Norðri - 14.10.1909, Blaðsíða 2

162
NORÐRI
NR. 41
„Bjarmi“
og
þjóðskáldið á ,Sigurhæðum‘
Pað má ekki minna vera en að ein-
hver »Bjarma»-maðar sendi þjóðskáld-
inu, sr. Matthíasi þökk og kveðju fyrir
greinina «Bjarmi«, sem Norðri flutti 19.
ágúst í sumar.
Blað vort hafði áður fengið hörð um-
mæli frá sama manni, og jafnvel verið
vísað til vistar í Surtshelli, enda þótt
það muni hafa verið í fullu leyfisleysi
eiganda hellisins. — En því vænna
þótti oss vinum »Bjarma«, er sr. M. J.
lýsir því yfir í byrjun greinarinnar, sem
eg’nefndi, að hann'hefði ekki þekt blaðið
fyr og reynt það miklu betra, en hann
hugði. Vér samgleðjumst sr.'M. J. yfir
víðsýni hans, er hann getur þess, þrátt
fyrir skoðanamuninn, að «Bjarmi > sé
»alveg ofsalaust blað og.ólíkt að hóg-
værð flestum öðrum blöðum, sem þjóð
vor les nú á dögum«. Og því ljúfara er
mér að þakka þessi ummæli frá háttv.
andstæðing mínum í trúmálum, er hann
sjálfur hefir lýst því við mig munnlega,
að þessi og önnur hlýleg ummæli hans
um blað vort »hafi komið frá hjartanu»
eða verið skrifuð af fullri sannfæringu.-
Pað hefir aldrei verið ætlun vor, að
berjast fyrir köldum, einstrengingslegum
rétttrúnaði, sem telur það nauðsynlegt,
og nægilegt, að játa með vörunum eitt-
hvert ákveðið kenningakerfi. — Marg-
ur «efasemdamaðurinn« kann að vera
miklu nær guðsríki, en hinn, sem sinnu-
leysi eða búksorg hefir náð á heljar-
tökum, svo að hann hefir aldrei nent
að efast um trúmál, enda þótt hann kunni
að vera gramur í orði — yfir »óguð-
Ieik vantrúarmannanna.* — —
Mér er illa við þá þröngsýni, sem
telur alla þá heimskingja eða hræsnara,
sem ekki hafa sömu skoðun og maður
sjálfur. Eins og kunnugt er, kemur
þessháttar þröngsýni engu síður fram
hjá sumum hrokafullum mentamönnum
nýju guðfræðinnar, en hjá geðríkum
leikprédikurum. —
Stefna vor er að vekja og efla lifandi,
starfandi kristiindóm á lúterskum grund-
velli, fá menn til að hugsa skynsamlega
um guðleg efni, svo að þeir sjái hvaða
barnaskapur það er, að ætla spannarriti
voru að gagnrýna ótakmarkaðan Drott-
in og ráðstafanir hans. — En um fram
alt viljum vér fá menn til að nema
staðar við krossinn mikla og lítaá hann,
sem hékk þar, og líta á sjálfa sig.
Við könnumst fúslega við, að kirkju-
snið vort hefir ýmsa galla og vel má
svo vera, að vér vinnum að fullum að-
skilnaði ríkis og kirkju. — Lúterska
trúin er ekki alfullkomin í augum vor-
um, en henni unnum vér þó mest og
og teljum affarasælast fyrir oss íslendinga
að vinna henni af alhug og ekki ein-
göngu við og við um hejgar, en hlaupa
hvorki í reformerta né únítara flokka. —
Vér ætlum ekki sáluhjálpina bundnavið
að trúa allri ritningunni, og unnum
allri óhlutdrægri ransókn hennar
en mótmælum hleypidómaransóknum,
manna þeirra, er þykjast geta að óreyndu
máliákveðið sannleiks- ogtrúargildi henn-
ar, hvort sem rótin er hjátrú eða van-
trú, og vér fullyrðum, að trúhneigðir
menn geti enga varanlega hvíld fundið
sálum sínum við efasemdir, spurningar-
merki og getgátur ýmsra lærðra guð-
fræðinga nútímans, já, fullyrðum, að
þeir menn hafi ekki annað en steina
fyrir brauð, er þreyttur maður og þjak-
aður af synd og sorg leitar til þeirra.
