Norðri - 16.12.1909, Blaðsíða 2

198
NORÐRI
NR. 50
hann kunni þakkir fyrir þá pólitík móti
því, -<ef með orðum sé myrt.«
Merkilegt er það, að svæsni flokkur-
inn , sem svo oft hefur ögrað Dönum
með «g. sáttmála,* forðast að játa það,
að með því skjali sóru forfeður vorir
útlendum kongi land og þegna. Aldrei
nefnir hann heldur það, að landið var
aldrei herskildi tekið né þjóðinni oíboð-
ið með nokkurri eldraun og yfirgangi,
eins og flestum öðrum sigruðum þjóð-
um, svo sem Pólverjum, Suður-Jótum,
Rússum, Finnum, Prússum. Meinlausari
stjórn en Dana hefur sjaldan verið til.
En sannmælis Og sanngirni mega
þeir aldrei njóta, Hitt er ávalt viðkvæð-
ið: «Slæmir eru Danir! Sí og æ sjálfum
sér líkir!« Skyldi ekki «ormurinn« þeg-
ar hafa holað skelina?» Skyldi ekki« af-
skræmi tímans« þegar vera komið svo
í ljós að «rangiiverfan öll snúi út.»
S.
Vinstri-stjórnin í Noregi.
Pessi stjórn, sem nú var feld frá völd-
um í Noregi, fékk fróðlegan dóm í
sumar leið í Björgvinarblaðinu «Sam-
tideu«, eftir hinn alkunna próf. Óskar
Jæger. Setjum vér hér helztu atriði þeirr-
ar greinar, ef ske kynni, að einhverir
skynsamir landar vorir vildu 1 áta
annara víti sér aða varnaði verða.
því margt er líkt með« skyldum, segir
máltækið.
Eftir hinar miklu hamfarir Norð-
manna 1905, þegar þeir slitu samband-
ið við Svía, og eftir þær skærur,' sem
fylgdu á eftir, uns meirihlutinn réði vali
hins nýja konungs, en þjóðvaldsmenn
urðu undan að láta (þeir Castberg, Ko-
now o. fl.), kom sýnilega værð yfir
norska pólitík. Og þeirri værð þakka
hægrimenn það, að hinir hættulegustu
menn náðu sæti á Stórþinginu 1906.
Úr því festu hinir vinstri samband sitt
og nefndu sig fasta flokkinn (det kon-
solidariske venstre). Af hinum eldri for-
sprökkum náðu þeir fyrst Berner for-
seta, er næstur stóð, hinum gamla fyig-
ismanni Michelsens flokksins, þótti-hann
bregða öll sín heit, er hann gekk í lið
með fjendum konungsvalsins! Síð-
an náðu þeir Lövland, hægri hönd stjórn-
arinnar, og þótti þá öllum nóg boðið.
Svo linhlaupa höfðu Norðmenn orðið
eftir æsingarnar. Og hvað átti svo að
vinna? Menn sáu það ekki í fyrstu,
en svo kom það í Ijós, að fjöldi hinna
nýju þingmanna voru pólitískir lausing-
jar, sem vildu ná í veg og völd, enda
sáu hvar veikt var fyrir og að einsætt
væri að vekja sér til fylgis sem flesta
öfga- og ofstækismenn, setja síðan á
stefnuskrá sína hinar fylstu kröfur allra
öfgaflokka landsins, svo sem í bindind-
indismálinu, þjóðkirkjudeilunni og loks
alþýðumálsstreytunni (Maalstrævet). Og
alstaðar var öfga- og ójafnaðarseggjun-
um tekið tveim höndum. t*á kom Mic-
helssen aftur til sögunuar. Hann reisti
nýjan vinstriflokk með miklu hógværra
framsóknarsniði; átti hann að framfylgja
fullri lýðstjórnarstefnu, en reisa um leið
skorður gegn heimskulegum einræðis-
öfgum, efla andlegt frjálslyndi og verja
persónuiegt hugsunar- trúar- og kenn-
ingarfrelsi o. s. frv. Þetta þótti fasta
flokknum ískyggilegt, og til jafnvæg-
is tóku þeir því að draga að sér alla, sem
náð varð úr íhaldsflokkum, með því
þeir þóttust ætla sér að verja þeirra
kreddur og altariselda. Það sem svo
skyldi aðalflokkana var þetta, að hinn
frjálslyndi flokkur heimtaði f ul la lýð-
stjórn, en hin fult þingræði, þ.e. þing,
sem ekki má slíta kjörtímann út!
