Norðri - 30.12.1909, Síða 3

NR 52
NORDRI.
207
„Lygasvipir
Leikurinn með hinu undarlega nafni,
«Lygasvipir«, hefir verið sýndur hér um
jólin, og þótt all-tilkomumikill af smá-
leik að vera. Virðist hann og standa
ofarlega í röð þeirra sjónleika, er enda
á skotum og ritaðir eru fyrir hin svo-
nefndu varieté-leiksvið í útlöndum.
Persónur leiksins eru fjórar og eru tvær
þeirra til uppfyllingar og því efni leiks-
inseða byggingu óviðkomandi að mestu.
Pví saga leiksins er mestöll lögð frá
upphafi til enda í samtal aðalpersón-
anna. En sú aðferð við tilbúning sjón-
arleika er ekki gömul, og er mest kend
við Ibsen. Rykir sú listin mest og
torveldust, að alt, sem áður hefir fram
farið og orðið tildrög þess, sem fram
kemur á sviðinu, skiljist Ijóst og létt
og sjálfu sér samkvæmt. Og þó er hitt
meira, að samtalið á að Iýsa lunderni
persónanna, afstöðu þeirra í samræmi
við hið undanfarna og, loks, skapsbreyt-
ingum þeirra, sem stíga eða hníga, eins
og tónstigi, en alt samkvæmt gefnum
eðlislögum. Af þessu á hver skynsam-
ur maður að mega ráða í, hver vandi
eða list slík leiksmíði hljóti að vera.
Fyrir þá sök má segja, að ekki sé nóg,
að þesskonar höfundar séu skáld, held-
ur að þeir verði að vera listamenn.
að auki. Sem skáldskapur er nefndur
leikur ekki mikils virði, og hans scen-
iska gildi er og sárlítið, en báðir að-
alkarakterarnir eru merkir og eins sam-
talið — þótt miklu fleira megi finna
hvorutveggja til foráttu, en hér skal taka
fram. Um þesskonar leiki, sem enda með
ósköpum, hefir verið sagt, að oftast
megi sjá fyrir, meðan leikurinn er sýnd-
ur, að hvellurinn í endanum verki fram
fyrir sig, eða að hans vegna sé leikur-
inn saminn — og svo hitt, að búa til
»fantinn« — sjónarleikafantinn, eftir
hinni götnlu forskrift; þ. e. gera hann
að skrípafanti, sem vart eða ekki dreg-
ur andann annarstaðar en á leiksviðun-
um. R i t s t j ó r i n n virðist mér einn af
þeim, æði slitróttur og sundurlaus kar-
akter. Unnustan, sem drepur hann, ber
honum á brýn, að hann hafi ekkert
elskað um dagana annað en sjálfan sig.
Pað má vel vera; hitt er miður ljóst,
að hatursdjúp hjarta hans hafi skapast
og magnast sakir gletni þeirrar, stríðni
og spotts, sem hann, skakki gróssera-
sonurinn, mætti í bernsku hjá leikbræðr-
um sínum. Af svo litlu fæðist eftki
mögnuð mannvonska. Ekki kemur held-
ur svo mikil bein ilska fram, í við
skiptum hans við stúlkuna, heldur aðrir
ókostir, svo sem hverflyndi, lítilmenska
og hégómahroki stéttar hans. Nei, það
hefði þurft að herða betur á varmensku
hans — undir skotið; hann virðist ekki
nema hálf-þroskaður fantur. Hennar
karakter er miklu veigameiri og þráð-
urinn fastara spunninn, þótt hún veiki
smíð hans, stundum með mælgi, og
stundum með sögum, sem hún er eins
og of mikið ein til frásagnar um. Hver
veit nema hún hafi skrökvað sumu sem
hún segir? Svo mikill vandi er að fela
margbrotna sögu ísamtölum. Guðlaug-
ur sýslumaður lék ritstjórann með mik-
illi lipurð og skarpleik, en þó var eins
og hann gæti ekki til fulls náð tökum
á þessum karakterræfli. Ungfrú Margrét
Valdemarsdóítir lék stúlkuna einkar vel,
og þó fanst henni líka sem list sín hrykki
ekki til.
Áhorfandi.
Nýlega eru látnlr
tveir merkisbændur í Fljótsdal, þeir
Baldvin Benediktsson á Þorgerðarstöð-
um og Ágúst jónsson í Langhúsum.
(Eftir «Austra.»)
Fréttapistill af Langanesi.
Rórshöfn 17. des.
------Tíðarfar og grasspretta var
hin ákjósanlegasta í sumar og af því
nýtingin var svo góð hafa allir heyjað
með bezta móti.
Eg fékk af mínu túni, sem er 4 dag-
sláttur, ræktað upp úr vondri mýri, 85
hesta (200 pd.) í tveimur sláttum, af svo
þurru heyi, að ekki hefir kastað graslit
og er lyktarlaust nú.