Rví er það rétt athugað hjá séra M. J.,
að ♦ mótsetningin er svo mikil, að sætt-
ir eru óhugsandi». — En vér ætlum
ekki að vikja, og erum vissir um, að
halda velli, enda eigum vér þá sigur-
von, sem heimspekin ein getur aldrei
veitt.
Oss þætti Iíklegt, að sr. M. J. væri
oss sammála um, að kenningar nýju
guðfræðinnar standi völtum fæti, og að
framkoma hennar sé lítt hreinlynd, er
hún annan daginn og annað veifið ve-
fengir flestöll kraftaverk biflíunnar og
rengir sannleiksgildi guðspjallanna, hvað
þá annara bóka hennar, en kveðst þó
hinn daginn trúa undri undranna, upp-
risu Messíasar og ekki viljað binda kenn-
inguna við neitt annað, en biflíuna —
eða, er hún vill njóta allra hlunninda
kristinnar þjóðkirkju og forðast únít-
aranafnið sem heitan eld, þótt hún telji
það þröngsýni og heimsku að trúa því.
sem áður var talið og enner talið af
ótal kristnum mönnum hyrningarstein-
ar allrar kristninnar, sem sé guðdómi
Krists og friðþægingu hans.
Rá er opinská únítarastefna hreinlynd-
ari og virðingarverðari. Erum við ekki
sammála um það?
Oss virðist ekki efasemdarstefnan vera
vitrari né víðsýnni en aðrar trúmála-
stefnur, nema síður sé, eða skyldu gætn-
ir menn telja það víðsýni, eða vísindi,
að hrópa við og við til andmælenda
sinna: »Þið eruð ofstækismenn eða
heimskingjar alllir saman, sem trúið
meiru en eg.«
Vér sjáum ekki aðinnbyrðis kærleikur,
atorka og þjóðarheill hafi vaxið í þjóð-
lífi voru við starf t. d. herra Einars
Hjörleifssonar, sem öllum öðrum frem-
ur hefir komið sumum guðfræðingum
vorum beinlínis ogóbeinlínis ti! að kunn-
gera íslenskri alþýðu efasemdaguðfræð-
ina.
Og vér ætlum engan sannfarsælan,
sem taka má undir með skáldinu:
«Guð, minn guð, eg hrópa
gegnum myrkrið svarta,
eins og út úr ofni
æfi stiknað hjarta.«
Hitt teljum vér þjóðráð, bæði fyrir
þetta líf og annað, og fylgja ráð,
sama skáldsins, er hann kveður:
»Lifðu, Jesú, heimsins hylli
heiður, snilli og frægðarglans
aldrei veitt fá anda þínum
einnar stundar frið sem hans*.
Sigurbjörn Á. Gislason.
Símfréttir til Norðra.
Carl Kiickler er orðinn£riddari
af dannebrog.
Norskur konsúll í Reykjavík
er Klingenberg skipaður, með
8000 kr. árslaunum.
Ounnar Hafstein er orðinn
bankastjóri í Rórshöfn í Færey-
jum. •
Ólafur Halldórsson konferens-
ráð lætur af forstöðu íslenzku
stjórnarskrifstofunnar í Kaup-
mannahöfn. Eftirmaður hans
verður líklega Jón Krabbe.
Bjarni frá Vogi var á fundi
íslenskra stúdenta í Kaupmanna-
höfn og var honum þar heldur
illa tekið. Frá Kaupmannahöfn
fór Bjarni til Noregs og þaðan
suður á Þýzkaland, eða ef til
vill lengra suður í lönd.
Líklegt er talið, að Pétur
Zofaníasson bankaritari kaupi
Þjóðólf; samningar um þaðstanda
nú yfir.
Markaðsfréttir.
Kaupm.hötn 16. sept. 1909.
Saltfiskur. A Spáni er markaðurinn
ávalt daufur og til Ítalíu hefir heldur
ekkert verið selt, en þaðan hafa þó kom-
ið boð; Kr: 50.00 fyrir smáfisk og kr.
40.00 fyrir ísu, pr. sk.pd.
Hér á staðnum er verðið sem stendur
þetta:
Málfiskur kr. 55,00 — 65,00 pr. sk. pd.
Smáfiskur — 45,00 — 48,00 — — —
ísa - 35,00-40,00 - - -
alt eftir gæðum. —
Harðfiskur var síðast borgaður með
kr. 100,00 sk. pd., bezta tegund. Hér
liggur mikið óselt og eftirspurn engin.
Sundmagar, markaður daufur og]eng-
inn eftirspurn, síðast borgaðir með
0.65 pd.
