Norðurland - 21.01.1905, Blaðsíða 1

Sjúkrahúsið á Akureyri.
Forstöðumannsstarfið við sjúkra-
húsið er laust frá 14. maí þ. á. Starf
þetta er að eins hent þeim, sem ekki
hafa stóra fjölskyldu. Kjörin verða
nokkuru betri en undanfarin ár. Um-
sækendur snúi sér til spítalanefndar-
innar, sem gefur nánari upplýsingar,
fyrir miðjan marz.
Hjáleigusýningir) í Tivoli.
Ekki lýtur byrlcga út fyrir henni
nú, því þau undur hafa skeð, að öll
blöðin í Rcykjavík eru samhuga um
að vera henni andvíg. Sýningarnefnd-
in í Reykjavík hefir hætt starfi sínu,
að minsta kosti fyrst um sinn og ráð-
herra vor hefir tekið það fangaráð að
fylgja meirihlutanum og sagt sig úr
forstöðunefnd sýningarinnar
Þetta er óvanaleg og gleðileg ein-
drægni og meiri en við var að búast
og ætti líka að nægja til þess að ekkert
verði af sýningu þessari.
íslenzku stúdentarnir eiga skilið
þakkir allra íslendinga fyrir tiltögu
þeirra og afskifti af málinu.
Frá Iðnaðarmannafélaginu á Akureyri
hefir Nl. fengið þessa áskorun, er sam-
þykt var í einu hljóði á aðalfundi þess
með 54 atkvæðum.
oFundurinn mótmœlir því, að íslenditigar
taki nokkurn þátt í hinni fyrirhuguðu hjá-
lendusýningu í Tivólí í Kaupmannahöfn,
nœsta sumar, og skorar á alla íslendinga
að gera alt, sem í þeirra valdi stendur til
þess að koma í veg fyrir, að hún verði styrkt
héðan af landi.«
X
Vafnsveifan í Reykjavík.
Allar líkur eru til þess að Reykja-
víkurbúar fái vatn leitt í hús sín áð-
ur en langt um líður. Rvík hefir orð-
ið á eftir hinum kaupstöðunum í þess-
ari gagnlegu nýbreytni, enda átt við
miklu meiri erfiðleika að stríða. Hring-
inn í kringum borgina er gamalt vatns-
laust hraun, þó gróið sé það að mestu,
en erfitt að veita vatni úr fjarlægum
ám eða vötnum. Vatnsleysið var
þyngsta þrautin. Nú hefir verið reynt
að bæta úr því með því að bora eftir
vatni langar leiðir ofan í jörðinna.
Þetta hefir ekki verið reynt fyr hér
á landi og er því nýlunda sem vert
er um að geta. Fyrir einum manns-
aldri kunnu Islendingar lítið frekar til
steinsmíðis, en þurfti til þess að slysa
gat á hestastein; flestum mun því
þykja það vel gert að bora á stuttum
tima 50 álna djúpa holu mestmegnis
gegnum berg, en þetta hefir danskur
verkamaður leikið sér að að gera þar
syðra, enda ekki talið stórvirki í út-
löndum. Árangurinn af boruninni er
sá, að upp úr einni holu fæst daglega
um 1000 tunnur af ágætu vatni, sem
Helgi Pétursson segir að sé 100 ára
gamalt, þó ekki standi á því ártalið.
Svo stutt erum vér íslendingar á
veg komnir, í verklegum efnum, að
vér verðum að fá útlendinga til þess,
að vinna fyrir oss hvert smáræðið og
tcljum það með stórtíðindum.
t
PÁLL BRIEM
amtmaður
f. 19. okt. 1856, d. 17. des. 1904.
Páll Briem — dáinn.
Þessi orð flugu eins og eldur í sinu uni Akureyrarbæ að kveldi
hins 16. j3. m., strax þegar pósturinn var kotninn í bæinn og eftir
það hættu menn að spyrja fréttanna. Menn fundu til þess að þeir
höfðu heyrt sagt frá þýðingarmiklum sögulegum viðburði, sem
ekki að eins er mikilsverður fyrir þenna bæ, heldur líka fyrir alt
landið.
