Norðurland - 05.11.1904, Page 1
NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
6. blað.
Akureyri, 5. nóvember 1904.
IV. ár.
G e f j u n-
„Gefjun dró frá Gylfa
Andinn flýgur óraveg til baka:
Einn eg stend á gráum jaka,
hel og rökkur rymur kringum far;
hvergi líf og hvergi land að líta,
langt í norðri skín í veggi hvíta,
gráir strókar glotta hér og hvar.
Þrumar reið, en duna Dofra tindar,
Dumbur frýs á Elivoga strönd,
öld af öldu fimbulvetrar vindar
voðum sveipa Norðurlönd.
Hvað eru þessir hélugráu hrókar,
hrikalegu jökulstrókar? —
Strokulið, er leitar suðrum ver.
Þúsund ár af þungum fjötrum marðir,
þúsund kylfum lostnir, píndir, barðir,
strjúka þeir með björg á baki sér.
Sjá, hér enda rammir risaheimar,
ríki Duinbs og svellaþökin skygð,
en í móti Surtarlogi sveimar,
sundra vill hann jötna bygð.
Þar í norður þrumir enn þá vetur,
þúsund ára reiði setur,
drjúpir foldin dauðastirð og ein.
Brottu hurfu frumheims ekrur frjóar,
fylling lífs og grænir aldinskógar,
undir jöklum inorna inammuts bein.
Sjáðu hvar á stirðan náinn stirnir
stirðnaðan við heljarkuldans þrótt;
rostungskyn og ramrnir hvítabirnir
ráða lögunr dag og nótt. —
Hvað er í austri ? Firna feikn og undur!
foldin springur, rifnar sundur,
öskrar strönd, en gýs mót himni glóð.
Ógn ogskelfingöllum býstium fretnur:
yxnareið eg sé hvar fer og kemur,
veltir hálsuin, veður berg sem flóð!
Brestur, þrurnar, bylur hátt í sköklum,
bolutn stýrir risavaxin snót,
skella saman jakaflök af jöklum;
Jötunheima skelfur rót.
JMýir kaupendur
að 4. árg. Norður/ands
fá, þegar þeir borga blaðið,
œr ókeypis TSW
alla söguna
Spœjarirw,
4 — 500 þéttprentaðar blaðsíður.
Sagan er
fyrirtaks skemlileg.
Háttvirtir auglýsendur,
sem ekki hafa fastan
reikning við blaðið,
eru beðnir um að
hafa það hugfast að blaðið ósk-
ar þess að auglýsingar séu borg-
aðar fyrirfram.
Jafnframt eru þeir, sem skulda
blaðinu fyrir auglýsingar, beðnir
að borga þær sem allra fyrst.
Brúður stendur stilt í reginsnerru,
stórar lendur elta kerru *
erja naut við ógnarkrafta þys;
þyngist færð og drjúgum eykir dæsa,
draga sog en rauðar nasir fnæsa;
átta vita brenna sé ég blys.
Út á hafið stefnir dís með slóða
stekkur undan myrkur hel og fjúk,
og á löginn land með fögrum gróða
leggur snót sem grænan dúk!
Siguróp um sæ og strendur glymja,
sorgarhljóð í jöklum rymja,
reiður Dofri raknar við og spyr:
»Hver mun vekja sukk og suðræn læti?
segið hverju veldur þessi kæti?
hver hefir opnað aftur Dellings dyr?
Nú hef ég þreyð í þúsund ára dofa,
þorði ei neinn að synja mér um grið;
eitt af tvennu: ávalt skal eg sofa,
ella ríf ég heimsins frið.“
Dísin Gefjun glotta réð og segja:
„Gamli jötun, viltu þegja!
fólsku þína þrældóms ólu bönd.
Kraftur minn skal tæta þína tötra,
töfrar mfnir brjóta þína fjötra;
sál og líf skal nema Norðurlönd.
Sjá, ég hefi blómstursali bygða
beint í móti þínum grimma her.
Smá er eyjan skógarvötnum skygða;
skai þó aldrei lúta þér!" —
Sýnin hvarf. En saga goðum borin
sannar oss — og helzt á vorin —
forna heimsins djúpu sögu sögn.
Land þitt, Gefjun, lifir enn í blóma,
liftist æ til meiri vegs og sóma;
aidrei Ijúga máttug goðamögn.
Lengi Dofri skaut nreð skörpum klaka,
skeyti karlsins óðar bræddir þú,
loks er síðast sendi hann þér jaka:
selduð þið hvorl öðru trú!
Matth. J.
IFramfaramál £yfirðinga.
iii.
(Síðasti kafii.)
