Norðurland - 29.10.1904, Side 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
5. blað. j Akureyri, 29. október 1904. j IV. ár.
Amtsbókasafnið.
Þeir Norðuramtsbúar, er kynnu
að óska þess, að einhverjar sérstakar
bækur yrðu keyptar til amtsbóka-
safnins næsta ár, ættu að senda bóka-
safnsnefndinni titla á bókum þeim,
er þeir óska eftir, fyrir næsta nýár.
Akureyri 26. október 1904.
Fyrir hönd stjórnarinnar
Sigiirður Hjörleifsson,
p. t. formaður.
Hérmeð aðvarast allir
þeir, sem skulda
Gudmanns Efterfls.
verzlun, að séu þeir
ekki búnir að borga skuldir sínar
eða semja um þær fyrir lok þessa
mánaðar, þá sendi eg mann út
til þess að innheimta skuldirnar
með lögsókn.
Akureyri 13. okt. 1904.
Jót|anr) Vigfussoiþ
Karlmanns-kjólföt og Diplomatföt,
hvorttveggja nýlegt, í ágætu standi, er til
sölu. Ritstjóri vísar á seljanda. Verður selt
mjög ó-d-ý-r-f.
Eimreiðin.
X. ár. 3. hefti. Ritstjóri Dr. Valtýr
Guðmundsson.
Ekki verður það með sanngirni fund-
ið að henni í þetta sinn, að hún hafi
ekki þau mál til meðferðar, er þjóðina
varðar um. Skattamál íslands, nýja
stjórnin og skoðanir manna á kristin-
dóminum, alt eru þetta stórvasgileg
mál og ritgerðir um þau líklegar til
þess að vekja menn til sjálfstæðra
hugsana.
Jón Krabbe ritar um skattamál ís-
lands. Flestir búast við því, að þegar
á næsta þingi muni að því reka, að
óhjákvæmilegt verði að auka tekjur
landsins að verulegum mun, en mjög
eru skoðanirnar á reiki um það hvern-
ig eigi að ná tekjum þessum, hvaða
gjaldstofnar séu líklegastir til þess að
bera hækkunina. Það vekur því að
sjálfsögðu mikla eftirtekt að hér eru
fluttar sjálfstæðar tillögur um þetta
og að mörgu leyti mjög vel frá þeim
gengið. Allir þeir er láta sér ant um
velferð þjóðarinnar þurfa að lesa grein
þessa og reyndar ekki síður þeir scm á-
hugaminni eru. Menn láta sér ekki standa
á sama um það, ef einhverja skuld á
að greiða, hvort þeir eiga að greiða
hana sjálfir, eða þá einhverir aðrir,
en um það er þó oftast að ræða, þegar
rætt er um skattamálin.
Ekki er hér kostur á að skýra frá rit-
gerð þessari nema í fám orðum. Hann
leggur það til að takmarka skyldu
Landsbankans til að leggja 2% í vara-
sjóð sinn af því 750,000 kr. seðlaláni,
sem hann hefir þegið úr landssjóði og
láta bankann í þess stað greiða að
minsta kosti 2% vexti á ári til lands-
sjóðs (í staðinn fyrir i°/o, sem nú er
greitt) og hafa fé það, sem landssjóð-
ur á fyrirliggjandi handbært og oft er
stórfé, jafnan á vöxtum um stundar-
sakir. Með þessu hvorttveggja mætti
auka tekjurnar á hverju fjárhagstíma-
bili að minsta kosti um 20,000 kr.
Þá vill hann leggja á nýjan húsa-
skatt. Skatt með því nafni höfum vér
að sönnu áður, en hann hvílir að eins
á þeim hluta eignarinnar, sem engin
veðbönd hvíla á og er því í raun réttri
eignarskattur og svo hvílir hann ekki
á allri eigninni, því húsgrunnarnir,
sem oft eru mikils virði, sleppa alveg
hjá skattinum. Þessu vill hann breyta.
En jafnhliða þessum eignarskatti vill
hann leggja á húseignina reglulegan
fasteignarskatt, er goldinn sé af öllu
verðmæti eignarinnar. Skatt þenna vill
hann láta hvfla, ekki að eins á íbúðar-
húsum í kaupstöðum og verzlunarstöð-
um, heldur og á verzlunarhúsum, verk-
smiðjum og þvíumlíku. Síðan árið
1879 hefir tala kaupstaðarhúsa auk-
ist úr 394 upp f nærfelt 2000 og eru
húsin 9—10 miljóna kr. virði. Telst
honum svo til að fasteignarskatturinn
muni, án þess að verða þjóðinni til-
finnanlcgur, geta numið 60—80,000
kr. á fjárhagstímabilinu og fara sívax-
andi eftir því sem framförin yrði meiri.
