Norðurland - 18.02.1905, Blaðsíða 2

Nl.
til þess að fræðast um það, hvar
forfeður hans hittu bezta hagana og
bezta vistina. Kynni hestur að lesa
og skrifa og gæti þannig fræðst um
liðna hluti og geymt eftirkomend-
unum hugmyndir sínar, þá mundi
oss liggja við að kalla hann mann
en ekki hest.
Það liggur í augum uþþi, hve af-
skaplega þýðingu þetta hefir. Afskekti
maðurinn, sem lifir sínu tilbreytinga-
og viðburðasnauða iífi og umgengst
fáa eins og heimspekingurinn Kant,
hann getur talað við beztu menn sam-
tíðar sinnar í fjarlægum löndum og
stórmenni liðinna alda, hvenær sem
hann vill og um hvert efni sem hug-
urinn girnist. Mannsæfin og lífsreynsl-
an nær nú ekki aðeins yfir 40 — 50
ár, heldur yfir 40 — 50 aldir og menn-
irnir sem læra má af og umgangast,
eru ekki lengur fámenni og fáfróði
hópurinn í bænum, eða sveitinni, sem
maður lifir í, heldur hin glæsilega
hirð óteljandi andans stórmenna, að
fornu og nýju! —
Eins og allir vita geymast hug-
myndir manna á tvennan hátt; fyrst
og fremst í rituðu og prentuðu máli
og að öðru leyti íýmsum mannvirkj-
um, sem öld eftir öld geta prédikað
hugmynd mannsins sem framkvæmdi
þau, eða lét framkvæma. Hið fyrra
er að sjálfsögðu aðalatriðið, sem flest-
ir geta hagnýtt sér að miklum mun.
Hið síðara kemur þeim einum að
notum, sem ferðast geta og séð lönd
og listaverk.
Allir vilja mentast, þó engum komi
saman um hvað mentun sé. Fátt ein-
kennir mentuðu mennina frá óment-
uðu mönnunum eins og það, að ment-
uðu mennirnir hafa fengið greiðari
aðgang að hugmyndaauði bókment-
anna en hinir ómentuðu og notið
meira góðs af honum. Þeir sem fara
á mis við hann, hafa ekki úr öðru
að spila en sínu litla fátæklega lífi
og hugmyndum þeirra fáu manna,
sem þeir hafa kynst. Bókalausu heim-
ilin, þar sem lítið eða ekkert er lesið,
eru köldu gróðurlausu blettirnir, sem
oftast framleiða h'tið sem ekkert af
nýjum hugmyndum og þar geta tæp-
ast aðrar framkvæmdir þrifist, en að
feta í fótspor annarra hugsunarlítið.
Þau eru jarðvegur, sem vantar all-
an áburð og hættir því við að blása
upp og verða að flagi.
Sumum finst nú ef til vill að eg
geri helzt til mikið úr þýðingu bóka
og bókiegrar fræðslu, en eg get full-
vissað þá um, að eg get fært ótal
sannanir fyrir mínu ináli, þó fleira
en bókmentir sé nauðsynlegt til
þjóðþrifa. Eg skal taka eitt eða tvö
dæmi sem næst oss liggja.
Akureyrarbúar telja það oftast sjálf-
sagt að þessi bær sé og eigi að vera
miðpunktur andlegrar menningar í
þessurn landsfjórðungi, en ef það
skai dæmt eftir húsa- og íbúafjöld-
anum, þá er sá mælikvarði eflaust
rangur. Þó hér söfnuðust saman
margar þúsundir fáfróðra manna,
sem úr litiu öðru hefðu að spila
en því sem hver talaði við annan
og daglega bæri fyrir eyrun og aug-
un, en væru annars útilokaðir frá hug-
myndaauð fortíðarinnar og hugsana-
straum samtíðarinnar, þá gætu þeir
ekki, allir til samans, vegið á rnóti
einum vel settum fræðimanni í öðru
héraði. Það stendur á sama hve mörg-
82
sýslu. Mál þctta er ekki eins vel undir-
búið og þörf er á, en af því hér er
að ræöa um afarmikið nauðsynjamál,
virðist þó réttast að sýslunefndirnar
og bærinn kysu menn til þess að leita
nákvæmari upplýsinga og semja um
ferðirnar ef tiltækilegt þætti.