Veturinn hér hefir fallið vel, því þótt
tíðin hafi verið rosasöm, hafa alt af ver-
ið nægar jarðir og því mjög lítið gef-
ið af heyjum. Útlit því mjög gott fyr-
ir landbændur.
Aflinn varð aftur á móti svo lítill í
sumar, að varla muna menn slíkt afla-
leysi áður. En hér var nægð af síld úti
í flóanum og lágu skipin hér inni til
að gjöra að aflanum*. — — —----------
Hvert er farið? --------------------
Hvar er svarið? —
(Framh.)
Það er ekki nóg til að athuga hvort
þjóðin er að græða eða tapa, að skjóta
þeirri þjóðhagsfræði fram, að engin
þjóð geti að staðaaldri flutt meira inn
í Iandið en út. Pessi meginþáttur þjóð-
hagsfræðinnar er í eðli sínu réttur. Og
það sannar hér hjá oss einmitt það
gagnstæða, við það, sem þeir vilja santia
sem skjóta henni fram því til sönnunar,
að vér getum ekki verið að tapa. Hún
sannar oss einmitt það, að vér stöndum
á glötunarbarmi. Skýrslurnar sýna og
sanna að vér flytjum meira inn en út.
Pær sýna og sarma, að skuldir lands-
manna aukast, en það aftur sannar að
vér séum á glötunarvegi, að vér getum
ekki lengi hér eftir staðið sem skulda-
hreppur í lánasýslu nema vér tökum
oss fram. En fyrsta skilyrðið til þess
er að vér könnumst við yfirsjónir vor-
ar. Könnumst við að vér störfum ekki
eins vel og við getum, að vér eyðum
meiru en vér erum færir um, að
vér viljum sýnast meiri en vér er-
um. Kannast við, að vér séum fátæk-
ir, kannast við, að vér búum í landj,
að vísu með miklum fjársjóði í skauti
sínu — fjársjóðum, sem þó eru huldir
með frosti og funa, sem ekki verða
teknir nema af tápmiklum, ósérplægnum
drengjum.
Þá er nú þessi mikla mentun, sem
vér þykjumst af, og sem sumum þykir
að ætli að fara keyra úr hófi; þar sem
farið er að kenna stúlkum jafnt sem
piltum að lesa og skrifa, og meira að
segja, kenna þeim að skilja það er þær
lesa, já — og meira, kenna þeim að
hugsa, »og slíkt og því líkt, en sá kostn-
aður.«
En, gottfclk! Hafið þérgættað þvíhvað
mikið mentunin hefir aukist nú um
nokkur ár. Eruð þér nú, kæru vinir,
mikið betur mentaðir en feður yðar.
Eg veit að svarið hjá mörgum verð-
ur:
Nei.
Menn segja, að ekki sé hægt kosta
meiru til mentunar nú en áðurvar, því
menn standi svo illa efnalega. Petta er
rétt að því leyti; að hagur manna stend-
ur ekki betur nú en áður var. En gæt-
ið að því, að mentunin er fyrsta skil-
yrðið til framfara þjóðanna, og ekki er
að búast við mikilli framför í þessu efni
án kostnaðar.
Mörgu er nú kostað til sem ekki var
áður. Menn fara í krambúðirnar og
kaupa, nei ekki kaupa, heldur fá lánað,
t. d. falleg föt úr útlendú «taui.« Menn
geta ekki verið þektir fyrir að klæðast
íslenzkum vaðmálsfatadurgum. — Þarna
er þá ein framförin(ll): að fáir geta ver-
ið þektir fyrir að ganga í fötum úr efni
unnu í landinu sjálfu, heldur í utanrík-
isfötum (! I). Það er eins og menn
skammist sín þar fyrir sín eigin verk.
Svo þegar kemur'að því að borga þarf,
þá er oft um þrjá vegi að gera. Fyrst,
að fara í banka og kaupa víxil, annað,
að svíkjast undan í lengstu lög, og þrið-
ja, að segja eins og stundum kann satt
að vera: Ojæja, — lagsmaður, eg á nú
reyndar ekkert til nema slitur af fötun-
um; þú mátt taka skuldina, ef þú getur.
Að sjálfsögðu er það skuggahliðin,
sem hér er lýst, en því miður er hún
nú á dögum altaf umfangsmikil og
þjóðfélaginu til stórhneixlis. Pví fer
betur að margir skilamenn eru til; en
þó hygg eg, að lítil sé framför þjóðar-
innar í þessu efni.
Pe'tta, sem eg hefi nú sagt, nær að-
eins til einstaklinganna í þjóðfélaginu.
Petta eru þá framfarir þegna hins nýa
Íslandsríkis. (Meira.)
Vefnaðarvöruverzlun
Gudm. Efterfl.