Þá ræðir hann um tollana; verndar-
tollum er hann mjög andvfgur og því
líka að hafa tollana marga, þykir þeir
ekki of fáir heldur of margir hjá oss,
en, ef þess gerist þörf, vill hann hækka
þá tollana er vér höfum, einkum vín-
fangatollinn og kaffi- og sykurtollinn
og leggja skatt á innlenda vindlagerð.
Höfundurinn tekur það mjög rétti-
lega fram hve mikil nauðsyn sé á því
að skattamál landsins séu tekin til
rækilegrar athugunar og umræðu í
einu lagi, áður en menn fara að ráð-
ast í breytingar eða umbætur á þeim.
Önnur aðalritgerðin er um kristin-
dómsdeilur í fornöld. Hún er frum-
samin af dönskum háskólakennara, J.
L. Hejberg og hefir staðið í merku
tímariti dönsku, en stud. mag. Sigurð-
ur Quðmundsson hefir þýtt hana.
Grein þessi ræðir um hvað það eink-
um var, sem heiðnir fræðimenn, mót-
stöðumenn kristindómsins, fundu hon-
um til foráttu, þegar hann var að riðja
sér braut á fyrstu öldum kristninnar.
Ritgerðin telur upp nokkura menn, er
móti honum rituðu og segir víða frá
ástæðum þeirra með þeirra eigin orð-
um. Þar kennir margia grasa, vfða
er rithátturinn svæsinn hjá þessum
gömlu höfundum og margar eru ástæð-
ur þeirra líttvægar, en bregða þó upp
ljósi yfir hugsunarhátt þeirra tíma.
Sumir sýna þó mikinn skarpleik og
lærdóm og það svo, að þeim voru ljós
ýms þau atriði, er biblíurannsóknir
nýja tímans hafa sannað til fullnustu.
Kristindómurinn er nú rannsakaður
frá öllum hliðum, með mesta áhuga,
um allan hinn mentaða heim og jafn-
vel hér hjá oss. Er þá sízt ástæða til
þess að finna að því að vér fáum að
heyra hve öfluga mótstöðumenn hann
átti í fyrstu og hver rök þeir báru
fyrir sig, enda er það aðaltilgangur
greinarinnar að fræða um það.
Varla er það hugsanlegt að skyn-
samir menn eða mentaðir misskilji svo
grein þessa að þeir hneykslist á henni;
hún segir að eins sögu málsins og
fremur er það ógeðsleg uppgerð af
Austra að þykjast vera svo skyni
skroppinn, að sjá þar ekki annað en
guðníð og svívirðilega árás á kristin-
dóminn. Allur þorri mentaðra, krist-
innna manna, að minsta kosti í mót-
mælenda löndunum, mun þó vera á
þeirri skoðun að kristindómurinn græði
tæplega á því að farið sé í felur með
mótbárurnar gegn honum. Þeir hafa
þá trú á honum að hann muni vinna
bug á þeim öllum og kjósa þær held-
ur en myrkur miðaldanna. Og þó nokk-
urir fáráðlingar séu svo vantrúaðir á
máiefni hans, að þeir halda að honum
sé ekki lífsvon, nema bægt sé burtu
öllu því, er nokkurn efa getur vakið,
þá ætti þeim að vera vorkunnarlaust
að skilja það að slíkt er óhugsandi á
meðan menn hafa leyfi til að láta hugs-
anir sínar í ljós og eiga ekki örðugra
með það en nú er í heiminum.
En annað er það, sem varla er hættu-
laust fyrir kristindóminn, að nota mál-
efni hans til illgjarnra pólitískra árása,
eins og Austri gerir út af grein þessari,
einkum þegar það er gert af málgögn-
um, sem ekki hafa sem allra bezt orð
á sér, en hvaða vitnisburð Austri fær
hjá þjóðinni og flokksbræðrum sínum
ætti hann að geta lesið sér til í aðal-
málgagni ráðherrans, Reykjavíkinni, því
sá dómur, sem þar er kveðinn upp, er
Iíka dómur þjóðarinnar.