Ull er altaf að stíga í verði erlendis.
Haustull, hvít Kr. 0,62 pd.
Vorull, mislit, — 0,61 —
Síld. Stór herpinóta og rekneta síld er
borguð með kr: 0,20^/z pr. kilo.
Millisild er ervitt að selja og var verð-
ið síðast Kr. 14,50 pr. tunnu.
Smá nótasíld kr. 11.00 ----
Saltkjöt. Markaður daufur; af því menn
búast við að mjög mikið kjöt komi frá
íslandi í haust, Einn maður býður þessa
dagana nokkur þúsund tunnur fyrir 50 kr.
alment kjöt og 53 kr. dilkakjöt, en með
þvi verði mun aðeins seljast mjög litið.
Gærur hafa verið botgaðar með kr.
6.75, en nú er markaðurinn daufari og
sern stendur varla hægt að fá kr. 6.50
fyrir búntið.
Tóvara. Markaður daufur, og varla
hægt að búast við hærra verði en
80 aurum fyrir heilsokka
60 — — hálfsokka,
40 — — vetlinga;
jafnt fyrir grátt og hvítt.
Rúgur og rúgmjöl er að lækka í verði;
sykur að stíga, annars er verð á útl.
vörutn óbreytt frá síðustu skýrslu.
íslenzku glímumennirnlr.
voru þegar síðast fréttist í Berlín. Reim
hefir gengið vel alt fram að þessu. f
sumar sýndu þeir glímur við landssýn-
inguna í Arósum og unnu sér þar góð-
an orðstýr. Jóhannes Jósefssoit glímdi
þar meðal annara við jótskan mann,
sem talinn var tröllaukinn bæði að vexti
og afli. Peir glímdu þrjá dagana og
Jótinn féll í öll skiftin.
Raðan fóru þeir til Hamborgar og
glímdi Jóhannes þar við tvo nafnkenda
íþróftameun og vann þá báða. — Til
Berlínar fóru þeir í byrjun september-
mánaðar, og hafa glímur þeirra þar
vakið mikla athygli meðal íþróttamanna.
Mörg af merkari blöðum á Rýzkalandi
ljúka miklu lofsorði á íslenzku glímuna,
sem íþrótt, þar á meðal t. d. «Ham-
burger Nachrichten < og »General An-
zeiger* í Hamborg, og Volks Zeitung*,
«Lokal Anzeiger» og fleiri blöð í Berlín.
Rau bera íslenzku glímuna saman við
aðrar glímu-íþróttir, japanska glímu,
grísk-rómverska glímu, ogtelja íslenzku
glímuna þar fremsta. Rau halda því
fram, að eftirleiðis sé það sjálfsagt, að
öll íþróttafélög ætti að taka upp íslenzkar
glímur, og það er mjög sennilegt, að
glíman ryðji sér fljótlega braut, sem ein
af hiuum álitlegustu fimleika-íþróttum.
Ýms íþróttafélög, bæði í Danmörku og
á Þýzkalandi hefir sýnt (óhannesi við-
urkenning á ýmsan veg, sent honum
lárviðarsveiga o. s. frv. — Hvort þeir fara
frá Berlín var ekki til fulls afráðið, jafn-
vel í ráði, að þeir fari til Rússlands.
Kýrnar prestsins.
Eftir
Hjálmar Söderberg.
[Framh.]
En það er nú til allrar lukku svo, að
þessar æstu geðshræringar eiga sér sjaldan
langan aldur — síst hjá nautgripunum. —
Eftir litla stund fóru kýrnar að hugsa nieira
um grasið í haganum, en skepnuna í trénu,
og eg faldi mig í liminu svo vel sem eg
gat, til þess að þær skyldu gleynia mér.
