Norðurland - 11.02.1905, Síða 1

Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
20. b!að.
Akureyri, 11. febrúar 1905.
IV. ár.
2>ókasafn Norouramtsins
verður tíl 1. maí opið á miðviku-
dögum kl. 4 — 5 e. h. og á laugar-
dögum kl. 12 — 2 e. h.
Ófriðurinn í Austurheimi.
Japanar hafa unnið Port Arthur.
Þar var síðast komið sögunni af
hinum blóðuga hildarleik við Port
Arthur, að Japanar höfðu náð 203
metra hæðinni á vald sitt; höfðu
þeir skotið á hana með 400 fall-
byssum í einu og höfðu þá Rússar
mist 5000 manna. Eftir það veitti
Japönum sífelt betur, er þeir áttu
hægra aðstöðu en áður. Var nú enn
barist með hfnni rnestu grimd og
síðustu vikurnar börðust menn jafn-
vel með byssustingjunum og þegar
öðru varð ekki við komið börðust
menn með hnefunum og bitu og
rifu hver annan, eins og villidýr og
stungu jafnvel augun hver úr öðrum.
Yfir öllu þessu djöfulæði mannanna
þutu svo sprengikúlur Japana og
lömdu á virkjum Rússa. Fylgdi þeim
svo mikill kraftur, að þær fóru í
gegnum 18 þurnlunga stálþlötur eins
og pappír. Engu var þyrmt, mörg
skot hittu sjúkrahúsin og skriðu þeir
sjúklingarnir, sem gátu hreyft sig, út
á göturnar og lágu þar hjalparlausir
í kuldanum. Loks gáfust Rússar upp
á nýársdag um kvöldið, enda gátu
þeir þá litlar varnir veitt og höfðu
liershöfðingjar þeir, er þar voru með
Stössel, viljað gefast upp miklu fyrri,
en hann hafði jafnan þvertekið fyrir
það og full alvara var honum með
það, að vilja heldur láta þar líf sitt
en að gefast á vald Japana. Pó lét
hann loks undan við fortölur hers-
höfðingja sinna. Sögðu þeir, eins og
satt er, að lítill ávinningur væri Rúss-
um að því, að þeir væru þar allir
strádrepnir, er þeir mættu ekki lengur
halda kastalum hvort sem var. Nálægt
25 þúsund hermanna voru eftir í P.
A., er hún var unnin; af þeim voru
um 16 þúsund manna sjúkir, og ekki
nema 5 — 6000, er voru vopnfærir.
Mjög fer ýmsum sögum uin það,
hve margir hafi fallið, bæði af Rúss-
um og umsáturshernum. Japanar
skýra svo frá, að Rússar hafi mist
um 25 þúsund manna og sjálfir
þykjast þeir hafa mist álíka mikið
lið, en aðrir fullyrða að þeir muni
hafa mist um 80 þúsundir manna.
Sennilegt er það talið, að engin
þjóð heimsins mundi hafa unnið P.
A., nema Japanar einir, því allir
hefðu hlíft mönnum sínum meira
en þeir gerðu og aldrei telja menn
að vígi hafi verið varið af meiri
hreysti, en hér var gert.
Nogi hershöfðingi Japana við P.
A. hefir orðið ákaflega frægur af
þessari sigurvinningu, enda Iætur
hann sér ekki alt fyrir brjósti brenna,
svo aðrir sjái að minsta kosti. 2 syni
átti hann og hafa þeir báðir fallið í
ófriðinum, annar þeirra nýlega við
P. A., en hinn var fallinn áður. Hef-
ir hann sagt, að þetta væri sér fagn-
aðarefni, því meiri heiður gæti eng-
um hlotnast, en að láta lífið fyrir
ættjörð sína.
Mjög fór vel á með þeirn Nogi
og Stössel eftir að borgin gafst upp
og vottuðu þeir hvor öðruin virð-
ingu sína og töluðu sarnan eins og
vinir. Sammála höfðu þeir verið um
það báðir, að það sem reið bagga-
rnuninn, svo að Japanar náðu borg-
inni, hafi það verið, að þeir höfðu
nýlega fengið ágætar, nýjar fallbyss-
ur og var hlaup þeirra með 11 þml.
þvermáli. Japanskeisari bauð Stössel
á sinn fund, en ekki þektist hann
það, ætlar heirn aftur til Rússlands.
Mjög er af því látið, hve mildur
Nogi sé hinum herteknu mönnum,
öllum herforingjum gaf hann heim-
fararleyfi, ef þeir lofuðu því, að taka
ekki síðar þátt í ófriði þessum, en
ýmsir þeirra höfðu þó kosið heldur
að fara í útlegð til Japan.
