn að reka austur á bóg-
isn.
Við héldum því suður og stefndum
til Lancastersunds. Par gerðum við okk-
V