Norðurland - 26.11.1904, Page 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
9. blað.
Akureyri, 26. nóvember 1904.
IV. ár.
Búnaðarfélag Islands
hefir enn, til pess að gjöra, sárfáa félaga á Norðurlandi. Tillag til
félagsins er 10 kr. í eitt skifti fyrir öll, ef um einstaka félagsmenn
er að ræða, en félög greiði 10 kr. á hverjum 10 árum. Hver félags-
maður fær eitt eintak af skýrslu félagsins, kostnaðarlaust sent, svo
og þær bækur, er stjórn félagsins ákveður að útbýta skuli meðal
félagsmanna. Búnaðarrit, sem félagsmenn fá, hefir verið um og yfir
20 arkir á ári. Eldri árgangar pess enn fáanlegir með góðum
kjörum.
Jlfgreichla á Jíorðurlandi
í Glæsibæjar-, Skriðu-, Arnarness-,
Svarfaðardals og Þóroddstaðahreppa
og ennfremur í
Svalbarðsstrandarhrepp og mestan hluta
Grýtubakkahrepps
er í búð herra kaupmanns
Daviðs Ketilssonar
Strandgötu 5.
Ferðamenn úr þessum hreppum eru
beðnir að vitja blaða sinna þar, þegar
þeir eru á ferð hér í bænum og greiða
fyrir blöðunum til nágranna sinna.
Blöðin koma út á hverjum laugar-
<Jegi og eru geymd fram á mánudags-
morgun hjá Páli Jónssyni kennara, en
þá eru þau flutt út á Oddeyri.
Kensla í dráttlisí
við gagnfræðaskólann á Akureyri.
„Nokkrir nemendur" gagnfræða-
skólans sendu Nl., fyrir skömmu,
fyrirspurn um það hvort þeir ekki
ættu heimtingu á því að dráttlist
væri kend við skólann og hvort land-
sjóði ekki bæri að borga kensluna.
Ritstjóri Nl. fór með þessa fyrir-
spurn til herra skólastjóra J. A. Hjalta-
lín og bað hann að svara henni og
varð hann góðfúslega við þeim til-
mælum.
Petta var ekki gert af því að mál-
ið sýndist svo flókið eða umfangs-
mikið, að ekki væii auðvelt að svara;
ritstjórinn leit svo á að þessari fyrir-
spurn yrði ekki svarað nema á einn
veg, en honum þótti vel til fallið
að gefa skólastjóra tækifæri til þess
að halda fram réttindum þess skóla,
er hann er settur yfir og efaði það
ekki á nokkurn hátt að hann mundi
vilja gera það; auk þess þótti hon-
um ekki ósennilegt að skólastjóri
kynni að geta gefið einhverjar upp-
lýsingar, er á einhvern hátt mættu
skýra það eða réttlæta að sumar
þær námsgreinir, sem ákveðið er með
lögum að eigi að kenna í skólanum,
eru ekki kendar þar.
Nl. getur ekki, nema að mjög
litlu leyti, aðhylzt þá skoðun, sem
skólastjóri hefir á fyrirspurn þessari
og málinu yfir höfuð og af því það
er einkar mikilsvert fyrir sóma gagn-
fræðaskólans og alla þá, sem eiga
að læra á honum, bæði nú og síð-
ar, að þýðingarmiklar námsgreinir
séu ekki látnar falla niður að óþörfu,
vill það nú gera nokkura grein fyrir
skoðun sinni.
Nl. er með öllu óskiljanlegt því
skólastjóri skilur fyrirspurnina svo,
að hún nái til laga frá 4. nóv. 1881
um gagnfræðaskólann á Möðruvöll-
um í Hörgárdal. Eins og kunnugt
er, voru á síðasta þingi samþykt
lög um gagnfrœðaskóla á Akureyri.
Þau lög voru komin í fult gildi 1.
október í haust og frá þeim sama
tíma voru lög frá 4. nóv. 1881 um
gagnfræðaskóla á Möðruvöllum nurn-
in úr gildi. Ekki verður annað séð
af svari skólastjóra en að honum sé
ókunnugt um þessi lög. Hann skil-
ur fyrirspurnina svo að henni beri
að svara með lögum um gagnfræða-
skóla á Möðruvöllum og veit þá
heldur ekki að þau eru úr gildi
numin.
