Norðurland - 22.10.1904, Qupperneq 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
4. blað.
Akureyri, 22. október 1904.
Hérmeð aðvarast allir
peir, sem skulda
Gudmanns Efterfls.
verzlun, að séu peir
ekki búnir að borga skuldir sínar
eða semja um þær fyrir lok þessa
mánaðar, pá sendi eg mann út
til pess að innheimta skuldirnar
með lögsókn.
Akureyri 13. okt. 1904.
Jóhann Vigfússor|.
Karlmanns-kjólföt og Diplomatföt,
hvorttveggja ný'.egt, í ágætu standi, er til
sölu. Ritstjóri vísar á seljanda. Verður selt
mjög ó-d-ý-r-f.
Fimtudaginn þann 13. þ. m,
andaðist minn elskulegi eig-
inmaöur, JÓHANN STEFÁN
THORARENSEN.
Jarðarför hans fer fram föstu-
daginn 28. s. m. kl. 11 f. h. frá
heimili okkar.
Retta tilkynnist hérmeð vin-
um og vandamönnum hins
látna, fjær og nær.
Lönguhlíð 17. okt. 1Q04.
Rósa Thorarensen.
Hr v 'V V V'"T W*r V VWWW'W
Jramjaramál (jyfirdinga.
ii.
Eyjafjörður er mjög langur fjörður
og miklar bygðir beggja meðin við
hann. Auk þess sem bændur þurfa að
fara eftir honum til að flytja vörur
sínar, þá þurfa sjómenn að fara fram
og aftur um fjörðinn vegna fiskiveiða
sinna. Sá tími er nú horfinn er menn
geta látið sér nægja að stunda síld-
veiðar og aðrar fiskiveiðar hver frá
stnu heimili. Menn þurfa að geta farið
þangað sem fiskurinn er og flutt sig
greiðlega til og frá. Flutningsþörf þeirri,
sem er á Eyjafirði, geta strandbátarn-
ir Skálholt og Hólar alis eigi fullnægt.
Flutningsþörfin er dagleg, en Skálholt
og Hólar fara að eins einu sinni á
mánuði um fjörðinn. Fyrir því er hin
mesta nauðsyn á að styrkur væri lagð-
ur til að koma á gufubátsferðum um
Eyjafjörð.
Beggjamegin við Eyjafjörð bæði í
Eyjafjarðarsýslu, Akureyrarkaupstað og
Þingeyjarsýslu voru samkvæmt mann-
talinu igoi 7557 manns. Þessir menn
lifa að mestu leyti á landbúnaði og
fiskiveiðum. Eins og kunnugt er, þá
er bátaveiðin mjög stopull atvinnu-
vegur. Hún er eingöngu bundin við
að fiskurinn komi á ákveðnar stöðvar,
en reynslan sýnir að þetta bregst all
oft; og þá er atvinnuskortur og neyð
fyrir dyrum. Hinir efnaminni geta eigi
bjargast, þeir fara á sveitina og verða
að lifa á útsvörum þeirra, sem eitt-
hvað eiga, þó að þeir séu þá sem verst
settir, vegna þess að atvinnuvegur þeirra
hefir einnig brugðist.
Menn við Eyjafjörð standa það bet-
ur að vígi en sumstaðar annarstaðar,
að þeir eru eigi að öllu leyti komnir
upp á að fiskurinn komi á ákveðnar
stöðvar, og það er því að þakka að
þeir hafa nokkurn þilskipaútveg og
geta sótt fisk og síld út fyrir land,
þar sem hann er að fá, en hingað til
hefir þilskipaútvegurinn verið þannig,
að á hann hafa verið lögð allmikil
gjöld, án þess að hann hafi fengið
þann stuðning sem nauðsyn hefir bor-
ið til.
Þilskipaútvegurinn þarf stuðning að
ýmsu leyti, en vér viljum sérstaklega
nefna ábyrgðarsjóð. Með því er þessi
útvegur trygður þannig að menn geta
fengið lán gegn veði í skipum sínum.
Ennfremur viljum vér nefna skipakví
til vetrarlægis fyrir þilskip. Nú sem
stendur eru öll þau skip, sem eigi
verða dregin á land að vetrinum í
hinni mestu hættu af ís, bæði af
heimskautaís og lagnaðarís hér við
land. Að vísu er enn hægt að fá
skip vátrygð erlendis yfir veturinn
fyrir hátt gjald, en ef að skipin færu
í strand og útlendingar vissu í hverri
hættu skipin eru, þá væri þegar skotið
loku fyrir þetta, og þá yrði afleiðingin
sú að menn yrðu algerlega að hætta
við að hafa öll stærri þilskip og taka
upp aftur hin örlitlu landdráttarþilskip
eða hætta algerlega við þilskipútveginn.