óskar viðskiftavinum sínum
Gleðilegs nýjárs
og þakkar þeim fyrir
viðskiftin á liðna árinu.
Bankamennirnir
dönsku fóru heimleiðis með «Vestu«,
er lagði á stað úr Reykjavík á annan í
jólum. Ekkert höfðu þeir látið uppi um
árangur ransóknarinnar, annað en það
sem áður hefir verið getið um hér í
blaðinu.
Frost
hafa verið óvanalega mikil nú um
Íólin, alt að 20° á C.; er það sjaldgæft
hér svo snemma vetrar. En í gær brá
til sunnanáttar og þýðu og helzt það
enn.
«Pervie»
kom frá útlöndum og Austfjörðum 20.
þ. m., fór þann 22. til Sauðárkróks og
Siglufjarðar. Kom þaðan í dag og
fer áleiðis til útlanda á morgun.
Farþegar héðan engir, svo oss sé
kunnugt.
«Perwie« átti að fara héðan á Ieið til
útlanda 12. þ. m., og er því orðin all-
langt á eftir áætlun.
Verksmiðjufélagið.
Oss þótti vel við eiga að birta hér í
blaðinu skýrslu Bertelsens, verksmiðju-
stjóra við við «lðunni» í Reykjavík, um
tóvinnuverksmiðjuna hér á Akureyri.
Gerum vér ráð fyrir að lesendu m blaðs-
ins þyki fróðlegt að kynnast henni, því
málið verður bráðiega lagt undir úr-
skurð bæjar og s/slubúa.
Trúlofuð eru á Seyðisfirði Póra
Matthíasdóttir, Jochumsonar, skálds, og
Porsteinn J. G. Skaptason, ritstjóri
«Austra«.
Messur
um áramótin:
Akureyri, Gamalárskvöld kl. 6 e. m.
— »Nýársdag — 12 á. h-
Lögmannshlíð, 2. nýársd. —12 - -
. 176
um hans, þegar hún átti frí á sunnudögum; hún
hafði fengið honum í hendur sparifé sitt til um-
ráða.
— Pað kom ekki til þess að þær slitu vinskapn-
um Júlía Kröger og frú Steiner.
Punglyndið sem frúin hafði orðið vör við í dans-
veizlunni náði ennþá fastari tökumOá1 henni, við hin
óþægilegu endalok veislunnar. Henni fanst félagslífið
hér í þessum litla bæ vera til athlægis og að hún
ætti að draga sig í hlé frá því, sjálfa sig og iist sína.
Reyndar hafði sú verið tíðin, að hún vildi
heldur búa við endimörk hafsins, en að eiga það
á hættu að mæta hinum hvumleiða manni sínum þá
og þegar. En þetta var nú orðið öðruvfsi. Hún þráði
svo mjög glaðværð höfuðstaðarins, gáfur og lista-
menn, þar sem hún og maður hennar hafði áttheima,
að henni fanst það meira en lítil þröngsýni að flýa
í burtu vegtja þess að skeð gæti að hún rækist á
manninn, sem reyndar hafði ekkert saman við hana
að sælda — annað en það, að hann sá fyrir henni.
Pað var hún sem hafoi verið móðguð, og hún
hafði haldið fram siðgæði, samhygð allra hlaut að
vera með henni. Pó það kæmi fyrir að hún rækist
á herra Steiner í einhverri veislu, skyldi það ekki
trufla háná frántár.
173
skipti, einmitt þegar hæst stóð með dramb hans og
hann varð að athlægi.
Og eins og hann átti vanda til, þegar hann var í
vondu skapi, spurði hann mjög hranalega.
«Hvað viljið þér mér?«
«Egvildi bjóða yður velkominn,« svaraði prest-
urinn og gekk rólega á undan inn í uppljómað her-
bergið. — »Velkominn í söfnuðinn —Söfnuðinn minn.«
Törres hafði aldrei hugsað útí það, að hann væri
kominn í aðra sókn, við það að flytja frá frú Knud-
sen yfir í götuna sem skildi sundur sóknirnar í bæn-
um. —
Hann þakkaði kæruleyslega fyrir, því hann var
sannfærður um að eitthvað annað byggi undir heim-
sókninni.
«Pað er vani minn« sagði presturinn um leið og
hann fékk sér sæti, «ekki til þess að tranamérfram
— þvf er eg ekki vanur! en til að votta að eg er
reiðubúinn fyrir hvern einstakan meðlim í söfnuð-
inum, þegar hann þarfnast mín.«
Törres sagði eitthvað viðvíkjandi þakklæti, og
beið njósnandi eftir framhaldi.
»En eg hafði líka sérstaka löngun til að heim-
sækja yður, sagði presturinn með uppörfandi brosi,
úr þvf víð erum báðlr af bséttdum köthhir, frá ná-