Stössel endaði skýrslu sína til
keisarans á þessa leið:
„Fyrirgefið þér oss, mikli ein-
valdur! Vér höfum gert alt sem
stóð í mannlegu valdi. Dæmið oss,
en verið oss náðugur. Mánuðum
saman höfum vér barist hvíldar-
laust og nú eru kraftar vorir þrotn-
ir. Að eins fjórði hluti af oss er á
lífi og helmingurinn af honum eru
sjúkir* menn. Mennirnir eru að sjá
eins og svipir einir."
* *
*
Inni í Mandshuríulandi gerist lít-
ið sögulegt, en þungt hafði Kuro-
patkín þótt að frétta að P. A. væri
unnin. Sumir telja líkur til þess að
friður sé í nánd, því horfur Kuro-
patkíns verði stórum verri þegar
umsátursherinn kemur sunnan að,
en örðugt er að leiða getum að
því hvernig fer. Frönsk blöð segja
að Rússar ætli að senda Kuropatkín
ógrynni liðs með vorinu, svo hann
hafi þar um eina miljón hermanna
og muni það ríða Japönum að fullu.
Hinsvegar er það víst að ekki eru
Japanar iðjulausir og draga lið sam-
an úr öllum áttum og nýlega hefir
ríkið enn tekið stórlán.
Um 110 þúsund tnenn er sagt
að séu kotnnir heim til Rússa aftur
úr ófriðinum, af þeim voru 54 þús.
særðir en 56 þúsund voru sjúkir.
Til Eystrasaltsflotans fréttist síðast
á Madagaskar. Óvíst þykir hvort hann
heldur áfram ferð sinni austur.
* *
*
Daginn áður en Port Arthur var
unnin er sagt að Rússakeisari hafi
heitið þjóðinni stjórnarbót, þegar ó-
friðnum sé lokið, en þess er jafnframt
getið að keisarinn hafi lofað þjóðinni
þessu áður, en lítið orðið utn efnd-
irnar.
%
Stefnissannleikur. —
Skipakvíarmálið á þingi.
Góðkunningi minn skaut því að mér
fyrir nokkurum dögum, að ritstjóri
Stefnis ætti við mig, þar sem hann
segir í greininni »Óverðskuldað stjórn-
arlast« : »einn af útgefendum Norður-
lands er grunaður um að eiga þátt í
að sýslunni var blandað inn í þetta
mál« . . . og enn fremur »það eru
því þeir, sem hafa komið þinginu til
að setja þau skilyrði fyrir styrk og
fjárveitingu til skipakvíarinnar, sem
erfitt getur orðið að fullnægja, sem
líklegastir eru til að tefja fyrir málinu«.
Þó eg eigi örðugt með að trúa því
að þessu sé beint að mér, þá neyðist
eg samt til þess, því maðurinn sem
sagði mér þetta er skilvís og hand-
genginn ritstjóranum. Hann benti mér
líka á að hér gæti ekki um aðra út-
gefendur Norðurlands verið að ræða
og varð eg að fallast á það. Það þarf
ekki stórgáfaðan mann til þess að sjá,
að í þessum ummælum »Stefnis« felst
sú aðdróttun til mín að eg hafi verið
og sé óvinveittur framfaramáli því,
sem hér er um að ræða (sbr. »líkleg-
astir til að tefja fyrir málinu«).
Þótt eg leggi það ekki í vaní^minn
að henda á lofti hnútur, sem ao mér
er kastað í sumum blöðum og beina
þeim aftur til eigandans, þá verð eg
þó að víkja frá reglunni í þetta sinn.
Aðdróttunin er svo frámunalega rang-
lát og sannleikurinn svo hrapallega
fyrir borð borinn.
Saga málsins á þingi sýnir þetta
Ijósast. Eins og kunnugt er lá fyrir
þinginu beiðni um 45 þús. kr. stýrk
til skipakvíar í Oddeyrarbót. Þegar
beiðni þessi kom til umræðu í fjárlaga-
nefndinni, þótti meiri hluta nefndar-
innar ekki takandi í mál að veita svo
mikinn styrk til þessa fyrirtækis. Þeir
menn voru í nefndinni, sem gagnkunn-
ugir voru hér á Eyjafirði og ástæða
var til að ætla að hefðu miklu betra
vit á þessu og öllu, sem að sjávarút-
vegi lýtur, en eg og mínir líkar, sem
aldrei hafa við slíkt fengist. Þessir
menn héldu því fram að Oddeyrarbót
væri óheppilegt skipakvfarstæði og
miklar líkur væru til þess, að hentugra
og ódýrara skipakvíarstæði mætti finna
hér við fjörðinn. Og ef skipakví í
Oddeyrarbót yrði bygð fyrir 60 þús.
