Norðurland - 08.10.1904, Blaðsíða 2

Nl.
6
Leiðarvísir
um fjárbaðanir.
Þegar baðlyfið er búið til ber að gera það með athygli og vandvirkni.
Eitt pund af tóbaki skal hafa á móti io pottum af vatni og sjóða í
i'/2—2 klukkutíma.
í koparkötlum þeim er taka 300 potta, má sjóða saman í einu 24 pd. af
tóbaki og 240 potta af vatni; en af því að vatnið rýrnar, bæði af því að
það gufar upp og af því tóbakið drekkur það í sig, er ætíð rétt að hafa
vatnið í fyrstu nokkuð meira; það sem kynni að vanta upp á, eftir suðuna,
skal bæta upp með þvf að bæta vatni í á eftir, svo að jafnan svari 1 pd.
af tóbaki til 10 potta af vatni.
Þegar vatnið í stóru pottunum er 18 þumi. hátt í þeim, þá eru í þeim
240 pottar af vatni. Þó verður þetta ekki nákvæmt ef pottarnir hafa dalast
í meðferðinni og ber að athuga það.
Allar kindur eiga að Uggja í baðinu í 8 mínútur, eftir að þær eru orðnar
gegnvotar af baðinu, en fé sem hefir útbrot á að liggja í því í 10 mínútur.
A meðan kindin liggur í baðinu skal núa baðleginum vel inn í ullina og
rífa skorpurnar upp með höndunum.
Kindur þær, sem hafa útbrot, skal baða í annað sinn 2 — 3 klukkutímum
eftir fyrra baðið og skulu þær þá liggja í baðinu í 3 mínútur.
Höfði kindanna á oft að stinga öllu niður í baðið, meðan baðað er, svo
það verði gegnvott og núa baðleginum vel inn í ullina, en gæta verður þess,
þegar höfðinu er stungið niður, að halda hendinni fyrir vit skepnunnar.
Fé það, sem útbrot hefir, á enn að baða eftir 1—4 daga.
Gæta verður þess að fara eins vel með féð og auðið er meðan verið er
að baða það.
Að því er snertir hreinsun fjárhúsanna, skal farið eftir ákvæðum reglu-
gjörðarinnar og sömuleiðis að því er snertir tíma þann, er féð á að standa
inni eftir er baðanir hafa farið fram á hverjum stað.
Þeir sem að böðuninni vinna mega ekki vera drykkfeldir né neita áfengra
drykkja meðan þeir vinna að böðunum.
Fjáreigendur eru skyldir til þess að láta baða alt fé sitt.
Sé einni kind skotið undan böðun, getur það orðið til þess að ónýta allar
ráðstafanirr.ar.
Þegar búið er að brúka tóbak og katla á hverjum stað, skal strax flytja
þetta til næsta bæjar, þar sem baða á, svo böðunarmenn, er vinna í opin-
berri þjónustu, þurfi ekki að tefjast við verk sitt lengur en óhjákvæmilegt er.
Baðstjórar og aðstoðarmenn þeirra eiga að sýna mönnum aðferðina við
böðunina og þar sem tækifæri gefst til þess, ber þeim að kenna mönnum
að finna kláðamaurinn.
Rita skal í dagbók hve margt fé er baðað á degi hverjum og skal skýrsla
um það, og svo hve mikið hefir verið brúkað af tóbaki, fylgja reikningunum
til sýslumanna, en þeir senda þá aftur stjórninni.
Aliir böðunarmenn eiga að útvega sér eitt eintak af reglugjörð um útrým-
ingu fjárkláðans og eru skyldir að hlýða henni nákvæmlega. Sýslumennirnir
útbýta reglugjörð þessari.
Það er skylda böðunarmanna, og annars hvers einstaklings, að tilkynna ef
brotið er á móti lögum þeim og reglum sem settar eru um fjárbaðahir og
það því fremur sem hér er um að ræða jafnmikið velferðarmál þjóðarinnar.
O. Myklestad,
framkvæmdarstjóri til útrýmingar fjárkláðanum á íslandi.
ingslítið, þess vegna komust marg-
ar þeirra aldrei lengra en á papþ-
írinn.
Nálega sama hættan getur vofað
yfir þingræðinu, ef það hefir ekki
þjóðina að baki sér.
Inn á þetta sama þing var líka
kastað öðru máli ennþá stærra og
varhugaverðara, þegnskyldumálinu, al-
gjörlega undirbúningslausu, þó ekki
flaskaði þingið á því að setja lög
um það.
En ekki virðist það vera fullljóst
þinginu að þetta er ekki vegurinn,
sem fara á.
Því fremur er ástæða til þess að
gjöra liann að umræðuefni.
Gæti saga túngirðingalaganna orð-
ið til þess að opna augun á þingi
og þjóð fyrir þessu, þá verða þau
gagnlegustu lögin sem þingið hefir
samið, þó það verði á nokkuð ann-
an hátt en til var stofnar.
