Norðri - 30.12.1909, Síða 1
Ritstjóri Björn Líndal Brekkugata 19,
IV. 52. Akureyri, fimtudaginn 30. desember. 1909.
Til minnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—7
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4—.7
Kitsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h.
helga daga 8—11 og 4—6
Rókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5—8. Sunnudögum 10—11 og 4—8.
l'ósthúsið hvern virkan dag 9—2og4—7.
helgid. 10-11 f.h.
Utbú Islandsbanka 11--2
Utbú Landsbankans 11—12
Stúkan Akureyri fundard.þriðjud.kv. kl. 8
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
Sjálfstæði íslands.
Um það hefur verið margt ritað nú
síðustu árin. Breyting súsem varðástjórn-
arfarsstöðu okkar á þinginu 1903, með
að fá stjórn vora inní landið, og þing-
ræði, varð til þess að opna augun á
mörgum til að fá samband vort við
Dani betra og fullkomnara en það er.
Þjóðin vildi ekki una því, að vér vær-
um hluti úr danska ríkinu, eða vér þyrft-
um að lifa undir stöðulögunum frá
1871. Sambandið þurfti að breytast, og
í þá átt, að vér hefðum sem flest mál
okkar útaf fyrir okkur, og Danir viður-
kendu rétt vorn og sjálfstæði, og um
fram alt að íslendingar væru ekki inn-
limaðir i danska ríkið eða talinn óað-
skiljanlegur hluti þess. í þingmannaför-
inni 1906 kom þetta berlegast í Ijós,
og eftir þá för fóru hugir manna meir
og meir að hvarfla í þá áttina, að ný og
frjálsari sambandslög fengjust. Ping-
mennirnir höfðu hreift þessu í utanför
sinni, og ferigið beztu undirtekt-
ir, grundvöllurinn sýndist vera lagð-
ur, og samkomulag hugðu flestir að
mundi fást. Þingvallafundur var hald-
inn sumarið 1907, stuttu fyrir þingið,
og þó sá fundur væri að mestu flokks-
fundur þá sýndi hann þó hvað sá flokk-
ur vildi, og þó ályktanir þess fundar
væru nokkuð loptkastala bygðar, þá um-
skapaði og endurbætti sá þingflokkur
á þinginu 1907 ályktanir þess fundar,
og setti fram þær kröfur, sem þeir vildu
láta sambandslaganefnd þá fylgja, sem
útnefnd var sama sumar af konungi til að
semjanýsambandslögmilli landanna. Sem
kunnugt er vóru kosnir þrír menn úr
hvorum flokk og ráðherrann sem odda-
maður eða formaður nefndarinnar. Bæði
fyrir þing og á þinginu komu fram
sterkar raddir frá þjóðræðisflokknum,
að þeir álitu óheppilegt að útnefna þessa
nefnd, fyr en eftir nýjar kosningar, þeir
hugðu sem svo, að heimastjórnarflokk-
urinn mundi ekki verða nógu harður í
kröfum gegn Dönum, og þeir yrðu svo
vægir í sjálfstæðiskröfunum, þeir voru tor-
trygðir af flokknum og fengu margar
hnúturá þeim dögum. F’jóðræðisflokk-
urinn vildi reka af sér sliðruorðið frammi
fyrir augum Jjjóðarinnar, sýna henni,
að sá flokkur gengi nú lengst í frelsis-
kröfunum. Flokkurinn vissi sem var, að
hann hafði lítið traust meðal þjóðarinn-
ar, því mönnum var ekki úr minni lið-
ið, hvernig hann barðist gegn því á
þlttgltlu 1903, áð (slendlrlgár fengu stjdftt-
ina inn í landið, því'var um að gera,
að æpa sem hæst, gera yfirboð, og setja
kröfurnar hærri og hærri. En þrátt fyrir
þetta, sýndist þó svo, að lánið ætlaði
að verða meira en ofurkappið. Sam-
bandslaganefndin komst öll á eitt mál,
að undanteknum einum íslendingi. Heill
landsins var hjá ölfúm hinum sex látin
sitja í íyrirrúmi, sundrungunni var af-
stýrt, og flokkarígurinn hvarf fyrir þeirri
hugsun, að vinna að heill og framför
landsins sem sannir fslendingar.
Að svíkja ættjörð sína, er álitin sú
mesta þjóðarsmán, menn þá, er að
því hafa unnið, hefir veraldarsaganstimpl-
að með þeim otðum, sem eru þjóð-
kunn, og sá dómur, sem þeir menn
hafa fengið, er lengi í minnum hafður,
og hann lifir á meðal þjóðanna í marg-
ar aldir. Sá sem sundrungunni veld-
ur, og verður til þess að eyðileggja
gott málefni heillar þjóðar, þó smá sé,
hann hlýtur að sæta þungum dómi með-
al afkomenda sinna. F*etta er og verð-
ur óhrekjandi dómur sögunnar.