En þáð er elnmitt þetta þingræði, sem
vitrir menn og þjóðhollir hatast við;
þeir heimta bæði þitigrof, þegar þörf
virðist til, og lýðfundaatkvæði (referend-
um), því ella geti ofstopamenrt verið
einir um hituna, meðan þeir hafa völd-
in og geta ráðið við kjósendur sína.
Þetta kallar próf. Jæger Storthingsre-
gjereri, þ. e. stórþings stjórnarvastur.
í tilliti til afstöðu hins fasta vinstri flokks
í málstreitunni, gefur hann engin grið
fylgjendum ríkismálsins, þótt þeir bjóði
fullan málsjöfnuð. Sama er um vín-
bannsmálið, og er þess afstaða oss
nægilega kunnug. Þar var Gunnar
Knudsen, sjálfur forsætisráðherrann, og
Lövland líka, efstir á blaði, og Knud-
sen, sem er rarnur kreddúvinur í kirkju-
málum, gerir sitt til að hjálpa klerkun-
um að losa kirkjuna við alt eftirlit rík-
isins og allra frjálslyndra trúmanna.
Vilja klerkar eiga þing sér, og skulu
allir útilokaðir frá atkvæðagreiðslum
og embættum, sem fylgja ekki óskorað
lögfestri réttttrúan skoðana þeirra og
kirkju, enda fara þeir svo langt, að þeir
vilja ráða hverjir guðfræðingar kenni
við háskóla landsins og heimta sérdeild
undir þeirra yfirsýn. Þessar öfgar og
fl. spáir próf. Jæger, að muni verða
banabiti hins sundurleita og ráðríka
vinstriflokks. Enda er sú spá að fullu
framkomin, og hófleg hægrimannastjórn
með úrvali vinstri flokksins, sem Mic-
helsen er fyrir, er komin til valda hjá
frændiim vorum.
*
* *
Próf. Jæger segir, að Stórþingið hafi
mjög spilt áliti sínu á síðustu áruin.
Margir hinir beztu menn hafni kosning-
um, sumpart sökum þess að þingið heimti
svo langa tíma á ári hverju, er tefji menn
frá embættum og heimilisönnum og sum-
part, og einkum vegna þess, að pólitískum
lausingjum og óróaseggjum sé si og æ
að fjölga, menn, er litlu hafa að tapa en
til mikiis að vinna, ef þeir svo langan
tíma haldi þingsæti, enda telja þeir kjós-
endum sínuin sífelt trú um, að alt sé und-
irþingræðinu komið og að þingrof og »re-
ferendum« muni valda óstjórn í landinu.
En sú kenning er gagnstæð orðin skoð-
un Michelsens flokksins, því hann seg-
ir, að þjóðin geti aldrei lært góða lýð-
stjórn, nema óaldarseggjum landsins sé
haldið í skefjum með þingrofum hvert
sinn, er þeir vilja gerast ofjarlar lög-
gjafarvalds og stjórnar, og traust á kjós-
endum verði veikara en það er nú.
Annað mál er það, að töluverður vandi
fylgir þeirri breytingu á þingstjórnar
fyrirkomulaginu, sem þingrof útheimta,
svo og sú atkvæðaleit til þjóðarinnar,
sem referendum kallast og ekki hefir
tíðkast á NorðUrlöndum til þessa.
Hver, sem vill kynna sér þingdeilu
Norðmanna, sem hér er bent til, má
margt nema, sem vel mætti gefa oss
hinum yngri frændum þeirra mjög
heilsusamlegar bendingar, ekki sízt eins
og mál vor eru nú komin.
M. /,
Símfréttir til Norðra.
Ríkisþingið danska hefir látið höfða
mál fyrir ríkisrétti gegn þeim J. C.
Christensen og Sigurði Berg, fyrverandi
ráðherrum.
Enska parlamentið hefir verið leyst
upp og er stofnað til nýrra kosninga.
Veldur því fjárlagadeilan.