Kýrnar voru farnar að bíta, sumar lötruðu
burtu og hópurinn var farinn að tvístrast,
svo eg gjörði mér von um að sleppa von
bráðar, enda settust körturuar á birkiberk-
inttm í skrokkinn á mér, svo að mig var
farið að svíða hér og þar undan þeim. —
En þá alt í einu heyri eg mannamál og
hlátur og það voru kvennmannaraddir. ísömu
svifum sá eg koma þrjár stúlkur fram úr
skóginum og halda út með vatninu. Það
var kenslukonan frá barnaskólanum og tvær
dætur skraddarans — postulans, sem eg gat
um _ allar þrjár auðvitað »há-heilagar“
»frelsaðar» og »rétt-trúaðar.» Þær voru með
stóra hvíta þerridúka á handleggnum, ætl-
uðu sýnilega í laug. — Eg skal ekki neita
því, að eg fór að tauta sitt hvað við sjálf-
an mig í hálfum hljóðum og sagði sem
svo: »nú gengur veröldin af göflunum-» En
það fastréð eg við sjálfan mig að láta þær
ekki sjá mig og heitstrengdi að horfa á með
an í aðra átt, upp til lands. Nú, annars var
þarna svo sem ekkert merkilegt að sjá —
að undantekinni yngstu stúlkunni — Þær
voru nefnilega svo handfljótar og bráðar
á sér, að eg fékk ekkert ríðrúm, varla til
að hugsa um, hvað eg ætti að gjöra. Áður
en eg var búinn líta undan var yngsta stúlk-
an búin að brjóta saman fötin sín og legg-
ja þau á stein og farin að vaða út í vatnið.
í raun og veru þorði eg heldur ekki að snúa
til höfðinu, því eg var hræddur um að þá
mundi skrjáfa í liminu. Nú, þær óðu út
allar þrjár, og syntu frá landi, en eg sat
uppi í trénu og bærði ekki á mér. Eg var
hættur að finna til sviða í skrokknum und-
an birkiberkinum, skinnið farið að venjast
við körturnar, eg beið rólegur átektaog
var farinn að gjöra mér von um, að þetta
æfintýr mundi fá happasælan endir. — Það
varð nú og, þótt reyndar yrði þaðá annan
veg, en eg hugsaði mér. —
Nú syntu stúlkurnar til lands, en kenslu-
konuna bar að landi spo'takorn frá, náHúr-
lega einmitt þar sem fötin mín lágu. Hún
kom hlaupandi í ofboði til hinna og sagði
frá, að hún hefði fundið karlmannsföt —
karlmaður hefði víst farið í laug hér rétt
hjá. —
— Hvað hefur orðið af lionum ?— Lík-
lega synt langt út á vatn. — Kemur líklega
von bráðar. — Þær ruku í fötin í ofboði.—
Stóðu svo kyrrar með öndinaí hálsinum og
hlustuðu og störðu í allar áttir — þær sáu
ekkert og þær heýrðu ekkert. — Hann skyldi
þó aldrei hafa druknað, og hver skyldi það
vera? — Það verður að skoða betur fötin—
yngsta stúlkan er huguðust, hún læðist
þangað sem fölin eru og skoðar þau. »Það
eru fötin prestins» segir hún þegar hún
kemur aftur. »Nei, ef hann skyldi nú hafa
druknað. Hvað ætli þáhafi orðið um sálina?»
»Að heyra til þín,» sagði kenslukonan og
lagði undir flatt, mjög hugsi. < Sálin, hvern
skollann varðar þig um sálina» sagði yngsta
stúlkan. Það var reiðikeimur í röddinni og
þó heyrðist, að hún var með grátstaf í kverk-
unum. Þegar hann fermdi mig og eg gekk
til prestins fyrir þrem árum síðan, þá féll
mér svo makalaust vel við hann, þó að hann
nú ekki hefði þá rétta trú. Quð er vístheld-
ur ekki eins harðbjósta og þú».
Alt í einu steinþögnuðu þær, höfuðin
snérust eins og kipt væri í taug, þær störðu,
steini lostnar, upp í tréð. Svo þrí-raddað
kvenna-óp af öllum kröftum — og horfnar
voru þær eins og fjaðrafok.
Loksins gat eg nú skreiðst niður úr
trénu. Eg var furðanlega rólegur í huga,
eftir því sem um var að gjöra, því útlitið,
var alt annað en glæsilegt. Vissulega hefir
aldrei neinn »vesæll drottins þénari“ kom-
ist saklaus í herfilegri klípu. — Eftir drykk-
langa stund kom skraddarinn og nteð hon-
um tveir menn úr söfnuði „hinna heilögu.“
Það var tatsverður asasvipur á þeim og úr
augum skraddarans brann eldur guðmóðs
og spámannleg vandlætingasemi. Þú getur
ímyndað þér hvað hann, þrælbeinið, hefir ver-
ið himinlifandi yfir að hugsa til þess, að
fá nú köllun til þess að útreka djöfulinn úr
öðrum eins höfðingja og mér, stnum eigin
sóknarpresti, lögskipuðum sálnahirði þessa
kristilega Safnaðar.