Þingmennirnir mega ekki lengur
standa á vegamótum milli einveldis-
hugsjónanna og þjóðræðishugsjón-
anna. Þeir þurfa að komast alla leið
— inn á nýja veginn.
%
*
lír ferða/agi.
Eftir Matth. Jochumsson.
IV.
Helztu hershöfðingjar Dana voru þeir
Biilow, Meza, Schleppegrell, Rye, allir
menn hátt á sextugsaldri, en reyndir
í orustum frá ófriði Napóleons mikla.
Báðir hinir síðar nefndu voru Norð-
menn. Þessir allir og fleiri fyrirliðar
áttu ráðstefnu á Fjóni, er svo lyktaði,
að draga skyldi saman meginhluta hers-
ins norðan og sunnan, og koma því liði
öllu yfir í kastalann, Friðricíu. En svo
kænlega skyldi fara, að óvini þeirra
grunaði ekki. Þetta tókst eftir ósk-
um. 5. júlí var herinn kominn í kast-
alann og var þá ráðið áhlaupið og
Iiðinu fylkt á bæjarstrætunum, eins
og því varð viðkomið. Um kvöldið
var herinn búinn. Kunngjörði hver
fyrirliði sínum sveitum hvað tilstæði.
Léku liðsmenn á alls oddi, því þeir
höfðu lengi þráð að hætta þófinu við
Þjóðverja og reyna sig í fólkorustu,
treysti og hver sveit sínum fyrirliða.
Er og einmælt að sjaldan hafi her
verið fúsari að berjast eða haft vald-
ari foringja. Mjög möttust liðsveitirnar
um að fá að verða fremstar til atlögu.
Það hlutu stórsveitir þær er stefnt var
austur úr bænum næst sundinu; voru
þeir Ólafur Rye og Meza fyrir því liði;
skyldu þeir ráða á Treldeskansana, þar
verst var við að ciga. En jafnsnemma
fór Schleppegrell með sínar sveitir út
um vesturhliðið og stefndi á miðvígin.
Þar varð og afarskæð viðtaka. Þá er
liðið fór út gátu fáir gengið samhliða,
og mælti þá einn fyrirliðinn (er féll í
bardaganum): »Þröngt er hliðið, góðir
hálsar, og ekki munu margir inn aftur
ná í kastalann ef vér bíðum ósigur;
er yður því einsætt að vinna sjálfir
sigur.« Hvcrri liðsveit voru fengnir
ieiðsögumenn, sem gætu v/sað hverri
á það vígi, er að skyldi leggja. Þá
yar kl. I er út var farið, en ekki
sást handa skil fyrir myrkri og þoku.
Og er sveitirnar komu á víðan völl
greip þær þegar vígahugur svo mikill,
að fáir gengdu leiðsögumönnunum eða
.yrirliðum sínum, hafði þá og nokkur
hávaði orðið. Varð þetta mörgum góð-
um dreng að bana. Voru óvinirnir al-
staðar vaknaðir og á verði, eða þá í
hlaupgröfum nærri vfgjum sínum. Varð
atlagan mjög ógreið í fyrstu, er her-
sveitirnar rugluðust, en sumar hittu
ekki þá skansa, er þeim voru ætlað-
ir, og aðrir flokkar hittu svæðin milli
vígjanna og mættu skothríðum tveim
megin frá. Féll þar eða særðist margt
lið, en allir börðust í svarta myrkri.
Sviplíkt gekk hægra armi hersins, að
þeir Rye komu ekki liði sínu við eins
og skyldi. En á báðum hinum nefndu
vígstöðvum varð það til bjargar, að
herinn reyndist hvervetna hinn traust-
asti og því betur sem vandræðin urðu
meiri. Hvar sem hinir æðri foringjar
féllu, hlupu undirforingjarnir fram og
tóku við stjórn þeirra óbeðnir. Lengi
vanst þó lítið á, svo örugg voru virk-
in og frækilega varin af einvalaliði
Slesvík-Holseta; vörðust þeir lengi
með svo mikilli kergju, að ekki
mátti í milli sjá. Loks náðust mið-
virkin, er þeir Schleppegrell fengust
við; flýðu hinir sigruðu þá suður í
næstu vígin, en hinir eltu. Var þá
bjartur dagur kominn, enda var þá
og Treldeskansinn tekinn. Hafði þar
orðið ljótur atgangur; urðu Danir aft-
ur og aftur frá að hörfa og létu marga
hrausta drengi; lá þar valurinn þéttast.
