Norðurland - 07.01.1905, Síða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
15. blað. j Akureyri, 7. janúar 1905. j IV. ár.
Jónas Hallgrímsson
t
Þann 2. janúar þóknaðist
guði að burtkalla okkar elsku-
lega einkason cand. phil. Bern-
harð Ágúst Laxdal, eftir rúma
1 '/2 árs þunga sjúkdómslegu.
Jarðarförin er ákveðið að
fari fram laugardaginn 14. þ.
m. kl. 12.
t>etta tilkynnist hér með ætt-
ingjum og vinum.
Akureyri, 4. janúar 1905.
Rannveig Laxdal.
Eggert Laxdal.
Brot
úr sögu heilbrigðismálanna
á Austurlandi.
Áður en lögin um skipun læknis-
héraða frá 13. okt. 1899 voru sett,
var alt Fljótsdalshérað eitt læknishér-
að, eins og kunnugt er.
Hérað þetta var þá sjálfsagt eitt lang-
erfiðasta læknishérað landsins, enda
þótt að læknirinn sæti á hagkvæmum
stað í héraðinu miðju. Efri hlutinn var
því gerður að aukalæknishéraði og stóð
svo á fjárlögunum nokkur ár, en eng-
inn sótti um það.
Fögnuður manna var því almennur,
er héraðinu var skift í 2 læknishéruð,
og sú heppilega breyting ennfremur
gerð, að Borgarfjörður var lagður til
úthéraðsins. Og sá fögnuður varð enn
meiri er efnilegur læknir »ótti um
efra hlutann, Fljótsdalshérað.
Læknirinn, sem áður hafði þjónað
öllu héraðinu, átti nú að taka við ytri
hlutanum Hróarstunguhéraði.
Nú væntu menn fastlega, að ýms
óþægindi, er hið erfiða læknishérað
hafði bakað, væru á enda, og hin nýja
læknaskipun mundi þegar bera góða
ávexti.
En >veiðin var sýnd, en ekki gefin*.
Ekki fyrir það, að viðbótin við lækna-
kraftana væri eigi mjög mikilsverð,
heldur vegna þess, að héraðslæknir
Stefán Gíslason neitaði að flytja í lækn-
ishérað sftt.
Eigi skal því neitað, að Stefán laek-
ir hafði að ýmsu leyti orðið hart úti
og flutningurinn hefði orðið honum ó-
þægilegur kostnaðarauki, en samt er
engum blöðum um það að fletta, að
það var skylda hans að flytja sig og
skylda landstjórnarinnar, að sjá um að
hann gerði það.
En þrátt fyrir það er hann látinn
sitja full 3 ár fyrir utan læknisum-
dæmi sitt, þannig settur, að nálega
mátti heita frágangssök, að vitja hans
úr læknishéraðinu.
Þetta dæmi úr stjórnarfarssögu vorri
er víst alveg einstakt í sinni röð.
Endirinn á þessum þætti sögunnar
verður svo sá, að Stefáni lækni er í
sumar veitt Mýrdalshérað, og hann
flytur þangað alfarinn í septembermán-
uði f haust.
* *
*
»Lengi getur ilt versnað« segir
hið fornkveðna.
Þó að Stefán lxknir sæti uppi á
Fljótsdalihéraði var þó ekki alveg ó-
mögulegt, að ná til hans, ef tími og
efni leyfðu, hann var skyldugur að
gegna kalli og kxmu upp drepsóttir
skyldugur til að veita læknishéraðinu
meira athygli, en ella, beita sóttvörn-
um o. s. frv.
Þegar hann var farinn mátti ætla
að stjórnin gerði sér far um að bæta
þau bersýnilegu rangindi er héraðið
hefir orðið fyrir og eins mátti búast
við, að hún væri svo kunnug staðhátt-
um, að hún vissi að víðast af Uthér-
aði og úr Borgarfirði ganga 3 — 5 dag-
ar til að ná lækni frá Bakka eða Seyðis-
firði, ef nokkuð er að færð og að
stjórnin hefði með tilliti til þessa, sett
sérstakann mann til að þjóna læknis-
héraðinu, ef hans hefði verið kostur.