Kröger, frægur, danskur málari er
látinn.
Björnstjerne Björnsson, norska stór-
skáldið fræga, hefir verið mjög hættu-
lega veikur, en er nú á góðum aftur-
bata, og talititi tlt allri Hættu.
Cook heimskautsfari hefir nú sent
Kaupmarinahafnarháskóla ö!l skjöl sín
viðvíkjandi fundi Norðurheimskautsins,
eins og hann hafði ákveðið þegar hann
var í Kaupmaunahöfn. Á háskólinn að
dæma um, hvort saga hans um fund
heimskautsins sé sönn.
Norska stórþingið hefir veitt þessa
árs friðarverðlaun, (Nobelsverðlaun)
tveimum tnönnum, sinn helminginn
hvorum. Er annar þeirra franskur, Est-
ourneilef de Constant baron, en hinn
belgiskur maður Bernagrd að nafni.
Ráðaneyti Dana hefir lagt fyrir ríkis-
þingið frumvarp til laga um breytingu
á skiftingu kjördæma, en lýsir jafn-
framt yfir, að þau eigi aðeins að verða
til bráðabirgða.
Haukur Gíslason frá Þverá í Fnjóska-
dal, sem nú er prestur á Jótlandi, kvong-
aðist nýlega danskri konu í Kaupmanna-
höfn. Brúðkaupið var haldið í «Skyde-
banen,« frægu samkvæmishúsi í Kaup-
mannahöfn, og hefi þetta því sennilega
ekki verið neitt kotungahóf.
f Prinssessa Maria,
kona Valdemars prins, bróður konungs
vors, Friðriks VIII., er látin. Hún var
frönsk að ætt, fædd prinsessa af Orle-
ans 13. jau. 1865. Hún giftist eftirlif-
andi manui sínum 22. okt. 1885, og
áttu þau 5 börn, 4 sonu og 1 dóttur,
sem öll eru á lífi og hin mannvænleg-
ustu börn.
Prinsessa Maria ávann sér miklar vin-
sældir í Danmörku, enda var hún al-
þýðleg kona, hjálpfús og góðhjörtuð.
Var hún frömuður mjög margra góð-
gerðafélaga og fyrirtækja, sístarfandi og
dugnaðarkona hin mesta. Þótti hún
fyrst framan af semja sig lítt að dönsk-
um hirðsiðum og vakti það nokkurt
umtal, enda munu þeir vera allólíkirþví,
sem hún hafði vanist á Frakklandi á
æskuárum sínum, einkum'meðan Lovísa
drotning Kristjáns konungs IX. lifði, er
var rnjög siðavönd og ströng kona.
Gamtiið í „Norðurlandiu
Norðri leiðir það hjá sér eins og frek-
ast er unt að minnast á blaðið «Norður-
land« og það sem í þvf stendur frá
ritstjórans hendi.— Viðbjóðslegra um-
talsefni er nautnast til. — En síðasta
grein ritstjórans um bankamálið er svo
óvanalega skemtilega vitlaus og lýgileg,
að um hana skal farið nokkrum orð-
um.
Blaðið segir um hin óseldu banka-
vaxtabréf Landsbankans.
„ Slík hréf geta sannarlega ekki verið
trygging fyrir neinu.«
Því næst fyllyrðir blaðið, að þær
587,000 kr. í bankavaxtabréfum sem
liggja í Landnrandsbankanum séu veð-
settar þessum banka og því til sönnunar
vitnar það í hraðskeyti frá Glúckstad
sjálfum. Jafnskjótt og þetta símskeyti
var birt í Reykjavík gáfu gæslustjórarn-
ir Eiríkur Briem og Kristján Jónsson
útnýjayfirlýsinguum það, að þeim væri al-
gerlega ókunnugt um slíka veðsetningu
og þeir hefðu ekkert verið við hana riðnir.
Þetta vill ritstjóri Norðurlands ekki
rengja en dregur jafnframt -þá ályktun
út af því, að bankastjórinn, Tryggvi
Gunnarsson, muni hafa veðsett bréf-
in.
Þessi bankavaxtabréf eru . óseld, og
samkvæmt kenningu ritstjórans sjálfsg'eto
þau þvi ekki verið irygging fyrir neinu.