Ekki eru liðnir nema örfáir mánuðir síðan Akureyrarbúar kvöddu
hann með fjölmennu heiðurssamsæti og færðu honum gjafir frá sér
og Norðuramtinu í þakklætisskyni fyrir hið mikla starf, er hann
hafði unnið, bæði fyrir bæinn og landið. Það var eitthvað svo sárt
að missa hann burtu úr bæjarfélaginu og landsfjórðungnum, ein-
mitt þá þegar skilningurinn á þýðingu hans og kostum var mikið
farinn að skýrast. Til þess að njóta hans þó að nokkuru leyti lögðu
Akureyrarbúar á herðar hans mikið af fraintíðarvonum þessa bæjar.
Hatin tók við þeim með fúsu geði, hann sá hér ótal margt er
verða mætti til vaxtar og viðgangs. Hverjum datt þá í hug að
lífsstarfi hans væri nær því lokið? Því þurfa allar þessar góðu og
einlægu vonir að hrynja eins og spilahús?
Hér verður ekki sagt frá æfiatriðum P. B. og því síður er rúm
til þess að segja frá lífsstarfi hans, enda ætti þess varla að gerast
þörf. Lesendum Nl. er það kunnara en lesendum nokkurra annarra
íslenzkra blaða. En jaað er einkum eitt atriði, sem blaðið vill leyt-
ast við að gera grein fyrir, ef það mætti verða til skilningsauka.
Mörgum þótti hann oft vera of harðorður við þjóð sína. Hefðu
dómar hans verið mýkri og vægilegri þótti þeim sem þeir hefðu
orðið sanngjarnari. Að nokkuru Ieyti átti þetta rót sína í þeirn tak-
mörkum, sem honum voru sett. Honum veitti ekki létt að klæða
orð sín í glæsilegan og áferðarfínan búning, en hitt réð þó mesíu,
að hann hafði þá trú að hann þyrfti að segja skoðanir sínar svo,
að allir neyddust til þess að taka eftir þeitn. Hann var sannfærður
um að með því gerði hann máleínunum mest gagn; á þau trúði
hann, var sannfærður um sigur þeirra að lokum; þeirra vegna gat
hann einskis látið ófreistað. Iiann vissi vel að þetta hlaut oft að
baka honum óvinsæida og valda misskilningi í bili; til þess tók
hann ekki tillit; hann trúði því að þjóðin mundi bráðlega átta sig
á þessu, eins og raun hefir orðið á. Að nokkuru leyti skýrist þetta
líka, ef á það er litið hve einbeittan vilja hann hafði og hvað starfs-
þrekið var mikið, í honum bjó sá kraftur, sem breytir hugmynd-
unum í hluti, en þann kraft hafa þeir sjaldan, sem sléttmálastir eru.
Enginn maður gat dáið í þessu landi sem meiri tíðindi þættu
í vera en P. B. svo var hann þektur og svo miklar vonir voru
á honum bygðar, en þó er því ekki að leyna að þeir einir, sem
þektu hann persónulega, gátu til fulls inetið hann og skilið. Veik-
ari hliðarnar gátu allir séð; liann var ekki mælskumaður né stór-
mannlegur að ytra útliti; þó bar hann höfuð og herðar yfir alla
jafnaldra sína í þessu landi; meiri áhugatnaður en hann um öll
þau mál, er þjóðinni mega verða til farsældar, er ekki í þessu landi,
en þó var eitt þýðingarmeira að hann hafði meiri þekkingu á þeim
en allir aðrir og var jafnfraint gæddur þeim hæfileika að taka
sífeldum frainförutn.
Alt líf sitt helgaði hann þjóðinni. Hann lét enga tómstund ónot-
aða til þess að leita sér þekkingar um mál þessa lands, og hann
hafði safnað sér alveg óvanalega miklutn þekkingarforða. Þó hann
liafi afkastað miklu er það varla vafa undirorpið að hann átti eftir
þýðingarmesta hlutann af æfistarfi sínu; námsárin sýndust liðin.
Hin fátæka og efasjúka Jajóð, sem stendur á vegamótum úreltrar
fortíðar og óþektrar frarntíðar gat ekki lengur séð af óskertum
kröftuin þess sottar síns, er líklegastur var til þess að verða stór-
virkastur að endurreisn Iands og lýðs.