Ef til vill hafði stjórnin engan sér-
stakan handbæran, sem hún gat skip-
að til að þjóna því. Mér er það ó-
kunnugt.
En annað gat hún þó gert að minsta-
kosti.
Hún gat falið nágrannalæknunum f
Fljótsdalshéraði og Seyðisfjarðarhéraði
(öðrum er varla að dreifa) að þjóna
því.
En það hefir hún heldur ekki gert.
Þetta Iæknishérað er því algjörlega
læknislaust.
Enginn læknir er nú sem stendur
skyldugur til að sinna sjúklingum hér
eða heilbrigðismálum að neinu leyti.
Vel geta menn sjálfsagt skilið að
kjör sjúklinga f þessu héraði og að-
standenda þeirra, eru ekki öfundsverð.
Torskilið er það heldur ekki til
hvers ástand þetta gæti leitt ef næm-
ar drepsóttir kæmu upp í þessu læknis-
héraði.
En hvernig vér, sem við þetta á-
stand eigum að búa, eigum að sam-
rýma það við landsföðurlega umhyggju
stjórnarinnar. — Það þarf útlistunar
við.
Bakka i. des. I904.
Einar Pórðarson.
«««»««« «~T
Jónasarkvöldið.
Húsfyllir var á samkomunni á ný-
ársdag. Síra Matthías hafði ort kvæði
um Jónas, er hann las upp, og er það
prentað á öðrum stað hér í blaðinu.
Þeir Stefán Stefánsson og J. A. Hjalta-
lín lásu upp kafla eftir Jónas og síra
Matthías flutti fyrirlestur um hann en
söngfélagið »Hekla« söng nokkur kvæði
eftir hann o. fl. Yfir höfuð þótti skemt-
unin góð, ekki sízt samspil þeirra fröken
M. Stephensen og Bernburgs.
’i
Hátt yfir Dranga stafar ástarstjarna
og starir blítt á skáldsins æskudal;
en kalt er enn í bygðum héraðsbarna
og bert og snautt urn háan fjallasal.
Vér ininnumst því á fegri tíma farna,
er fossinn hló og brosti jurtaval,
og gleðjum sál með gullinstrengjum
Ijóða —
og göfgum minni listaskáldsins góða.
Vakna pú,hérað hans,sem er þinn sómi,
og hlýð þú enn á skáldsins guðamál!
Vaknaðu,Snæland;íhanshörpuhljómi
sló hjarta þitt, og bjó þín insta sál!
Fífill og sóley, barr á hverju blómi,
hver björk, h vert strá og kalin vetrarnál:
vakið og fjöri fyllið strenginn ljóða
um fagurmilda listaskáldið góða!
Þá skein á hausti skær og blíður dagur,
er skáldið góða fæddist vorri sveit;
á fjöll og dali færðist sumarbragur,
um fjör og yndi dreymdi liljureit,
þá söng í lofti svanahópur fagur
um sól og alt sem fegurst hjartað veit,
því fæddan vissi fræga svaninn ljóða
við fjörðinn Eyja: listaskáldið góða.
Um haust hann fór úr fátæklegum
garði,
og föðurlands, en hitti dýran sjóð,
er síðan óx og varð að yndisarði,
sem öldum saman nærir heila þjóð.
Því lands síns Bragi varð hann fyr
en vaiði.
Þá vöktu fólkið stór og máttug ljóð,
Öfgar í y\ldamótum 1903.
Eftír Ouðmund Friðjónsson.
Síra Friðrik J. Bergmann hefir nú
sent 13. árg. Aldamóta út í veröldina
og er margt gott í ritinu enn sem fyrri.
Ritstjóranum fer fram, svo að miklu
munar nú, frá því sem áður var, þegar
hann hóf ritstörf sín á gelgjuskeiðinu.
Rétt er að gleðjast yfir vexti og við-
gangi, hvar sem þeir koma fram, og
vegsama gjafara góðu hlutanna og
skyldi þetta eigi vanrækt, þegar hlut
á að máli þessi góði eldkveykjumaður
og ágæti ljósberi í vestrinu.
Eg nefni ljós og eld, því að ritstjóri
Aldamóta er alt af að blása að eldi
trúar og kærleika. Hann eggjar landa
sína lögeggjan, til þess að færast í
menningaraukana og seilast æ lengra
og hærra eftir »Prómeþevs eilífa eldi«.