Ólafur Rye heimti nýjar sveitir, komu
þær, en dugði lítið. Aftur og aftur
voru hestar skotnir undir Rye, án
þess hann sakaði; eggjaði hann jafn-
an liðið og var oftlega fremstur sjálf-
ur. Hann hafði sagt við lið sitt er það
fór út úr kastalanum: »í dag má eng-
inn víkja,« sagði hann. Hann var ást-
goði allra sinna manna og svo alls
hersins. Honum hafði fylgt um sum-
arið, sem ráðanautur, Friðrik Læsö,
hinn vitrasti maður. Nú var hann við
herinn, þann er eftir var í Arósum;
skyldi þar milli feigs og ófeigs, og
ekki lengi, því Læsö féll ári síðar
við Isted. En það er frá Ólafi Rye
að segja, að hann hvarf liðsmönnun-
um þegar kollhríðin stóð og rétt áður
en skansinn skæði yrði tekinn. Og er
því var lokið lustu menn upp miklu
sigurópi, en sumir æptu hátt: »Rye
er fallinn!* Dró óðara úr ópunum og
brátt eftir var lík hans borið fram
og sýnt hernum. Urðu þá þeir menn
hljóðir er hæst höfðu hrósað sigrin-
um. En ekki var enn til setu boðið.
Stefndi nú Meza öllu því liði, sem
vígfært var, suður á við til 'liðs við
hinar herdeildirnar; leið úr því ekki
á löngu áður öll óvinavígin urðu tek-
in og liðinu tvístrað víðsvegar. Flýðu
flestir suður á bóginn og náðu Kold-
ing um daginn illa til reika, en aðrir
flýðu norður á leið til Arósa; tókst
sumu af því liði slysalega, því að
þar eru flóð og fen fyrir. Urðu þar
mjög margir fangaðir, en aðrir féllu
fyrir skotum. Bónin hershöfðingi komst
á hest og náði Kolding. Hann var dug-
andi maður og kunni vel til hernaðar,
en mjög drógu Danir dár að honum.
Sú var ein sagan, að svo hafi hann
þózt öruggur og treyst virkjum sín-
um, að hann lagðist í sællífi. Lét
hann enga gera áætlanir um tilbreyt-
ingar á hversdagslegu rnatarhæfi nema
sjálfan sig. Hann hélt matreiðslukonu
vel fróða f sinni ment, og var það
vandi hershöfðingjans að selja henni
sjálfur í hendur skrá yfir vistir þær
og krásir, er neyta skyldi hinn næsta
dag. Daginn á undan orustunni lét hann
færa matselju fugla nokkura forkunnar
feita og félega. Bað hann hana mat-
reiða þá bráð til næsta dags, og hefir
hún sagt svo frá, að aldrei hefði hún
séð hershöfðingjann glaðari í bragði
eða sigurvænlegri en þá. En áður en
sú krásin yrði fullsoðin, bar hershöfð-
ingjann fyrir eldhúsdyrnar og sat á
hesti. Matseljan leit þegar út og
hneigði sig, en Bónin svaraði. »Ekki
er um mat að tala, eg hefi beðið ó-
sigur og hlýt brott að halda óétinn*.
Auðvitað er saga þessi þvættingur
einn, en að mörgu henda liðsmenn
gaman í herbúðum.
X
Siglufjarðarbréf.
29/9 ’04.
Nú eru allir Norðmenn farnir, svo nú er
alt hljóðlegra og daufara en var í sumar;
yfirleitt hafa Norðmenn aflað mjög vel síld-
ina í reknet sín, samt er hætt við að all-
ur sá mikli afli hafi verið misjafnlega með-
farinn; við íslendingar erum forviða á
hvernig Norðmenn fara með síldina, sér-
staklega á gufuskipunum, þeír hrista hana
úr netunum á þilfarið, í stóra hauga sem
ná upp á hástokka að segja má, (þegar
vel aflast) og traðka svo innan um byng-
inn á bússunum, síðan ausa þeir síldinni
með háfum í stampa, sem eru á vagni á
bryggjunni, svo úr stömpunum 1' mælinga-
tunnur, úr þeim í byng inn í húsi; síðan
taka saltarar síldina aftur í stampa, svo
þetta er meira en Htið volk er síldin verð-
ur fyrir, og ekki ólíklegt að hún verði
kramin og vond vara. — Þetta var með-
ferðin á síld þeirri er á Iand kom hér;
mikið betur fara þeir með síldina er fiska
á seglskipum og sem salta fram á skip-
unum.
Gránufélagið lét halda út tveimur skip-
um til reknetaveiða, og öfluðu þau vel
yfir tímann; á skipum þessum voru tómir
íslendingar; — mikið hefir verið gert úr
því, hve miklir peningar hafi komið inn í
sveitina fyrir síldarverkun, en misjafnlega
h'ta menn á það, og sumir hakla jafnvel,
að betra væri fyrir Siglufjörð að engin
síldarveiði væri hér stunduð af Norðmönn-
um, og Siglfirðingar gæfu sig við þorsk-
veiðum og heyskap, eins og áður, og er
eg einn á þeirri skoðun,—því í fyrra haust
— og eins ætlar að fara nú, fekkst eng-
inn fiskur eftir septemberlok, bæði vegna
ógæfta, en helst fyrir það, að enginn fisk-
ur var á grunnmiðum, en menn héldu fisk-
inn fram á dýpinu, í niðurburðinum af
síld þeirri er hrynur úr reknetunum við
inndráttinn á þeim í skipin.
Þegar þetta er skrifað er engin síld hér
úti fyrir, er hún víst alfarin í ár, svo eng-
in beita er til, því íshús vantar.