Norðurland - 18.02.1905, Qupperneq 1
21. blaö.
Akureyri, 18. febrúar 1905.
IV. ár.
Ollum, sem heiðruðu jarðarför okk-
ar elskuðu dóttur Þuríðar, með
nærveru sinni og með mörgu
móti hafa sýnt okkur mikla hluttekn-
ingu í sorg okkar þökkum við af
hrærðum hjörtum.
Sigríður Jónsdóttir.
Björn Ólafsson.
Kjöísölutilraunir.
Stórkaupmaður Sigurður Jóhannes-
son í Kaupmannahöfn fekk til sölu í
haust sem leið 249 tunnur af keti
hér frá íslandi; var það alt af dilk-
um og veturgömlu fé. Ketið var
saltað hér heima, eftir reglum þeim,
er Sigurður hafði sett, og var hver
kind hlutuð í sex parta í saltið. Alt
var ketið frá Norður- og Austur-
landi, frá kaupfélögum og frá verzl-
un Zöllners á Vopnafirði. Er það
þakkað afskiftum Zöllners, að til-
raunin komst á. Tunnan seldist á
‘55 kr.
Stórkaupmaður S. J. lætur einkar-
vel af ketinu og telur víst, að rnark-
aður fáist fyrir svona ket framvegis.
Þó telur hann, að sumt af ketinu
hafi verið ofsaltað, en tekur þar und-
an ket frá Húsavík og Breiðdalsvík,
sem var í alla staði óaðfinnanlegt.
Hefir hann nú sett nákvæmari regl-
ur fyrir söltun á ketinu og á Zöllner
að birta þær kaupfélögunum.
Þess var getið í skýrslu Hernranns
Jónassonar • um kjötsölutilraunir, að
þrír nafngreindir kaupmenn í Nor-
egi (tveir í Kristjaníu og einn í
Kristjánssandi) lofuðu honum að
gera tilraun með sölu á linsöltuðu
keti og var svo ráð fyrir gert, að
þeim yrðu sendar nokkurar tunnur
ásíðasta liausti.Öllum þessum mönn-
um skrifaðiBúnaðcTrfélagíslands ræki-
lega í haust, en allir hafa þeir geng-
ið úr skaftinu, að því er Sigurður
stórkaupmaður skýrir frá, bera því
við, að verðið sé of hátt.
Betur hefir tekist í Danmörku.
Severin Jörgensen í Kolding, formað-
ur sambandskaupfélagsins danska,
hinn ágætasti maður, tók fyrir hönd
sainbandskaupfélagsins 100 tunnur
til reynslu.
Á fulltrúafundi sambandskaupfé-
lagsins 22. nóvbr. síðastliðið, hefir
nú Severin Jörgensen, í ársskýrslu
sinni, skýrt ntjög rækilegá frá þess-
um kaupunr. Lætur hann hið bezta
af ketinu. Vitnar hann í reynslu sjálfs
sín og samhljóða vitnisburði allra
þeirra, sem ketið höfðu fengið, að
það væri mjög ljúffengt. Hann kveð-
ur jafnvel svo sterkt að orði, að Hef
vér getum fengið áfram jafngott gott
ket frá Islandi, er sé jafnvel með far-
ið, þá ætti hvert heimili í Danmörku
að afla sér þess". Hann telur það
jafngott og danskt kindaket, sem þó
er selt alt að því hálfu dýrara. Að
lokum leggur hann sérstaka áherzlu
á það, að kaupfélögin hér í landi
verði að komast í beint sölusamband
við félögin í Danmörku.
Vonandi látum vér íslendingar nú
ekki vort eftir liggja, að þessir samn-
ingar milli kaupfélaganna dönsku og
íslenzku mættu komast á; því óneit-
anlega eru þetta bæði mikil tíðindi
og góð. Milliganga stórkaupmanna
í Höfn ætti þá að verða óþörf og
við það sparast töluvert fé. Qeti lin-
saltað ket héðan náð áliti í Dan-
niörku, þó ekki sé það á borðum á
liverju heimili, má búast við því að
verðið hækki á því þar ytra til muna.
Eins og áður hefir verið frá skýrt
hér í blaðinu, dvelur formaður kaup-
féiags Eyfirðinga, Hallgrímur Kristinns-
son frá Reykhúsum, nú í Danmörku,
til þess að kynna sér sem rækilegast
kaupfélagsskap Dana, og tná telja
víst að hann muni eftir föngum
kynna sér þetta tnál.