kr. eins og áætlað var, þá mætti bú-
ast við að 45 þús. kr. nægðu annar-
staðar, enda óvíst nema þessi upphæð
nægði einnig til Oddeyrarkvíarinnar,
þegar betur væri aðgætt og viturlega
að öllu farið. En réttast væri að fresta
málinu alveg þar til málið væri betur
undirbúið. A þetta félst meiri hluti
nefndarinnar að nokkuru leyti, en
minni hlutinn, þar á meðal framsögu-
maður nefndarinnar og eg, héit því
fram, að hér væri um mikið nauðsynja-
mál að ræða, sem þingið mætti ekki
leiða hjá sér. Við höfðum báðir verið
sjónarvottar að þvf, hvílíkt afartjón
skorturinn á öruggu skipalægi hér við
fjörðinn hafði bakað skipseigendum hvað
eftir annað. — Að lokum marðist sú til-
laga gegnum fjárlaganefndina að veita
V3 af því, sem um var beðið eða 15
þús. til skipakvíar við Eyjafjörð\ við
annað var ekki komandi, enda gat það
ekki út af fyrir sig spilt fyrir málinu
að staðurinn var ótiltekinn. Ef það
hefði sannast við frekari rannsókn, að
skipakvíin væri betur sett annarstað-
ar við fjörðinn, þá var ekki gott að
halda því fram að þar ætti ekki að
byggja hana, heldur á öðrum óhent-
ugri stað.
Þessi tillaga fjárlaganefndarinnar var
samþykt við aðra umræðu með 18
atkvæðum.
Þótt það sé venja, að fjárlaganefnd-
in fylgi fram tillögum sfnum sem einn
maður, þá kemur þó fyrir að einstak-
ir nefndarmenn halda atkvæði sínu ó-
bundnu, ef þeir hafa verið mjög óánægð-
ir með ályktanir þær, sem ofaná hafa
orðið í nefndinni, og svo var um mig
hvað þessa tillögu snerti. Mér þótti
styrkur þessi alt of lítill þegar um
svo stórt og mikilsvert fyrirtæki var
að ræða.
Því var það að eg gerðist flutnings-
maður ásamt Hannesi Hafstein að
breytingartillögu, sem fór fram á 20
þús. kr. styrk, og 40 þús. kr. lán til
skipakvíarinnar, gegn ábyrgð bæjarfé-
lags Akureyrar og sýslusjóðs Eyja-
fjarðarsýslu; gerðum við þetta í sam-
ráði við 1. þingmann Eyjafjarðar Klem-
ens Jónsson. Var ákvæði þetta sjálfsögð
afleiðing af því, að styrkurinn var veitt-
ur til óákveðins staðar við Eyjafjörð.
Hefði því fengist framgengt að styrk-
urinn væri veittur til skipakvíar f
Oddeyrarbót, þá hefði sýslusjóði aldrei
verið dreift við mál þetta. Það voru
því mótstöðumenn skipakvíarinnar en
ekki við stuðningsmenn hennar, sem
urðu þess valdandi að þetta skilyrði
um ábyrgð sýslusjóðs komst inn í fjár-
lögin.
Við þriðju umræðu í Nd. var tillag-
an um 20 þús. kr. styrkinn feld með
nafnakalli (13 atkv. : 10). Kom þar
skýrast fram afstaða fjárlaganefndar-
innar til málsins, þar sem 4 af nefnd-
armönnunum þar á meðal formaðurinn,
hinn mikli útgerðarfrömuður Tryggvi
Gunnarsson greiddi atkvæði á móti
tillögunni, en 3 með henni Jóh. Jó-
hannesson, Pétur Jónsson og eg. Til-
lagan um lánið var aftur á móti sam-
þykt. Efrideild feldi svo hvorttveggja,
að tillögum fjárlaganefndar þar. Neðri-
deild setur það inn við eina umræðu
eftir tillögu fjárlaganefndar og það
varð úr að Efrideild lofaði því að
standa, þegar fjárlögin komu til henn-
ar í öðru sinni. En í sanieinuðu þingi
kom enn tillaga um að fella bæði
styrkinn og lánið úr fjárlögunum, en
hún náði ekki fram að ganga.
A þessari sögu sjá allir að málið
átti afarerfitt uppdráttar á þingi og
það þurfti bæði lag og eindregið og
fast fylgi tll þess, að fá jafnvel því
framgengt, sem fekst þótt lítið væri.