Mikið starfsþrek og mikil þekking eru ekki fátíð í heiminum.
En því miður eru þau of sjaldan samfara. Hvorttveggja hafði Páll
Briem, hjá honum fór það saman, og það meira en hjá nokkur-
um öðrum tnanni þjóðarinnar, þeirra sem nú eru uppi. Dauðann
ber að höndum þegar útlitið var bezt fyrir því að þjóðin fengi
að njóta fullra ávaxta af hæfilegleikum hans.
Þetta er sárasta tilhugsunin við andlát hans.
Jáein orð
viðoíkjartdi sögu Js/ands.
Það lítur út eins og sumum góðum
mönnum hafi komið það fremur illa,
er eg gaf út Ágrip af sögu íslands
1903. Jón Jónsson, er nefnir sig sagn-
fræðing, heiðursmaður mesti, skrifar í
blaðið »Ingólf« í sumar, og þykir bókin
ófögnuður mikill, og nú skrifar nýlega
annar heiðursmaður, er markar sig með
þremur stjörnum, í Þjóðólf, og ræður
sér varla fyrir sorg og harmi út af
þessum sama óhappa-atburði. í kveini
þessa þrístjörnungs stendur meðal ann-
ars, »að viðburðir séu taldir upp í ár-
bókarformi* (!). Eg hugsaði þó, að bókin
væri prentuð með nokkurn veginn skýru
letri, en séu augun hálfblind af tárum,
þá er skiljanlegt, að erfitt sé að lesa
rétt. En nú er komið sem komið er.
Bókin er nú einu sinni komin út. Hér
er því ekki um annað að gera fyrir
þessa mæddu menn, en að taka þessu
eins og öðru mótlæti í heimi þessum,
þurka tárin úr augunum og reyna að
láta huggast.
Um þrístjörnung, þessa óþektu stærð,
tala eg svo ekki meira, en sagnfræð-
inginn vildi eg minnast lítið eitt frek-
ar á. Eins og kunnugt er, gaf hann
út um sama leyti, og eg gaf út sögu-
ágripið, bók eina, er hann nefnir »ís-
lenzkt Þjóðerni*. Þar getur hann meðal
annars um einokunina sælu, og kemst
þá svo að orði á bls. 161 : »Það hefir
alment verið álit manna á íslandi, að
einokunarverzlunin hafi eingöngu verið
stofnuð í gróða skyni, en það er þð
ekki alls kostar rétt.« * Það væri fróð-
legt að fá að vita, í hvaða skyni ein-
okunarverzlunin hefir verið stofnuð, ef
ekki eingöngu til að afla Dönum fjár,
og það á tvennan hátt, fyrst og fremst
að afla fjár í ríkissjóð Dana, þar sem
afgjaldið af verzluninni rann þangað,
og síðan sjá um að arðurinn af verzl-
uninni Ienti eingöngu í Danmörku, þar
■ sem verzlunin var að eins Ieigð Dön-
um. Seinna stendur á bls. 162, þar
sem þess er getið að Kristján 4. hóf
einokunina: »enda verður því heldur
ekki neitað, að bæði hann og eftir-
komendur hans reyndu af fremsta
megni* að sporna við yfirtroðslum af
hálfu kaupmanna með ströngum Iaga-
fyrirmælum«. Litlu seinna er gefið í
skyn, að lögunum hafi nú ekki meir
en svo verið framfylgt á hendur kaup-
mönnum, sem einnig var hið sanna, en
hvernig verður því þá haldið fram, að
reynt hafi verið af fremsta megni að
sporna við yfirtroðslum af hendi kaup-
manna, þegar kaupmönnum hélst uppi
að brjóta flest ef ekki alt sem fyrir
þá var lagt. Hér fer að minsta kosti
að nálgast það, sem kallast mótsagnir.
Á hinn bóginn mun tæpiega nokkrum
manni með heilbrigðri skynsemi hafa
dottið það í hug, sem sagnfræðingur-
inn kveður menn á íslandi alment hafa
álitið, að einokunin hafi eingöngu verið
stofnuð landinu til niðurdreps, eða eins
og hann kemst að or$i »til örbyrgðar
og eyðileggingar« fyrir landið.
* Auðkent af mér.