Þó eiga þau að hafa verið gefin Land-
mandsbankanum að veði, til tryggingar
skttld Landsbankans. Og þetta á að
vera höfuðsök bankastjórnarinnai eða
að minnsta kosti bankastjórans.
Fyrri hluti 14. gr. laga um stofnun
Landsbanka á íslandi hljóðar þannig:
Framkvœmdarstjóri og annar gæzlu-
sijóri skulu undirskrífa svo að skuldbindi
bankann, ef gefa skal út eða fram-
selja víxla, önnur peningabréf eða aðr-
ar síiriflegar skuldbindingar.« -
Bankastjórinn einn getur því eigi veð-
sett neitt af eignum bankans; til þess
að slík veðsetning sé lögleg og bind-
andi fyrir bankann verður annar gæzlu-
stjórinn að undirskrifa hana með banka-
stjóranum. Þótt Tryggvi Gunnarsson
hefði því reynt að veðsetja þessi bréf
100 sinnum, þá væru þau jafn óveðsetl
fyrir því, úr því hvorugur gæslustjór-
anna hefir undirritað veðsetninguna.
Gluckstad Landmandsbankastjóri hlýt-
ur því að vera allheimskur og hafa lít-
ið vit á bankamálum, ef hann fyrst og
fremst hefir tekið til tryggingar verð-
bréf, sem ekki geta verið trygging fyrir
neinu og þar að auki eru veðsett hon-
um af manni, sem enga heimild hefir
til þess. Slíkur bankastjóri hefði sannar-
lega til þess unnið, að honum væri vik-
ið frá tafarlaust, sakir «megnrar, óaf-
sakanlegrar óreglu og skeytingarleysis«
um hag banka síns. —
Mundi ritstjóra Norðurlands þykja
það skynsamleg ráðstöfun af útibússtjórn
Landsbankans hér á Akureyri, ef hún
t. d. lánaði fé gegn tryggingu í óseld-
um hlutabréfum «Norðurlands« manni,
sem enga heimild hefði til þess að veð-
setja þau?
Ritstjóranum til viðvörunar skal hon-
um bent á það, að það getur verið
Iiættulegt að bera jafn gífurlegar sakir
á útlenda merkismenn saklausa, þótt
honum kunni að líðast það bótalaust
í skjóli ráðherrans að ausa íslenzka
merkismenn slíkum saur, án nokkurra
saka.
Landsbankahneykslið.
Af því eru fáar nýjar fréttir. Banka-
mennirnir dönsku komu til Reykjavíkur
með »Sterling» á laugardaginn er var,
og byrjuðu ransókn sína á bankanum
sama dag, héldu henni áfram allan sunnu-
daginn og altaf síðan, enda er gert ráð
fyrir, að ransókn þeirri verði lokið í
dag. Bankamenn þessir heita Jörgensen
og Christensen, hefir annar þeirra verið
úibússtjóri Landmandsbankans í Færeyj-
um en hinn í Fredericia. Varist hafa
þeir allra frétta, enda mun Landmands-
bankastjórnin hafa fyrir þá lagt, að láta
lítið uppi um það, en skýrslu sína eiga
þeir auðvitað að gefa Landmandsbank-
anum.
Svo mikið hafa þeir þó fullyrt, að
allar bækur Landsbankans væru í hinni
beztu reglu. í hverju iiggur þá hin
megna, óafsakanlega óregla?
»ísafold fullyrðir jafnt og þétt, að
skýrsla bankaransóknarnefndarinnarverði
birt »bráðlegá», en hvenær þetta «bráð-
lega» kemur er hulin ráðgáta. Vera má
að hans hágöfgi finnist hann eins og
drottinn almáttugur, hvorki bundinn af
tíma né rúmi og að 1000 ár séu fyrir
honum eins og einn dagur. Samkvæmt
þeim tímareikningi getur það dregist
nokkuð ennþá, að þetta ,bráðlega‘ komi.
«Lögrétta» fullyrðir að þessi langi
dráttur á útkomu skýrslunnar stafi með-
fram af því, að bankaransóknarnefndin
hafi orðið að breyta að miklum mun
þeirri skýrslu, sem hún var búin að
semja. En hvort síðari villan verður
argari hinni fyrri er ennþá hulinn leynd-
ardómur.