Norðri - 07.10.1909, Blaðsíða 2

158
NORÐRI.
NR.
indi, er kallað er iaxmaðkur, þó rang-
nefni sé, en við það losnar laxinn
ekki fyr en ef hann kemst í brimsalt
vatn eða sjó. En þegar laxinn er búinn
að vera í sjónum sækja á hann aðrir
snýkjugestir eins og sælúsin. Hana
drepur aftur ferska vatnið; örin eftir þá
gesti bera laxarnir tímum saman.
Höfundurinn bætir við, að vel megi
fleiri orsakir hafa stutt að göngu laxins
upprunalega og alveg eins hvað snertir
göngu styrju ála og fleiri tegunda. «Til
þess að skilja eða að vita æfisögu fisk-
anna þarf langa eftirtekt, elju og þolin-
mæði.«
M, /.
Gagnfræðaskóllnn
var settur 1. þ. m., að viðstöddu fjöl-
menni. Voru það nemendurallir, erkomn-
ir voru og margt bæjarmanna. Var fund-
arsalur skólans fullskipaður.
Skólameistari setti skólann með snjallri
ræðu, en sungið var kvæði það er hér
fer á eftir, og þjóðskáldið séra Matth.
Jochumsson hafði ort.
Aðsókn að skólanum er nú með
mejta móti; alls hafa c. 110 nemendur
sótt um skólann og er það fleira en
nokkru sinni fyr.
Skólasetningarljóð
Matth. Jochumssonar,
Nú kallar þjóðin ykkur, landsins arfa,
að yrkja og vakta helgan föðurgarð;
og enginn tími stefndi þjóð til starfa
með stærri von um hundraðfaldan arð.
Um láð og lög og loftsins fimbulvegi
er leiðin frjáls, og sigruð tíð og rúm,
ný sköpun byrjuð, bjart af nýjum degi
og bezta fortið orðin rökkurhúm!
Pvi lofið Guð, þið yngismenn og meyjar,
að megið lifa þessa furðu-tið,
sem vefur saman álfur, höf og eyjar
og allar þjóðir gerir banda-lýð\
En munið, börn, því meira sem er unnið.
er meira eftir—hœrri, stœrri þraut,
og litlu munar, langt þó sýnist runnið
á lífsins stóru guðdómlegu braui.
Kom heill til náms, þú ungi lœrdómslýður
sem lyfta skalt til manndóms veikri þjóð.
í minni festu fyrst hvað skyldan býður,
svo för þin verði heillarík og góð.
Sjá, markið er, að mentist vorar bygðir,
svo mættum aftur verða sæmdarþjóð,
þvi skólinn á að skapa dáð og dygðir
ogdrengskap leiða í okkarmerg ogblóð.
Pað var sú tið, að vorar norðursveitir
stn verja kunnu gömlu fjórðungs mót
og gæta alls, er afl og menning veitir,
að ekki týndi fornri héraðsbót.
Og meðan kröftum fjölláFróni skifta,
sem fyrrum, þarf að jafna héraðsvöld.
Og skuli aftur lýða kjörum lyfta,
skal lifna a\t sem bezt var fyr á öld.
Sem gullnir tindar hefja sál til hæða,
og hafsins töfrar vekja manndóms þrá,
eins kennir sagan, fóstra vorra fræða
þann fremdarhug, sem lyftir andansbrá.
Og henni ásamt: óður vor og tunga
er eeðsta ment, er styrkir, göfgar oss.
Pví gleym þú aldrei, lands vors öldin unga
að elska þessi fólks vors dýrstu hnoss!
Margt er að lœra, Ijúfu mentavinir,
en listin æðst er þó að verða menn,
sem reynast sinnar þjóðar heilla-hlynir,
því harðar skúrir biða Snælands enn!
Gott er að fljúga, —vinna verö'd hálfa,
og verða mikill, hver í sinni bygð.
en mest er vert, að sigra vel sig sjálfa
með sannri vizku, fétagsskap og trygð.
Goodtemplara-
ávarpið.
Eins og þegar er kunnugt orðið, hafa
bannlagamenn birt í blöðum ávarp til þjóð-
arinnar nú fyrir skömmu. Blaðið »Ingólfur«
í Reykjavík hefir einnig birt þetta ávarp í
33. tbl. sínu, en í næsta blaði gerir það
eftirfarandi athugasemdir við þetta ávarp.
Vér birtum ávarp þetta í síðasta
blaði.
Eins og hver maður getur sannfærst
um, er það ekki annað en fullyrðingar
og aftan i þær hnýtt gersamlega til-
hæfulausum ásökunum í garð mót-
stöðumanna bannlaganna.
Að hinum tilhæfulausu ásökunum var
vikið í síðasta blaði; hér skal lítillega
minst á fullyrðingarnar.
En taka verðum vér það fram þeg-
ar í byrjun, að vér höfuin hvorki rúm
né lyst til þess að eltast við allar fjar-
stæðurnar, enda teljum það með öllu
óþarft, því að flestar þeirra geta engan
heilvita mann blekt.