Sjálfsagt má búast við því að
Búnaðarfélag íslands styðji mál þetta
sem bezt, enda er oss kunnugt um,
að formaður féiagsins, lektor Þór-
hallur Bjarnarson, hefir mikinn á-
liuga á því, og eru síðar væntan-
legar nánari fréttir af tnálinu í Bún-
aðarritinu.
Þijðing bóka og bókasafna.
Eftir
Gaðmund Hannesson.
Brot úr fyrirlestri.
Það er tæpast ofmikið sagt, að
fæs ir geri sér ljóst, hver er aðal-
orsök og uppspretta allra breytinga,
þroskttnar og framfara í lífi manna.
Stuiidum er féleysinu kent um það,
að svo lítið miðar áleiðis, stundum
félagsleysinu eða öðru slíku. Ef all-
ir oæjarbúar hér væri spurðir að
því hvert fyrsta skilyrðið væri fyrir
vexti og viðgangi bæjarins þá væri
fróðlegt að sjá svörin. Þau myndu
verða ærið misjöfn og sinn stinga
upp á hverju.
Og þó verður spurningunni naum-
ast svarað nema á einn veg. Það sem
alt er undir komið og alt annað bygg-
ist á eru hvorki penirtgar eða nokkur
sýnilegur eða áþreifanlegur hlutur,
heldur er það algerlega ósýnilegt og
andlegs eðlis, hlutur sem í fyrstu get-
ur aðeins verið eign eins manns, öll-
um öðrutn hulinn, nefnilega Ijós hug-
mynd um það, sem gera skal. Þegar
einhverjum dettur snjallræði í hug,
þá skapast fyrir andans augum hans
fran tíðarmynd, sem hann einn sér.
Sé hún glæsileg og varði auðsjáan-
lega miklu, þá hrífur^hún tilfinningu
mannsins og knýr hann til þess að
skýra öðrum frá henni, þeir segja
enn öðrum söguna og þannig út-
breiðist þessi andlega eign frá einni
mannssál til annarar. Hún sýnist
takmarkið, vekur áhugann, satneinar
kraftana og skapar framkvæmdir, ef
henni er ekki sáð í því ófrjósamari
jarðveg.
j,Pins og ekki allir viti þetta?"
kann sumum að verða að orði. MÞað
er svo sjálfsagt, að óþarft er að taka
það frant."
Slíkt finnst mörgum, þegar þeir
heyra Ijósa hugmynd annars manns
þó aldrei hafi hún fyr komið í þeirra
huga. I raun og veru kunna fáir að
meta réttilega gildi hugtnynda.
Öllum ketnur saman utn það, að
ef vér finnum gullpening á götunni
þá sé sá fundur einhvers virði, að
eðlilegt sé þó eigandinn vilji fá pen-
inginn og sá hafa fundarlaun, sem
fann hann. En hitt stendur engan
veginn eins ljóst, hvers virði það er
að eignast góða hugmynd úr annars
manns höfði og ekki er það talinn
þjófnaður þó aðrir eigni sér hana
en sá sem var hennar rétti faðir og
þó er það víst að það eru hugmynd-
irnar, sem bæði skapa fé og hvers-
konar framför. Eg nefni að eins eitt
dæm til skýringar þessu.
Fytir liðugum 100 árum lifði mað-
ur í Köningsberg (borg á Þýzkalandi)
að nafni Immanuel Kant. Hann var
yfirlætislaus maður, sem lítið bar á
og fekks hvorki við stjórnmál, eða
verkltgar framkvæmdir og hafði jafri-
vel aldrei komið út fyrir sitt hérað.
Hann var að vísu háskólakennari f
heimspeki, en aðalíega gerði hann
tvent um dagana: Hann las bækur
og skrifaði bækur í sinni fræðigrein,
sem voru fullar af nýjum hugmynd-
um um flest milli himins og jarðar.
Fyrir ritstörf sín gerðist hann fræg-
ur maður, þó mest væri hann metinn
eftir dauða hans. Nú segja það fróð-
ir menn að til þessa hægfara heim-
spekings sé að rekja allar framfarir
þjóðverja á síðari tímum: Sameining
ríkisins, stjórnarfyrirkomulag þess,
sigurinn yfir Frökkum og mentun
Þjóðarinnar. Hugmyndir hans gegn-
umsýrðu þjóðina og settu sitt mark
á allar hennar fratnkvæmdir. Þær
gerðu hana að stórveldi í andlegum
og líkamlegum skilningi.