Það vill skólastjóra til láns að efni
þessara tveggja laga er svo líkt, að
það að öðru leyti hefir ekki veru-
lega þýðingu fyrir málið.
Af námsgreinum þeim er lög um
gagnfræðaskóla á Akureyri ákveða
að kenna skuli við skólann, eru þess-
ar námsgreinir ekki kendar nú: drátt-
list, leikfimi og skólaiðnaður.
Um tvær af námsgreinum þessum
má segja að örðugt mundi hafa orð-
ið að kenna þær í vetur, þó það
sjálfsagt hefði ekki orðið ókleyft ef
nægileg forsjálni hefði verið við höfð
af landsstjórninni. Til þess að kenna
skólaiðnað vantar sem stendur bæði
húsnæði, kennara og áhöld. Leikfimis-
kennara hefði verið hægt að fá hér í
bæ, en skólinn getur ekki nú lagt til
húsnæði, og í bænum mun ekkert hæfi-
legt húsnæði vera fáanlegt; þessvegna
er varla sanngjarnt að áfella skólann
eða yfirstjórn hans, landsstjórnina,
fyrir það að þessar námsgreinir eru
ekki kendar í vetur.
En óheppilegt er það að engu að
síður. Nemendur skólans og þeir
sem að þeim starida, geta ekki vitað
annað, þegar þeir fara í skólann, eða
senda syni sína þangað, en að skól-
inn veiti þeitn kenslu í öllum þeitn
námsgreinum, setn kenna ber að
lögum, þeir eru gabbaðir.
Því fretnur var ástæða til þess fyrir
landsstjórnina að sjá um að skólinn
veitti kenslu í þeim námsgreinum,
sem hægt var að fá kenslu í og
skólinn gat veitt húsrúm til. Drátt-
list er ein af þeim námsgreinutn.
Kennarinn er til hér á Akureyri og
kenslan getur farið fram í skólastof-
unum. Ef féð hefði verið til, var
því ekkert því til fyrirstöðu að kensla
færi fram.
Að landsstjórnin hefir áður van-
rækt það að sjá nemendum Möðru-
vallaskóla fyrir kenslu í dráttlist er
sannarlega engar málsbætur fyrir þá
stjórn, senr nú á að stjórna þessum
nýja skóla. Það er öfugur hugsunar-
háttur að vanræksla fyrri tíma sé
afsökun fyrir því að henni sé haldið
áfram; miklu fremur ætti hún að
verða hvöt til þess að taka upp nýja
og betri siði.
Eins og skólastjóri Hjaltalín bendir
á, var enginn af kennurum Möðru-
vallaskólans fær um að kenna drátt-
list. Þeir höfðu ekki lært hana og
engum manni dettur í hug að áfella
þá fyrir að þeir ekki kendu það
sem þeir kunnu ekki sjálfir. Hefði
þá átt að kenna dráttlist á Möðru-
völlum hefði líklega orðið að bæta
við kennara hennar vegna og má
þá, ef til vill, viröa stjórninni til vork-
unar að hún ekki fór fram á það
við þingið að það veitti fé íil þess.
En af því það var ákveðið í lögun-
um að dráttlist skyldi kenna, hafði
hún þó sjálfsagt fulla lagaheimild
til þess að skipa kennara í þessari
námsgrein til bráðabyrgða. En að
því er snertir gagnfræðaskólann á
Akureyri, þá er það skýrt tekið fram
í nefndaráliti neðri deildar og í þeirri
nefnd var hinn núverandi ráðherra
íslands formaður, að tímakennarar
væru fengnir til þess að kenna ein-
mitt þær námsgreinir, sem áður voru
nefndar og ein af þeim er dráttlist.
Nú er svo komið að nemendurn-
ir við gagnfræðaskólann á Akureyri
hafa sjálfir ráðið sér kennara í drátt-
list.
Pá fer þó ástandið við mentastofn-
anir landsins að verða fyrir alvöru
afkáralegt, ef nemendurnir þurfa sjálf-
ir að ráða sár kennara og borga þeim,
til þess að geta fengið tilsögn í þeirn
námsgreinum, sem skólinn að lög-
um er skyldur til að veifa kenslu í.