Hvort þetta á hér við, getur hver
og einn verið sjálfráður um og dæmt
eftir atvikum, en eitt er víst, að sú
sundrung, sem hér var vakin, varð til
þess, að þjóðín eyðilagði gott mál yfir
lengri tíma, já, yfir svo langan tíma, að
ekki er hægt að geta til hve nær ann-
að eins boð verður boðið. F’jóðin var
æst upp með ósönnum getsökum og
skýringum, og sá sem best blés að
kolunum í þá átt, var kosinn í valda-
sætið. Til þess voru refirnir skornir,
að steypa þeirri stjórn, er að völdum
sat, og til þess var okkar sjálfstæðis-
máli offrað. Ráðherrann, Björn Jóns-
son, hefir nú sýnt það, þann stutta tíma,
sem hann hefir setið að völdum, að það
var ekki af eintómri föðurlandsást, að
hann barðist fyrir ráðherrasætinu. í
léttu rúmi lætur hann' sér liggja, að
svæfa sjálfstæðismál vort, sambandslaga-
frumvarpið, á það er ekki minst. í
málaferlum, erjum og ófriði stjórnar
hann. Með hlutdrægni veitir hann stöð-
ur þær, sem losna, og víkur frá nýtum
og þjóðkunnum mönnum.
. Fyrir síðustu kosningar var þjóðin
æst upp. Frelsispostularnir, sem nú ríkja,
töldu mönnum trú um, að í sambands-
lögunum fælist innlimun. Gamli sátt-
máli væri það skjal, sem þjóðin ætti að
einblína á, í honum fælust svo miklar
réttarbætur, sem ekki mætti á glæ kasta.
Engin sameiginleg mál nema konung-
urinn, það var heróp þeirra, er hæst
hrópuðu, og innan um þau óp heyrð-
ist óljós skilnaðarkliður. »ísland fyrir
íslendinga;-: það voru fögur orð, og
þegar þar við bættust orð ráðherra vors
eftir að hann settist í valdastólinn: »Vér
eigum einir að stjórna voru landi.* Pá
var fylling tímans náð. Hvílíkt frelsi og
framþróun hlaut að blasa við þjóðinni.
Hennar fyrri draumar um fornaldarinnar
frægð og Ijóma stóðu nú fyrir augum
hennar, gull og grænir skógar blöstu
fyrir auganu, og við hafgúusöng frá há-
stóli valdhafans sofnuðu þeir trúuðu
og vögguðu sér í sætum draumum um
frélsi og ftáttifáiit. -
En Adam var ekki lengi í Paradís,
og eins fór fyrir íslenzku þjóðinni, eða
þeim mönnum, sem mestan trúnað lögðu
á orð hinna svo kölluðu frelsispostula.
Peir sjá nú, og þeir, sem ekki eru bún-
ir að sjá það, munu komast að raun
urn það síðar, að meðan hafgúusöng-
urinn lét sem hæst í eyrum þeirra, var
svikist að þeim, sjálfstæðismálið svæft,
ráðherrann fallinn frá sínum fyrri kröf-
um,hafðiskriðiðá maganum fyrirDönum,
og álitið okkur örugga undir þeirra
stjórn; íslenzka hjáleigan væri hluti úr
danska ríkinu o. s. frv. Pannig hefir
stefnuskrá ráðherra vors verið út á við,
og hefir hann fyrir það hlotið ámæli
af þjóðinni og Danirhafa látið sér þau
orð um munn fara, að hann væri fag-
urmáll, ogtalaði hjá Dönum sem dönsku
mömmu við Eyrarsund þóknaðist bezt.
En hér á Fróni hefir röddin verið
önnur. Harðstjórn hefir ríkt inn á við.
Fjárlögin hefir hann leyft sér að brjóta.
Ráðist á þá innlendu stofnun, sem land-
ið á, Landsbankann, með þeirri frekju,
að engin dæmi finnast á landi voru til
annars eins; álit þjóðarinnar er á för-
um, ef lengra gengur. Sjálfstæði lands-
ins er í höndum ráðherra orðið að
Ósjálfstæði. Nú er ekki lengur nokkr-
um íslendingi trúað fyrir ransókn á vor-
um eigin banka. Tveir útvaldir dansk-
ir menn eru sendir hingað upp til að
ransaka hag hans. Undir dönsku valdi
er farið að leita lúsa á íslendum, það
er árangurinn af stjórnartilkynningu
þeirri, sem ráðherrann lét birta bæði
hér og í útlöndum um Iandsbankahneiksl-
ið. Yfirráð vor yfir því, sein vér höfð-
um sjálfir yfir að ráða er dregin úr
höndum okkar. — 40000 kr. póst-
styrknum frá Dönum, höfum vér ekki
lengur ráð yfir, og danskan mann
skipar ráðherrann í stöðu við íslenzku
stjórnardeildina í Khöfn, alt er að verða
upp á danska vísu, og valdið, sem ráð-
herrann lofaði þjóðinni að auka út á
við, verður svo máttlaust í höndum
hans, að hver hugsandi maður í land-
inu hlýtur að bera kinnroða fvrir þá
þjóð, sem er svo skammsýn og van-
hyggin að kjósa þá menn á þing, sem
ekki hafa meiri dómgreind en svo, að
lyfta öðrum eins manni upp í valda-
stólinn. Mönnum verður að spyrja:
Hver er efnd Ioforðannna unvað auka
sjálfstæði landsins? Hvað er orðið um
sambandslögin? Og hvaða merkingu
eigum vér að leggja í orðin: »Vér vil-
jum einir ráða yfir voru landi«? Svari
þeir er svarað geta. Peim, sem viljasvara
ráðherranum í vil, mun vefjast tunga
utn tönn, og þótt viljinn ségóður, sem
fáir munu efa, hjá Sigurði nokkrum Hjör-
leifssyni, þá er hætt við að flestir fari
að verða vantrúaðir á lofgerðarsönginn,
sem hann syngur unt ráðherrann hér
eftir.