Afleiðingin er auðsæ fyrir þetta hér-
að, en hún yrði fólksfækkun, Ameríku-
ferðir, atvinnuskortur og neyð, þegar
bátaaflinn brygðist. Það er því hin
mesta nauðsyn á því að stutt væri
að því að koma á þilskipaábyrgðar-
sjóði og skipakví til vetrarlægis fyrir
þilskip.
í sambandi við þetta viljum vér
tala um nauðsyn á því að hafa ís-
hús. Það er oft þannig að menn
vanta algerlega beitu, þegar fiski-
göngur koma. Afleiðingin er sú, að
menn geta eigi veitt fiskinn, hvort
sem er á þilskipum eða opnum bát-
um, vegna beituleysis og að menn fara
oft á mis við mikinn afla og getur tjón-
ið sem stafar af því skift mörgum tug-
um þúsunda króna. Til þess að bæta
úr þessu, þarf að sjá fiskimönnum
fyrir beitu. Beitu geta menn fengið
frá öðrum löndum, en kostnaðarminst
er að afla hennar hér á landi og
geyma hana í íshúsum. En reynslan
hefir sýnt að það eru fáir einstakir
menn, sem vilja hafa íshús, sem
tryggja mönnum beitu, af því að vel
getur svo farið, að ekki þurfi á beitu
að halda, annaðhvort af því að flski-
gengd er lítil, eða af því að hægt er
að fá nýja beitu úr sjónum. Þessvegna
þarf að veita íshúsunum þann styrk að
þau geti staðist slík ár og stuðla til
að þau geti jafnan haft nægilega beitu.
í sambandi við þetta má geta þess að
gufubátur á Eyjafirði mundi geta gert
stórmikið gagn með því að flytja dag-
lega beitu til fiskimanna, þegar þörf
er á henni.
Aukin sfrandgæzla.
Fullyrt er að Danir ætli nú loksins
að bæta nokkuð úr henni og mun
mörgum þykja mál til komið. Næsta
ár á »Hekla« að vera hér þrem mán-
uðum lengur en áður, eða alls io mán-
uði. — Danastjórn ætlar og í vetur að
sækja um fé til ríkisþingsins til þess
að byggja nýtt skip, er sé nokkuru
stærra en »Beskytteren« og er svo
til ætlast að það verði hér við strand-
gæzlu alt árið um kring.
■ t
Bœkur.
„Um lögaura og silfurgang fyrrum
á íslandi“
hefir síra Arnljótur Ólafsson samið
mjög fróðlegan bækling og sent vin-
um sínum í sérprentun. Ritgerðin er
jafnt hvorttveggja, þarfleg og fróðleg.
Hefir alt til þessa ráðið mikil van-
þekking hér á landi um verðgildi hjá
fornmönnum. Rekur höf. það með sinni
alkunnu skynsemd og skarpskygni og
skýrir vísindalega efnið frá rótum eða
svo langt sem unt er. Hefir hann fyrst-
ur skýrt svo málið, að ekki þarf að vill-
ast á hundraðatali verðaura og silfur-
aura, né heldur á sakauratali mann-
gjalda eftir Grágás. Sögur vorar segja
oss margt í sömu átt, en litlu eru flestir
nær þó Njála segi oss að Höskuldur
Hvítanessgoði hafi bættur veriðóhundr-
uðum silfurs ef þá upphæð skal ákveða
með nútíma verðaurum, eða og þegar
frá því er sagt í Sturlungu, er Þor-
gils Oddsson galt Hafliða Mássyni 40
hundruð f sárabætur, sex álna aura,
eða sé spurt um, hvert verðmæti í
vorum peningum báðir þeir gullhring-
ir hafi haft, sem Aðalsteinn Englakon-
ungur gaf Agli Skallagrímssyni, »ok
stóð hvárrtveggi mörk«. Alt þetta
gerir rit síra A. Ó. fullljóst. Eru
hlutföllin þannig, að fyrst er eitt
hundrað álna (stórt) = 20 aurar =
2U2 mörk. Ein mörk var því 48 álnir,
en 1 eyrir 6 álnir. Þetta hétu lögaurar,
(sbr. landaurareikninginn, sem haldist
hefir alla tfð á landi hér). Eftir lög-
auratali var búpeningur metinn og
virtur til sals og kaups og tíundar,
og helzt það að nokkuru enn. Annað
mál er með silfurverðið. Þar var verð-
mælir einnig hundrað, eyrir og mörk,
en ekki alin sem ákveðin eind, en
hlutföll hin sömu. En hvað gilti silf-
ur móti lögaurum, t. d. vaðmáli? Alt
til 1080 (segir höf.) gilti það eins og
1 : 8, en síðan, og til loka 12 .aldar,
eins og 1 : 7U2 og svo lækkaði verðið
niður í 1:6. Gull stóð ávalt eins og
1 : 60 lögauraverðs, eða eins og I : 8
silfurverðs, og hélt sér svo þótt silfr-
ið félli.