Þá er hvöss grein cftir Dr. Valtý
sjálfan um nýju stjórnina. Telst hon-
um svo til að stjórnin hafi á þessu
V2 ári, er hún hafði setið að völdum,
er greinin var rituð, bakað lándinu um
300,000 kr. útgjöld, í nútíð og framtíð,
til embættismanna og umfram það sem
þörf sé á, en auk þess kveður hann
þungan dóm upp yfir henni, bæði fyrir
undirskriftina góðu og margt annað.
Ályktarorð greinarinnar um stjórnina
eru þessi:
1. Hún er þreklaus út á við og van-
rækir að gæta réttar landsins.
2. Hún er bundin á gamlan hægriklafa
og vanrækir að útvega sér nægilega
margbreytta sérþekkingu.
3. Hún er snauð af umbótahugmyndum
en auðug af skriffinsku.
4. Hún er óhæfilega bruðlunarsöm á
Iandsfé.
5. Hún er óiöghlýðin.
6. Hún er þrándur í götu bænda, sjó-
manna og iðnaðarmanna við lánveit-
ingar til atvinnuumbóta.
7- Hún er einsýn og lætur stjórnast
af flokksfylgi í úthlutum embætta
og annara starfa.
Þetta er þungur dómur, en þó er
hitt þyngra að fyrir flestu þessu færir
hann svo mikil rök, að þó að eitthvað
mætti draga frá, eða færa til betri veg-
ar, verður þó ætíð ofipikið eftir.
Höf. ávítar ráðherrann fyrir það, að
hann hafi tekið suma óreynda menn í
skrifstofustjóra embættin og finnur það
jafnframt að þeim, að þeir séu lögfræð-
ingar. Atvinnu og samgöngumálin telur
hann að rétt hefði verið að fela einhverj-
um bónda. En aðgætandi er, að betra
var að fela þau óreyndum manni en
mönnum, sem búnir voru að sýna, að
þeir voru óhæfir til þess að standa
fyrir þeim. Því vill Norðurland ekki
neita að Pétur á Gautlöndum hefði
haft ýmsa hæfilegleika til þess, en
ekki sýnist árennilegt að fela atvinnu-
málin þeim mönnum, sem eru feður að
gaddavírs-flaninu og þegnskyldu-óburð-
inum.
Auk greina þeirra, sem drepið hefir
verið á, eru og í þessu hefti tvö kvæði
eftir Schiller, er rektor Steingrímur
Thorsteinsson hefir þýtt, og einkar
hlýleg grein um Konráð Maurer eftir
H. K. H. Buergel. Fjórar myndir af
Maurer prýða þá grein.
Þá eru loks ritdómar og íslenzk
hringsjá. Ritstjórinn ritar um íslenzk-
ensku orðabókina eftir G. T. Zoéga
og lýkur að maklegleikum miklu lofi
á starfsemi hans.
Sigurður Guðmundsson ritar um
»Lýðmentun< Guðmundar Finnboga-
sonar, en Árni Pálsson um »Eirík
Hansson*, eftir J. Magnús Bjarnason.
Báðir þessir ritdómar hafa þann kost
að þeir fara sinna ferða, en báðir hafa
líka nokkuð af því einkenni æskunnar
að vera dálítið óbilgjarnir.
i
Jrá útlöndum.
Kaupmannahöfn 5. okt. ’04-
Austrœna stríðið. Austur á ófriðar-
stöðvunum hafa engin merkistíðindi
gerzt, síðan eg skrifaði seinast. Að
því er Port Arthur snertir, þá er ekki
svo auðvelt að átta sig á, hvað þar
gerist þessa dagana. Frásögnunum ber
ekki saman, er berast þar austan að
vestur um löndin. Hvað eftir annað
koma fréttir frá Rússum um það, að
nú hafi rússneskar hersveitir brotist
út úr Port Arthur og stökt fjand-
mönnum sínum á brott úr vígjum
þeim, er þeir höfðu tekið. Sjaldan
fellur þá minna af Japönum en io
þúsund!!
Fyrir nokkurum dögum bárust þau
tfðindi út um löndin, að Japanar hefðu
gert heljar áhlaup á Port Arthur, en
hefðu hvarvetna orðið frá að hverfa
fyrir skothríðum Rússa. Það fylgdi og
sögunni, að Japanar byggjust til vetur-
setu þar umhverfis vfggirðingarnar og
ætluðu að bíða þar og fara að engu
óðslega, unz hungur og harðindi neyddi
Rússa til að gefast upp og selja Jap-