En þá kemur hér að aðalmótbár-
unni, sem hugsanlegt er að færa
stjórninni til afsökunar.
Þingið hefir ekki á fjárlögunum
veitt fé sérstaklega til tímakenslu við
gagnfræðaskólann.
Þetta orðar skólastjóri svo:
»Svo sem nú stendur hefir lands-
stjórnin ekkert fé heimilt til þessa."
Þetta er ekki nema hálfur sann-
leiki og ekki einu sinni það.
Það kemur margsinnis fyrir að fé
það, sem veitt er á fjárlögum, hrekk-
ur ekki til þess að framkvæma þau
verk, eða reka þær stofnanir, sem
það er ætlað til.
Hver ráð liefir stjórnin þá?
Vér skulum líta á hvað skólastjóri
Jón Hjaltalín segir um það í riti sínu
um löggjöf og landsstjórn íslands,
sem hann hefir kent í skóla sínum
í mörg ár og kennir enn. Hann
segir blátt áfram að því fé sem á-
vantar „ávísar landshöfðingi eða ráð-
gjafi til útgjalda úr landssjóði. En
leita verður samþykkis næsta þings
til þeirra útgjalda og er það gert
með reikningssamþyktarlögum eða
með frumvarpi íií fjáraukalaga".
Þetta er að voru áliti hárrétt og
stjórnin hefir á hverju fjárhagstíma-
bili orðið að nota sér þessa heimild
og þitigið hefir jafnan látið það ó-
átalið þegar aukafjárveitingarnar voru
bráðnauðsynlegar og tií þeirra fram-
kvæmda eða stofnana einna, sem land-
inu eða landssjóði bar að kosta að
lögum. Enda álítum vér að auka-
fjárveitingar stjórnarinnar ættu jafn-
an að vera innan þessara takmarka.
Hér er, eins og allir vita, um
landsstofnun að ræða, skóla, sem
landssjóði ber að kosta að öllu
leyti, samkvæmt lögum frá síðasta
þingi. I þeim sömu lögum er kveð-
ið á um hverjar námsgreinir skuli
kenna í skólanum. Stjórnin er skyld
til að sjá um framkvæmd laganna.
Kennarar skólans geta ekki kent
allar þessar námsgreinir, þinginu
hefir láðst að veita meira fé til
kensiunnar og hin fráfarna stjórn
og skólastjóri hafa vanrækt að benda
þinginu á að þess mundi þurfa.
Hver ráð hefir þá stjórnin til þess
að haldið verði uppi lögboðinni kenslu
og hvað ber henni að gera? Ráða
tímakennara og fá laun hans sam-
þykt á fjáraukalögum. Til bráða-
byrgða mátti greiða honum launin
af fé því sem veitt er skólanum til
óvissra útgjalda.
Þetta lá ofboð beint við.
Stjórnin hefði með þessu móti
bætt úr vangá þingsins og van-
rækslu fyrirrennara sinna og gert
að vilja þjóðarinnar. Mundi engum
þingmanni hafa til hugar komið að
víta stjórnina fyrir það tiltæki. Enda
teíjum vér víst að þingið greiði fús-
lega það fé, setn nemendur kosta til
kenslunnar í dráttlist, ef þess verður
leitað.
Það er svo fáheyrt og lýsir svo
óvenjulegum áhuga, að ungir skóla-
sveinar skuli elcki að eins krefjast
meiri kenslu og leggja á sig meira
nám, en skólinn gefur þeim kost á,
heldur líka kosta kensluna úr sín-
um vasa, að þeir eiga sannarlega
skilið að þeim sé sómi sýndur.
Oagnfræðaskólinrt á Akureyri er
ein af veglegustu stofnunum þessa
lands og ein af hinum allra nyt
sömustu. Menn mega því ekki láta
sér á sama standa hvernig hann fer
af stað. Sýnilega hefir þjóðin líka
traust á honum, en það má bezt
marka af aðsókn þeirri er nú er
að honurn. Á síðasta hausti komu
til hans um 50 nýsveinar. Stjórn
vorri er ef til vill ekki ætlandi að
hún beri sama traust til hans eins
og þjóðin gerir, en hitt var henni