Síðari þáttur ritsins er skýring á
Baugatali Orágásar, og vil eg helzt
ráða skáldum og skynskiftingum að
hætta sér ekki langt út í þá lög-
málsins grein, enda ætla eg hitt, að
hver sá eigi lof skilið öðrum ofar í
lögum — 0: laudabilis et quidetn prœ
ceteris — sem rétt og röklega skýrir
það moldviðri. Er sá maður enginn
meðalsnati, er slíkt ritar áttræður!
En að vísu þurfa skýringar hans
fleiri skýringa við — eins og höf.
sjálfur játar. Kveðst hann orðið hafa
rúmsins vegna að stytta mál sitt
meira en vera þurfti, því ritgerðin
átti að birtast í »Lögfræðingi« í
fyrra, en rit það hefir ekki út kom-
ið síðan 1901. Kveðst hann og hafa
samið bæklinginn að beiðni Páls amt-
manns Briems.
j IV. ár.
Hafi hinn aldni, fróði og flugskarpi
höfundur heiður og þakkir fyrir.
Matth. f.
%
frá útlöndum.
Kaupmannahöfn 26. sept. 1904.
Ráðherraskifti í Noregi. Hneykslismál.
Hirsch heitir maður og er forstöðu-
maður Iandbúnaðarskólans á Ási í Nor-
egi. Einhverjar þvaðursagnir fóru af
dagfari hans, en það verður ekki séð,
hverjar þær voru. En það er gefið í
skyn, að einhverir af kennurum skól-
ans hafi leitt athygli landbúnaðarmála-
ráðherra Norðmanna, Mathiesen góðs-
eiganda, að þessu, er lét hefja rann-
sóknir í málinu, er vera þykja honurn
til alls annars en sóma, Konu einni var
flækt inn í málið, mestu sómakonu, sem
var sökuð uni að hafa vanið komur sínar
til búnaðarskólastjórans, og var haft í
flimtingum, að hann væri í þingum við
hana. Hafði hjónaband hans ekki verið
hamingjusamt. Rannsökuðu menn nú líf
konu þessarar — og svífðust ekki við
að fara 18 ár aftur í tímann. Þess var
og krafist, að Hirsch léti af öllum sam-
skiftum við hana, og því borið við, að
kunnleikar hans og konu þessarar spiltu
veg og gengi skólans. En eítir því sem
hann hefir lýst yfir í bréfi til eins ráð-
herranna, Sigurðar Ibsen’s, þá hefir
kona þessi heimsótt hann einu sinni
og var þá í íör með öðru fólki, kon-
um og körlum. Þetta er alt og sumt.
En þar til var nú að verið, að Hirsch
baðst lausnar frá embætti sínu, og var
veitt hún með eftirlaunum. Gaus nú
skjótt upp kvittur um aðfarir þessar
og hófu blöðin nú árásahreðu á Mathie-
sen, landbúnaðarmálaráðherra, og fóru
svo leikar, að hann varð að veltast úr
ráðherratigninni. Eftirmaður hefir enn
ekki verið skipaður í stað hans.
Skyldu Islendingar verða svo skjótir
til að hrinda af sér ráðherrum sfnum,
þegar þeir misbeita valdi sínu ?
Pýskaland. Þar er nýdáinn Herbert
Bismarck, sonur gamla Bismarcks. Hann
er ekki merkur að öðru leyti en því,
að hann er sonur járnkanslarans. Hann
hafði ekkert af kostum hans, en víst
alla ókosti.
Ríkiserfingi er fæddur á Ítalíu. Hann
hefir verið vatni ausinn og heitir hann
Umberto, og er kallaður prins af Pie-
mont.
Frá Serbíu. Pétur Serbakongur var
vígður 21. þessa mánaðar Hann hefir
alt af átt við ýmsa erfiðleika að stríða,
síðan hann kom til ríkis. Konungarnir
af »guðsnáð« Iíta niður á konunginn
af náð nokkurra manndrápara. Þegar
hann hófst til valda í fyrra, var hon-
um gert það kunnugt, að stórveldin
vildu ekkert hafa saman við hann að
sælda, ef hann ætti nokkur mök við
hina tignu morðingja. En veslings
Pétur var hér í vanda staddur, því
að það var annað en gaman að snúa
bakinu við góðgerðamönnum sínum, er
hjálpað höfðu honum til vegs og valda.
Og voru engin tiltök á því að táka
vígslu þá, ef sendiherrar ríkjanna
ættu að prýða viðhöfnina með návist
sinni. Var þá ekki annað fyrir hendi
en að skjóta vígslunni á frest. Nú
hélt Pétur, að tíminn væri hentugur
til þess. En honum brást sú von, að
sendiherrar ríkjanna fengju umboð til
að koma til hátíðarinnar fyrir hönd
stjórna sinna. Að eins einn fursti ó-
makaði sig til Belgrad, — Dandilo