Hér skal að eins vikið að þeim stað-
hæfingum, sem bannmennirnir leggja
mesta áherzlu á, og ætlast er til að
mest áhrif hafi.
Peir bvrja á því að segja, að íslenzka
þjóðin hafi með atkvæðagreiðslunni í
fyrra sýnt, að hún verðskuldaði nafnið
siðuð þjóð.
Vér höfum tekið það fram áður, að
vér fáum ekki séð að atkvæðagreiðslan
í fyrra hafi sannað að íslenzka þjóðin
vildi aðflutningsbann.
Svo að það er ástæðulaust að kenna
þjóðinni það, eða þakka, að bannlögin
eru komin á.
Pað er þingið og Goodtemplaraofsinn,
sem þar á að fá þakkirnar eða van-
þakkirnar, svo og harðfylgi núverandi
ráðherra við málið.
En vilji menn endilega klína sökinni
á kjósendur, þá er hún að minsta kosti
þeirra einna, er krossinn settu við jáið
10. sept.
Eftir því sem mennirnir þroskast, —
eftir því sem menningin vex — hafa
þeir betra vald á ástríðum sínum og
tilhneigingum.
Eitt aðaltakmark menningarinnar er
að kenna þjóðum og einstaklingum að
stjórna sér og hafa vald yfir tilhneig-
ingum sínum.
Bannlögin voru þess vegna sett, að
þeir, er það gerðu, Iitu svo á, sem
íslendingar hefðu ekki meiri stjórn á
sér, að því er áfengisnautn snerti, en
svo, að ofdrykkjan væri þjóðarböl —
svo almenna töldu þeir óhófssemi í
þessu efni.
Væri það rétt, að ofdrykkjan væri
þjóðarböl, þá sýndi það ekkert annað
en að íslendingar væru lítt siðuð þjóð.
Og væri það rétt, að íslenzka þjóðin
hefði 10. september í fyrra kveðið upp
útlegðardóm yfir áfenginu og það af
þeirri ástæðu, sem bannmennirnir segja,
væri sá dómur skýr játning hennar
um, að hún viðurkendi að hún væri
siðlaus þjóð.
Og þeir sem settu krossinn við jáið
í fyrra, þeir hafa þá þar með lýst því
yfir, að íslendingar væru siðlaus þjóð.
Og alt gjálfrið í ávarpinu um það,
hve mikið tjón áfengið hafi gert og
geri, sýnir að höfundar þess telja, að ís-
lendingar séu alment ekki svo mann-
aðir, að þeir geti stjórnað sér, að því
er áfengisnautn snertir — þjóðin sé
siðíaus.
Bannlögin eru yfirlýsing islenzka lög-
gjafarvaldsins um að íslendingar séu
siðlaus þjóð — séu skrælingjar.
En því fer nú bejur, að íslendingar
eru ekki jatnan svo istöðulausir.
Pessi fulfyrðing ávarpsmanna er því
alveg öfug við sannleikann, og þó leggja
þeir sérstaka áherslu á hana.
Pá segja þeir, að öld eftir öld hafi
margir efnilegustu og mannvænlegustu
synir þjóðarinnnar orðið ofdrykkjunni
að bráð.
Væri þetta satt, væri íslenzka þjóðin
illa farin, því geti efnilegustu og mann-
vænlegustu mennirnir ekki hamið ást-
ríður sínar, hvað mun þá vera um hina.
Því þess verða menn að gæta, að
það er veikleika mannanna en ekki á-
fenginu að kenna, ef nautnin keyrir úr
hófi.
Og freistingin til þess að neyta áfeng-
is í óhófi, þótt menn smakki það, er
ekki það sterkari en fjölda margar
aðrat freistingar, að þeim, sem fyrir
henni falla, verði aldrei á að . hrasa á
lífsleiðinni, þótt áfengið sé frá þeim
tekið.
En þessi staðhæfing ávarpsins er ó-
sönn og beinlínis stórkostlega móðgandi
í garð hinnar íslenzku þjóðar.
Pað eru þeir mennirnir, sem minst
hafasiðferðisþrekið, sem verða ofdrykkju-
menn.
Pað eru ekki mannvænlegustu og
efnilegustu menn þjóðarinnar, heldur
mestu rœflarnir.
Allir þeir, sem eitthvert mannsmót
er á, fara í bindindi, sjái þeir að þeir
geti ekki haft hóf á áfengisnautninni.
Og menn þurfa ekki annað en líta
yfir Goodtemplarahjörðina til þess að
sjá, að menn þurfa ekki að vera neitt
sérstaklega mannvænlegir eða efnilegir
til þess að geta hætt að drekka. í Regl-
unni ar margt góðra manna, en þó er
það ekki alt afburðamenn, hvorki að mann-
kostum nc vitsmunum, gömlu drykkju-
mennirnir, sem nú sfanda framarlega í
fylkingu bannmannanna, og hamast að
þeim mönnum, er styikja vilja vilja
manna til þess að þola freistingarnar.
Pá er sagt í ávarpi þessu, að öld
eftir öld hafi áfengið skapað þjóðinni
meira tjón en allur hafís, eldgos og
landskjálftar til samans.