Sýsíufundur Eyjafjarðarsýslu
hefst 2. dag marzmánaðar.
Skarlafssóffin
er nú komin að Garðsvík á Sval-
barðsströnd. Eftir því sem Halldór
læknir Gunnlaugsson skýrir oss frá,
er hætt við að hún hafi verið þar
nálægt því einn mánuð. Tveir ung-
lingar hafa legið og hinn þriðji er
sjúkur af skariatssótt.
Sýkin er þá komin að takmörkum
Höfðahverfishéraðs og er þar enginn
læknir til þess að taka á móti henni,
því landsstjórninni hefir þótt óþarft
að setja þar lækni. Vonandi bregðast
umdæmisbúar þar vel við henni og
reyna til þess, eftir föngum, að stemma
stigu hennar. Er þess full þörf, því
þungur gestur getur hún orðið.
Rifsfjóraskiffi
hafa orðið við blaðið Ingólf. Cand.
mag. Bjarni Jónsson frá Vogi hefir
> látið af ritstjórn fyrir þá sök að
hann vildi eigi við hlýta þau kjör, er
hlutafélagið gat boðið«. Benedikt Sveins-*
son kandidat frá Húsavík hefir tekið við
ritstjórninni.
um flónum vér söfnum saman, það
verður aldrei úr þeim einn speking-
ur. Ef vér eigum að hafa nokkra von
um það að halda hér uppi andlegri
og líkamlegri menningu, þá má segja
að tvent þurfi til þess: nokkra hæfi-
legleikamenn og nóg af andans vopn-
um, góðum bókum. Vanti annaðhvort
er hitt ónýtt, eða kemur ekki að hálf-
um notum. Að sjálfsögðu er það æski-
legt að sem allra flestir geti tekið þátt
í menningunni, en strangt tekið þarf
hér ekki nema einn einasta mann til
þess að gera garðinn frægan og varpa
ljósi jafnvel yfir alt landið. Undan-
farin ár höfum vér átt því láni að
fagna að hér hefir búið landsins
frægasta skáld. Til skamms tíma bjó
hér ritfærasti ritstjóri landsins og enn-
fremur fróðasti maðurinn í landsmál-
um; nú er það síra Matthías einn,
sem kastar ljósi yfir þennan bæ, svo
að sjáist út um landið. Allir undiast
það hve ellin fær lítið á honum og
hve ungur hann er í anda. Orsakir
þessa eru alls ekki meðfæddir hæfi-
legleikar. Hann hefir úr margbreyttri
Iífsreynslu að spila, hefir víða farið,
kynnst mörgum og margt séð, en
umfram alt er orsökin sú, að hann
les allra manna mest. Hver póstur
flytur honum nýjan hugmyndaauð
með bókum og tímaritum og það
er þessi lind, sem hann eys úr og
aðrir njóta góðs af, þegar hún birt-
ist, séð með hans augutn og um-
myndað af einkennilegri skáldgáfu,
í kvæðum hans. Hann lifir innan
um fjölmenni menningarstraumsins,
þrátt fyrir það að hann býr hér í
fámennum bæ.
Akureyrarbúar þurfa að gera sér
Ijóst hvað til þess þarf að bærinn
geti heitið miðdepill menningar í
þessum landshluta. Til þass þarf
bærinn að vera hugsandi heili fjórð-
ungsins, staður sem aðrir leita til,
ekki eingöngu eftir læknishjálp og
búðarvörum, heldur snjallræðum í
atvinnuvegunum á sjó og landi, vit-
urlegum tillögum í pólitíkinni, nýj-
um gróðri í vísindum og fögrum
listum — í stuttu máli öllum andans
auði, sem gieður sálir, eykur áhug-
ann, víkkar sjóndeildarhringinn og
sýnir hvað betur má fara.