Annar aðalatvinnuvegur landsmanna
er Iandbúnaður og þarf að sjálfsögðu
að styrkja hann verulega, en vér vilj-
um aðallega fara nokkurum orðum um
Ræktunarfélagið og í sambandi við það
búnaðarskóla í nánd við gróðrarstöð fé-
lagsins.
Eins og kunnugt er, hafa menn hing-
að til ræktað landið á líkan hátt eins
og það var ræktað fyrir mörg hundr-
uð árum, en nú er vinnukrafturinn að
verða svo dýr og erfitt að fá hann, að
landbúnaðurinn getur ekki staðist ef
eigi eru teknar upp nýjar ræktunarað-
ferðir. Það er þetta sem Ræktunarfé-
iagið hefir með höndum, það vill vinna
að því að bændur fari að nota hest-
aflið til vimju meira en áður, og fari
að nota vélar og verkfæri, sem eigi
hafa verið notuð hér á landi og taki
upp nýjar aðferðir til þess að auka
frjósemi jarðarinnar og rækta hana.
Það liggur því í augum uppi að Rækt-
unarfélagið þarf að fá þann styrk að
það geti fullnægt tilgangi sínum, en
( sambandi við það væri mikilsvert að
Öllum þeim, sem með nær-
veru sinni og á annan hátt
heiðruðu jarðarför míns ást-
kæra eiginmanns, votta eg hér
með mitt innilegasta þakklæti.
Lönguhlíð 29. okt. 1904.
Rósa Thorarensen.
hafa búnaðarskóla, þar sem nemcndur
gætu fært sér í nyt þá verklegu fræðslu,
sem fá má ( tilraunastöð félagsins.
Hingað til hafa búnaðarskólarnir ver-
ið 4 með 6—io nemendum. Þessir nem-
endur hafa verið mjög dýrir, ef kostnað-
inum hefði verið jafnað niður á þá.
í deildunum hafa verið 3 — 5 nem-
endur og er það alt of Ktið að halda
kennara til þess að kenna svo fáum
nemendum. Það væri að tiltölu miklu
kostnaðarminna að hafa færri skóla og
fleiri nemendur á hverjum skóla 40—60,
en auðvitað þyrfti hver skóli meiri fjár-
styrk en hinir fámennu skólar hafa þurft,
einkanlega ef haldinn væri bændaskóli
á honum, sem virðist vera sjálfsagt.
Þegar litið er til samgangna, þá
virðist búnaðarskóli mjög vcl settur
fyrir almenning einhversstaðar sem
næst Akureyri. Slíkur skóli ætti jafn-
vel með hægu móti að geta tekið á
móti nemendum úr Austuramtinu. Góð-
ur búnaðarskóli í sambandi við tilrauna-
stöð Ræktunarfélagsins mundi hafa hina
mestu þýðingu fýrir framför landbún-
aðarins hér á Norðurlandi.
Hingað til hafa menn hér við Eyja-
fjörð eins og annarsstaðar á landinu
lifað að mestu leyti á landbúnaði og
fiskiveiðum, og iðnaðurinn hefir að
mestu leyti verið bundinn við hvert
heimili. Menn hafa þar spunnið í föt
sín, prjónað þau, ofið í þau og saum-
að, menn hafa hert skinnin af búfénu
og saumað úr þeim ,skó, menn hafa
bygt húsin úr torfi og grjóti og reynt
að bjargast við þau efni, sem landið
framleiddi. Síðan- vinnukrafturinn fór
að verða dýrari, hefir komist mikil
breyting á þetta. Menn geta eigi unn-
ið eins mikið á hverju heimili eins og
áður. Lífsskilyrðin breytast og heimta
skifting vinnunnar. Hér á landi var
enginn iðnaður og þess vegna varð
þjóðin að fara að kaupa iðnaðarvörur
frá útlöndum. íslendingar létu aðrar
þjóðir vinna fyrir sig og keyp'tu vinnu
þeirra dýrum dómum. Þeir fóru að
kaupa unna dúka og föt utan á sig.
Þeir fóru að kaupa unnið húsaefni frá
öðrum löndum o. s. frv. Þetta getur
eigi gengið til Iengdar. Það þarf að
fara að koma upp iðnaður í landinu og
það þarf hér eins og í öllum siðuðum
löndum að reyna til að styðja iðnaðinn,
bæði beinlfnis og óbeinlínis. Vér þurf-
um að fara aftur að vinna utan á
oss fötin og byggja hús vor úr
ínnlendu efni. A Akureyri er ullar-
verksmiðja, sem hefir gert mikið gagn.
Þessa verksmiðju þarf að styðja mcð
haganlegum lánum. Það þarf einnig
að stuðla til þess, að hér komist á
fót verksmiðjur fyrir byggingarefni,
og er þá sérstaklega að nefna tígul-
steinsverksmiðju og steinsteypuverk-
smiðju.