Nú vita menn, að af völdum þessara
óvætta hafa farizt tugir þúsunda af
mönnum á þessu landi, og æ hafa
bakað þjóðinni gífurlegt fjártjón— jafn-
vel stappað nærri eitt sinn, að landið
legðist í eyði af þeirra völdum. í móðu-
harðindunum féllu hér á tveim árum
9000 manns.
Heldur nú nokkur maður, að áfeng-
ið hafi hér á landi drepið 9000 manns
frá því landið bygðist, hvað þá heldur
á tveim árum?
Getur nokkur lifandi maður haldið
annari eins fjarstæðu fram í alvöru. sem
þeirri er að ofan getur.
Vér trúum því ekki.
Oss virðist, sem þar muni fátt vera
um rök eða ástæður, sem gripið er til
slíks úrræðis.
Fleiri fuliyrðinga höfum vér eigi
rúm til að geta, enda eru þær allar
viðlíka samkvæmar sannleikanum, sem
þær, er nefndar voru, eða jafnvel öllu
fjarstæðari; um það geta menn bezt
sannfærst sjálfir með því að lesa ávarp-
ið, sem vér viljum skora [á menn að
gera.
Ávarpið er sú bezta sönnun, sem
fram er komin enn fyrir því, að mál-
staður bannmanna verðnr ekki rök-
studdur, og framkoma þeirra ekki rétt-
lætt.
Ávarpið er líka sönnun þess, að bann-
mennirnir vilja ekki láta skynsemi manna
hafa úrslitaatkvæði um þetta mál,
alt er gert til þess að reyna að æsa
tilfinningarnar og hindra rólega íhugun
að því leyti megum vér vera bann-
mönnum þakklátir fyrir að hafa sent
það út.
Akveðið er að jarðarför okk-
ar ástkæru eiginkonu og móður
fari fram á Akureyri 9. þ. m. kl.
12, á hádegi.
Akureyri, 5. okt. 1909.
Aða/björn Kristjánsson.
Rósa Randversdóttir.
Hinu ber auðvitað ekki að Ieyna, að
það er dálítið leiðinlegt fyrir menn,
sem öll mál vilja ræða með rökum
og stillingu acf geta ómögulega fengið^
mótstöðumenn sína til að gera sömu
skil.
Vér skulurn ekki neita því, að oss
sárnaði að sjá jafn bíræfna tilraun til
þess að hleypa æsingu í málið sem á-
varp þetta er, eftir að vér í guðslangt
sumar höfum verið að reyna að fá mál-
ið rætt í ró og stillingu af vönduðum
mönnum. Barsmíðar sannfæra suma
menn betur en rök, en ekki eru það
efnilegustu eða mannvænlegustu synir
þjóðarinnar.
Sfmfréttir til Norðra.
J. C. Christensen og Holstein
Ledreborg ætla báðir frá völd-
um.
50 þús. manna hafa ritað und-
ir áskoranir um að draga Christ-
ensen fyrir ríkisrétt.
Pétur Bogason cand. med.
hefir fundið nýja aðferð til að
finna berklaí mönnum, hentugri
en áður hefir þekkst. Einnig
nýja aðferð til að ransaka þvag.
Bankastjórar við Landsbankann
eru skipaðir kaupmennirnir Björn
Sigurðsson og Björn Kristjánsson. Um
bankastjórastöðuna sóttu, auk þeirra sem
áður eru taldir, Sig. Eggerz sýslumaður.
Úr bankaransóknarnefndinni
hafa farið Indriði Einarsson og Olaf-
ur Dan. Daníelsson, en í stað þeirra
eru skipaðir Magnús Sigurðsson yfir-
réttarmálaflutningsmaðnr og Ólafur G.
Eyjólfsson skólastjóri.
Maður druknaði
hér við hafnarbryggjuna á Torfunefi
s. 1. laugardagskvöid, Jón Jónsson frá
Uppsölum í Svarfaðardal. Hafði hann
stokkið af bryggjunni ofan á þiljur
mótorbáts er þar lá, en orðið fótaskort-
ur og fallið í sjóinn; sáust þess merki
á sunnudagsmorguninn.
Veðrátta
hefir verið afar óhagstæð síðustu vik-
u. Síðan á föstudag hefir daglega snjó-
að og er nú komin alímikil fönn. Frost-
laust hefir altaf verið að meslu.
Fé er alstaðar hér í nærsveitum óvíst,
enda illmögulegt að ná því sakir ó-
færða og dimviðra. Er jafnvel mjög ilt
á jörð nú og mun fé orðið illa útleik-
ið. - Sakir ófærðarinnar hefir verið af-
ar erfitt að koma slátrunarfé hingað til
bæjarins, enda mjög þungfært með
hesta.
Síldarafli
hefir verið allgóður í lagnet síðasta
hálfan mánuðinn.
STAKA.
Á fáu góðu finst mér völ,
fjöldinn hefir ýmsa galla.
Bæinn vantar vatn og mjöl,
vorkun má það naumast kaila.
M. ElNARSSON.