Mér er sama hvert af þessum at-
riðum er tekið. Alstaðar rekur mað-
ur síg á bækur og blöð sem skil-
yrði fyrir öllum þroska. Ef eg t. d.
vil setja mig inn í landsmál, til þess
að geta gengið á undan öðrutn, hvort
heldur sem er á þingi eða sem rit-
höfundur, þá getur lífsreynslan bent
mér næsta lítið í flestum greinum.
Hver hefir eigin reynsiu, svo nokk-
uð sé byggjandi á, í fátækramálum,
í fyrirkomulagi ríkis og kirkju, í
bankamálum og öllum þeim óíal
málum, sem ekki beinlínis snerta
manns eigin störf. Upp á sínar eig-
in spýtur kemst maður jafnlangt í
þessum efnum og sá maður í reikn-
ingi sem aldrei hefir verið kendur
hann, og það er harla skamt. Það
er heldur ekki inikið úr því gerandi,
sem vér getum lært hver af öðrum
í |þessum efnum. Oftast leiðir þar
blindur blindan. Eini vegurinn er
og verður sá, að afla sér þekking-
ar, kynnast hugmyndum samtíðar-
inannanna og reynslu þeirra. Jafn-
framt því sem maður sjálfur reynir
að hugsa sem sjálfstæðast. Tii þessa
eru bækur eina ráðið, því enginn
getur verið á sífeldu ferðalagi út
um öll lönd til þess að tala við
aðra menn. Framh.
Klipf var það—'Skorið var það.
í síðasta blaði Nls. reynir kaupmað-
ur Friðrik Kristjánsson að fara út í
gegn um skráargat eins og vofa. Fyrst
hafði hann frætt á því, að full viisa
hafi verið fengin fyrir því, að meiri
hluti kjósenda vildi fylgja Magnúsi
Kristjánssyni, áður en Verzlunarmanna-
félagið tók kosningaundirbúninginn að
sér. Eigi að síður heldur hann því nú
fram að fyrsti kosningaundirbúningur-
inn sé nákvæmlega sama sem félags-
ins verk, því hann hafi verið gerður
af meðlimum félagsins. Eg get frætt
hann á því, að undirbúningur þessi
var að mestu leyti þeirra manna verk,
sem ekki eru í Verzlunarmannafélag-
inu, og er þá grein hans svarað.
Honum þykir eg rangfæra orð
sín og ófrægja Verzlunarmannafélag-
ið. Hvorugt hefi eg gert til þessa, en
ekki get eg að því gert, þó hann sjái
ofsjónir.
*
* *
Herra Otto kaupm. Tulinius segir
í sama blaði að eg hafi látið í ljós
óánægju yfir því að menn skori skrif-
lega á Magnús Kristjánsson, og sé
það þó sama aðferð, sem eg hafi fylgt
í fyrra. Eg hefi enga óánægju látið í
ljósi yfir þessu. Óánægja mfn snertir
önnur atriði við kosningaundirbúning-
inn, sem er allur annar nú, en hann
var í fyrra. Þá sem um það efast, vil
eg minna á, að í fyrra reyndi eg að
fylgja þessari aðferð:
1. Að spyrja kjósendur, hvern þeir
helzt kysu sem þingmannsefni.
2. Að birta opinberlega uppástung-
ur manna.
3. Að spyrja þá menn, sem flestir
voru fylgjandi, hvort þeir vildu gefa
kost á sér.
4. Að senda skriflega áskorun, þeg-
ar þingmannsefnið gerði það að skil-
yrði fyrir framboði sínu.