Hingað til hafa menn orðið að kaupa
tígulsteina fyrir afarhátt verð. Skamt
frá Akureyri hefir verið rannsakað leir-
lag við sjóinn. Þar finst afarmikill leir,
sem þykir vera góður. Ef þar kæmist
upp tígulsteinsverksmiðja; þá mundi
mega fá tígulsteina fyrir helmingi lægra
verð en hingað til og væri því hin
mesta nauðsyn á að hún kæmist á.
Enn fremur væri mikilsvert að hér yrði
komið á fót steinsteypuverksmiðju.
í sambandi við þetta verður að minn-
ast á veiting Glerár fram af Akureyrar-
brekkum. Glerá verður mjög vatnslítil
í marz og apríl, en af því að fallhæðin
er alls yfir um 200 fet, þá verður vatns-
afl hennar þó eigi minna en svo, að ætla
má að það verði um 500 hesta afl. Hina
10 mánuðina er aflið miklu meira; varla
minna en 1500 hesta afl og að jafnaði
miklu meira. Ef Glerá væri veitt fram
af Akureyrarbrekkum og notuð til að
lýsa hús í bænum, reka verkvélar, bæði
í verksmiðjum og hjá einstökum mönn-
um, mundu mjög margir menn fá at-
vinnu við það. Bæjarbúum mundi fjölga
að stórmiklum mun, eignir manna í
bænum mundu stíga í verði. Við auk-
inn mannfjölda mundu tekjur bæjarfé-
lagsins og landsins aukast og er hér
því um stórkostlegt framfarafyrirtæki að
ræða. Eftir lauslegri áætlun ingeniörs
Jóns Þorlákssonar kostar veiting Glerár
fram af Akureyrarbrekkum með stíflu
og skurði 48000 kr., og virðist sú
upphæð eigi vera mikil, þegar litið
er til þess að vinnuaflið er þá komið
inn í miðjan bæinn og að það er við
einhverja hina allra helztu höfn á land-
inu, svo að flutningurinn til sjávar og
útskipun í skip á cfnum þeim, sem unnin
eru kostar að tiltölu mjög lítið.
Vér höfum minst á það, sem sýslu-
nefndin hefir falið oss, en áætlanir um
kostnað við framfarafyrirtæki þau, sem
hér eru nefnd, höfum vér eigi getað sent,
af því að til þess að áætlanir þessar
verði að gagni, þá mundu þær kosta
talsvert fé. Það væri æskilegt að stjórn-
arráðið vildi gangast fyrir því að það
væri athugað, hvað þau mundu kosta
og hvernig hægt væri að koma þeim
í framkvæmd á sem hægastan og tryggi-
legastan hátt.
Að sjálfsögðu koma þessi mál smátt
og smátt til umræðu á alþingi og þá
væri mikilsvert fyrir héraðið, ef stjórn-
arráðið vildi stuðla til þess að þau
fengju þar nauðsynlegan stuðning og
styrk.
\
!Frá útlöndum.
Kaupmannahöfn 16. okt. ’04-
Frá Dönum og þingi þeirra. Ríkis-
þing Dana var sett 3. okt., eins og
eg gat um síðast. Danir eru hér hag-
sýnni en vér íslendingar. Þeir halda
ekki þing sitt um hásumarið, hábjarg-
ræðistímann, eins og vér. Józku þing-
bændurnir vilja heldur sitja að búum
sínum þann tfmann, en helga veturinn
þingstörfum og stjórnmálum. Þessa dag-
ana er I. umræða fjárlaganna. Það eru
»eldhúsdagar« Dana. Þá tala þingmenn-
irnir um stjórnarfar og stjórnarráðstaf-
anir, fiiina að því og ávíta, er þeim þykir
stjórnin ekki hafa farið sem skynsamleg-
ast að ráði sínu. Vinstrimannaráðaneyt-
ið, sem Danir loks fengu eftir svo mikla
mæðu og baráttu, þjark og þref, er nú
rúmlega þriggja ára gamalf. Þykir frjáls-
lyndum Dönum sem það hafi á margan
hátt brugðist vonum þeim, er þeir gerðu
sér um það, og það hafa lítið unnið, er
horfir til gagns og þrifa, og að það
hneigist yfirleitt um of í íhaldsáttina.
Einkum hafa frjálslyndir og mentaðir
Kaupmannahafnarbúar ilt auga á tveim
ráðherrunum,Alberti dómsmálaráðherra,
íslandsráðgjafanum gamla, og hermála-
ráðherranum, Madsen ofursta. Alberti
er líka gamall hægrimaður og það var