Mikill munur er á því að hgiia kröft-
um sínum til svo ágætrar iðju og á hinu
að þyrla mold og milsnu og reginryki
í augu alþjóðar. En það er nú, sem
alkunnugt er, dagleg iðja margra
manna þeirra, sem rita og mæla á
þá tungu, sem í munni sumra manna
er göfug og gull-falleg. Þó að eg sé
eigi jafnan samþykkur skoðunum né
kenningum Aldamóta, þá finst mér þó
þvílíkt að lesa þau í seinni tíð og að
setjast við arineld, þegar kalt er úti.
Kærleikur ritstjórans til manna og
málefna er svo hugnæmur og hlýr.
er heilla alda söng oss sumargróða
í siguróði listaskáldið góða.
Hugljúfa skáld! hve töfrar oss þfn tunga
tneð tignarmildan, engilfagran hreim!
Hve slær og dillar ljúflingsljóð þitt
unga
og landsins hulduspil í strengjum
þeim!
Þú varpar frá oss víli, neyð og þunga
og vekur hjá oss nýjan sólarheim.
Hugljúfa skáld! í munarmildum tárum
vér minnumst þín að liðnum hundrað
árum!
Hvað er svo blítt sem blóm á þess
manns leiði,
sem blessar þannig sína fósturslóð,
og dáinn skín sem heilög sól í heiði
og hæstum sóma krýnir land og þjóð!
Og hvað er fast á fleygu tímans skeiði,
ef fölna, skáld, þín guði vígðu ljóð? —
Hugljúfi vin, að hundrað liðnum árum
þig hyllir ísland mildutn þakkartárum!
Á Sjálandsströnd þú sefur undir leiði.
Ó, svanur íslands, hvíldu vært og rótt!
Vor góði engill báða vængi breiði
um beðinn þinn og helgi þína nótt!
Og þegar síðast sólin rís í heiði,
þá svíf þú fram með nýjan guðaþrótt!
En sérhvert vor er sumar lýsir bárum
vér sendum blómstur laugað vinar-
tárum!
Ritstjórinn hefir samið þennan ár-
gang að mestu leyti. Nafni hans, sonur
Hallgríms biskups, á þar þó ræðustúf
um bindindi, undarlega vel saminn um
það marg-tugna efni, svo að furðu gegn-
ir næstum því.
Mannfæðin stendur þjóðinni fyrir
þrifum. Einstaklingurinn getur grætt
á burtflutningi. En þjóðfélagið gefur
ekki grætt, það sem manninn missir.
Það hlýtur að tapa og því meira er
tapið, sem mannfæðin er meiri. Allar
»röksemdir« sem færðar eru og færð-
ar verða fram gegn þessum algilda
sannleika eru ekkert annað en reyk-
ur, bóla og fis, lausung og lýgi.
Eg ann einstaklingnum allra þrifa.
En eg geri þó hamingju þjóðarinnar
hærra undir höfði.
Eins og nærri má geta, hefi eg
ekki fundið upp þetta púður, að ein-
staklingurinn eigi að lúta þjóðfélaginu.
Á þessari grundvallarreglu er bygður
rétturinn til að krefja hvern mann um
þegnskyldu sína til sveitar og lands-
þarfa. Landvarnarskyldan er lögleidd
og hennar krafist sökum þess, að talið
er rétt að fórna lífinu fyrir fósturjörð-
ina — lífi einstaklingsins. Trúarbrögðin
og höfundar þeirra heimta það, að
einstaklingurinn fórni sér (þ. e. kröftum
sínum og þægindum) á altari hugsjónar
og hamingju heildarinnar.
Það væri að vísu stærri hugsjón,
að íslendingar gerðust ljósberendur
Matth. Jochumsson.
♦♦♦»»♦»♦♦♦ ♦♦♦♦♦ ♦ ♦ ♦♦♦ ♦»♦»♦♦•♦♦♦♦♦♦ ♦♦♦ ♦♦♦♦♦♦♦♦♦ ♦ ♦ ♦ ♦*» ♦♦♦♦♦♦♦’♦♦♦ ♦♦ ♦ ♦ ♦