Eftir því sem mér er frekast kunn-
ugt um kosningaundirbúninginn nú,
hefir aðeins einum manni verið haldið
fram og reynt til þess að fá sem flesta
bæjarbúa til þess að senda honum á-
skorun.
Eg vonast eftir að Otto kaupm.
Tulinius og allir sanngjarnir menn
sjái, að hér er um töluverðan mis-
mun að ræða.
* *
*
Eg hefi orðið fyrir því happi, að
einhver Gjallarhorns-hvolpur glepsar í
mig f síðasta blaði. Fátt mun fremur
auka vinsældir Og hylli góðra manna,
en lastmæli þessa blaðs. Mér er sómi
að því, ef blaðið vill skipa mér sama
sæti og Páli heitnum Briem.
Guðmuudur Hannesson.
%
Flufningabáfur á Eyjafirði.
Skúli Einarsson á Isafirði, sem hér
var á síðastliðnu sumri og hafði mótor-
bát í förum hér á firðinum, hefir nú
ritað sýslunefnc5 Eyjafjarðarsýslu og
býðst til þess að hafa hér til flutn-
inga á firðinum á næsta sumri 6—8
lesta mótorbát. Gerir hann ráð fyrir
því að ferðir gætu byrjað í maímán-
uði og báturinn farið 36—40 ferðir
um fjörðinn. Sækir hann til sýslunefnd-
arinnar í Eyjafjarðarsýslu um 2000 kr.
styrk til þess að halda bátnum út, en
gerir því ráð fyrir að nokkuð af því
fé komi frá Akureyrarbæ og Þingeyjar-
Magnús Jónsson
á Sveinsstöðum í Húnavatnssýslu
hefir fengið styrk hjá Búnaðarfélagi
íslands til þess að kenna plægingar
í Húnavatnssýslu á næsta sumri, frá
miðjum maf til Jónsmessu. Tilskilið
er að hver piltur sé sex vikur og geti
þar án aukakostnaðar haft með sér
I-—2 hesta til þess að temja þá við
plægingar. Auk þess fá þeir munnlega
leiðbeiningu í sáningu o. fl.
Leiðrélting. í auglýsingu í síðasta blaði
Nl.s frá herra Hallgrími Einarssyni um
Lífsábyrgðarfélagið Standard hefir mis-
prentast: »fá nú ættingjarnir útborg-
aðar 100 kr.« í stað þess átti að standa:
fá nú ættingjarnir útborgaðar 1000 kr.
\
Námsmeyjar
í Kvennaskóla Eyfirðinga.
I. DEILD.
Axelína Dúadóttir, Akureyri.
Guðbjörg Hjartardóttir, Ytra-Alandi Þ.
Geirþrúður Þorkelsdóttir, Akureyri.
Halldóra Sófusardóttir, Akureyri.
Hrefna Jóhannesardóttir, Akureyri.
Ingiríður Árnadóttir, Gunnarsstöðum Þ.
Jósefína Stefánsdóttir, Siglufirði Eyjafj.s.
Kristín Jónsdóttir, Hjalteyri Eyjafj.s.
Sigrún Guðnadóttir, Brenniási Þing.s.
Sigurbjörg Pálsdóttir.BústöðumSkgfj.s.
Sigþrúður Stefánsdóttir, Akureyri.
Þorgerður Björnsdóttir, Akureyri.
Þórunn Björnsdóttir, Skíðastöðum Skgfj.
Þuríður Vilhjálmsdóttir, Ytri-Brekku Þ.
II. DEILD.
Guðrún Ármannsdóttir, Barði Skgfj.s.
Margrét Sigurjónsdóttir, Akureyri.
Sigríður Brandsdóttir, Ólafsdal Dala.s.
Sigurlaug Guðmundsdóttir,Vatnsenda Þ.
Sigrún Jónsdóttir, Kolfreyjustað Suðm.s.
SteinunnBjartmarsdóttir,BrunnáDala.s.