En einkunnarorð ráðherrans eiga vel
við stjórn hans inn á við, hér vill hann
einn ráða með harðri hendi, bola frá
mótstöðumönnum sínum, en setja sína
skósveina f þeirra stað. Öll hans inn-
anlands póltík ber þess merki, að mað-
(IHríti ér trygðátröli (II að seðja soltna
og hungraða vildarmenn sína, og þó
hann geri engin kraftaverk í þá átt,
með því að seðjá alla hina hungruðu
með fimm brauðum og tveim fiskum,
þá verða þó allir hans menn, sem með
réttsýni vilja líta á málið, að sjá, að
viljinn er góður, þótt veikur sé máttur-
inn. —
Margir þeir, sem nú í seinni tíð ha fa
hrópað hæst um fullveldi, og fylgt ráð-
herraflokknum, eru sjálfir fjárhagslega ó-
sjálfstæðir menn, eiga ekki 5 aura virði;
ábyrgðarmenn þeirrá verða að borga
áfallnar r»ntur þeirra, og aðrir liggja
við gjaldþroti, eða að hrepparnir verði
að líkna þeim. Pannig er nú ástatt fyr-
ir mörgum þeim, sem hæst hafa hróp-
,|ð um fullveldi, sem hafa látið í Ijósi,
að íslendingar þyrftu ekkert samband við
Dani nema konunginn. Ósjálfstæði
slíkra manna, ætti að vera næg sönn-
un fyrir því, að sjálfstæðiskröfurnar geti
ekki haft eðlilega framþróun úr ósjálf-
stæðinu. Sjálfstæðir menn mynda sjálf*
stæða þjóð, sú er og verður reynslan.
bæði hjá okkur íslendingum og öðr-
um þjóðum. —
En hvað er eðlilegra en að þessir ó-
sjálfstæðu ráðherrasveinar reyni í lengstu
lög meðan þeir geta framfleytt lífinu,
horft með eftirvæntingu á náðarborð
ráðherrans og þó kjarnbesti kosturinn
sé uppetinn, þá einblína þessir soltnu
þjónar á Ieifarnar, eða þá mola sem detta
af borðunum. —
Annaðhvort er að lifa eða drepast,
það er lögmál lífsins.
* *
* ^
Pannig er sjálfstæði Islands komið.
Fyrir hálfu öðru ári síðan höfðum
vér samhug annara þjóða f sjáltstæðis-
máli voru, og íslenzka þjóðin var að
áliti margra útlendinga á réttri leið með
frelsiskröfur sínar. Nú líta aðrar þjóð-
ir öðrum augum á þjóð vora. Vér fá-
um harða dóma fyrir vora pólitísku
stefnu og það ekki að ástæðulausu.
Undir þeirri stjórn, sem vér lifum
nú, sökkvum vér dýpra og dýpra, og
missum álit vort hjá oss hyggnari mönn-
um.
Petta ættu allir að sjá sem unna
sjálfstæði landsins.
Hingað og ekki lengra, verða allir
hugsandi íslendingar að segja við ráð-
herra íslands.
Niður með ráðherrann!
Pað verður að vera heróp hvers þess
manns sem vill heita sannur fslending-
ur.
E. S.
Elnar Hjörlelfsson.
fór til útlanda með Vestu, og ganga
hér ýmsar sögur um erindi hans. Segja
sumir að hann sé sendur af stjórninni
til þess að leiða aðrar þjóðir í allan
sannleika um bankamálið, en aðrir segja
að erindi hans sé það, að gefa út bók
um dularfull fyrirbrigði og þær afar-
merkiiegu tilraunir og ransóknir, sem
gerðar hafi verið hér á landi síðustu ár-
in. — Hvað sem satt er í þessu, er það
þó fullyrt, að föritirií sé heitið tlí Parfisár.