Óneitanlega hafa hugmyndir þessa
manns verið dýrmætur fjársjóður og
há hefðu laun hans mátt vera til
þess að borga æfistarf hans réttu
verði!
Eg vonast eftir að öllum sé nú
Ijóst, að fyrst og frernst af öllu er
það, að hafa ljósa, áreiðanlega hug-
mynd um hvað gera skuli og hvern-
ig, að það eru hinir andlegu fjár-
sjóðir hugmyndanna, sem alt annað
byggist á. Þýðingartnesta spurning-
in fyrir hvern mann er ekki sú:
hvernig á eg að afla mér fjár, held-
ur hin: hvernig á eg að afia mér
andlegrar auðlegðar, hugmyndanna
sem sýni réttar leiðir, en aldrei
villigötur og fái mér lyklana í hend-
ur að öðrum fjársjóðum.
Eg skal reyna að svara þessari
spurningu.
Fyrst skulum vér athuga hvernig
allur almenningur er settur í þessu
efrfi og hvaðan honum koma hug-
myndir og andleg auðlegð. Af sjálfu
sér spretta þær ekki fremur en annað.
Uppsprettur þeirra eru tvær: skynj-
an vor sjálfra og lífsreynsla og hug-
myndir annara samtíðarmanna, sem
vér komumst í kynni við. Vér grein-
ttm þetta sutrdur, þó í raun og veru
megi heimfæra hvorttvegga undir
skynjunina. Mjög mismunandi er
það, hve auðugar þessar uppsprett-
ur eru. Þær minka að því skapi sem
færra drífur á dagana, sem minna
er á þeim mönrtum að græða, sem
vér umgöngumst og líftð styttra. En
hversu auðugar sern þær kunna að
vera, þá eru þær bundnar við þau
takmörk, setrt lííið setur eða 40 — 50
ár í rnesta Iagi.
Það er að vísu satt, að svo vel
geta menn verið gefnir, að þeirn
verði ótrúlega mikið úr þessu tvennu:
Iífsreynslunni og umgengninni við
aðra tnenn. Þeir eru eins og frjó-
sami jarðvegurinn, setn ber hundrað-
faldan ávöxt. En oftast er uppsprettan
lítil. Mannsæfin er stutt og þeir sem lifa
í fátnenni, afskektir og fyrir utan þjóð-
braut hugsanastraumsins, heyra fátt og
upplifa fátt, sem þeim gæti orðið efni
í nýjar og frjósamar hugmyndir.
Allur almenningur hér á landi er
afarilla settur í þessu efni. Það eru
svo fáir rnenn, sem flestir kynnast
og fátt sem fyrir augun og eyrun
ber í afskektum bygðarlögum á þessu
afskekta landi. Það eru ekki allir sem
hafa vit á því, eins og Guðmundur
Friðjónsson, að taka sér ferð á hend-
ur hringinn í kringum alt landið,
til þess að kynnast mönnum og færa
sjóndeildarhring sinn út.
I sambandi við þetta vil eg minna
á það að hér í landi eru menn ó-
vanalega illa settir, eigi eingöngu
fyrir strjálbygðina og hve fátt dríf-
ur á dagana, lteldur einnig fyrir
þá sök, að hér er svo lítið félagslif
og sjaldan sem menn hittast og
hafa tækifæri til þess að !áta hug-
myndir sínar í Ijós, hver við ann-
an. I öðrum löndum eru samkomu-
hús nærfelt í hverri sveit og á tíð-
um mannfundutn kynnist hver ann-
ars hugmyndum og fræðast hverir
af öðrum. Fyr en vér tökum þenna
sið upp, er ekki að vænta mikils
andlegs lífs og hugmyndagróðurs
hjá almenningi. Skilyrðin vanta, þó
fólkið sé vel gefið. Það gerir sér
ekki ljóst hvers virði hugmyndir og
andleg auðlegð eru, eða að hún er
fyrsti grundvöllur allra framfara.
En það er til enn ein uppspretta,
þó einnig megi heimfæra hana und-
ir skynjunina, uppspretta sem er engu
þýðingarminni en hittar. Mannsand-
inn hefir fyrir löngu unnið það krafta-
verk að geta flutt hugmyndirnar á
milli fjarlægra manna, sem annars
gætu engin kynni liaft hverjir af öðr-
unr og að geta geymt hugmyndir
dáinna kynslóða og varðveiít þær
frá glötun. Þetta er eitt af því sem
flestu fratnar aðgreinir tnennina frá
dýrunum. Hesturinn hefir engin ráð