Norðurland - 25.02.1905, Side 1

NORÐURLAND
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
Akureyri, 25. febrúar 1905.
22. blað.
yrir eindregin tilmœli nokk-
urra kjósenda hér í bœnum hefi
eg afráðið að gefa kost á mér
til pingmensku við nœstu þing-
kosningu hér í bœnum.
Skoðanir mínar á landsmál-
um eru fáum kunnar. Eg mun
síðar gera kjósendum grein fyrir
peim.
Suðm. Jíannesson.
ÞingmannsKosningir)
<2^. (2^ á Akureyri.
Að þessu hefir Norðurland ekkert
lagt til kosningamálsins. I-’að hefir
flutt, athugasemdalaust, það sem ýms-
ir bæjarbúar höfðu til þess að leggja
og fratn til skamms tíma voru ekki
miklar líkur til þess að það mundi
skifta sér verulega af því máli.
Fram að þessu hefir ekki nema
eitt þingmannsefni verið á boðstól-
um, og þegar svo er, verður lítið
umtalsefnið.
Þetta er þó ekki eina ástæðan til
þess að Norðurland lagði ekki til
málsins.
Sá atburður gerðist hér í bænum,
mjög fljótlega eftir að kunnugt var
um að sú ógæfa hafði borið oss að
höndum að nýjar kosningar hlutu
að fara fram, að Verzlunarmannafé-
lagið hér skoraði á Magnús kauþ-
mann Kristjánsson að bjóða sig fram
sem þingmannsefni, en gerði það
jafnframt að skilyrði fyrir fylgi sínu,
að hann væri „algerlega óháður hin-
um þólitísku flokkum" í landinu.
Mörgum mun það hafa komið ó-
kunnuglega fyrir, að hann gæti gef-
ið þessa yfirlýsingu. Hann hafði við
síðustu kosningar hér, fyrir fáum
mánuðum síðan,verið þingmannsefni
áköfustu flokksrnannanna í bænum,
og það þó í boði væri jafn frábær
hæfileika maður og Páll heitinn
Briem, sem jafnframt var ekki svæsn-
ari flokksmaður eti það, að vissa var
fyrir því, að hann mundi ekki ganga
inn í þá þingflokka, sern nú eru. í öllu
landinu hafði og verið gengið að
því sem sjálfsögðu, að Magnús kauþ-
maður mundi, ef hann hefði náð
kosningu, hafa gengið hiklaust inn
í flokk stjórnarinnar. Jafnframt er
þó rétt að geta þess, að hann mun
ekki hafa Iýst þessu yfir með ber-
um orðum, en engar dulur dró
hann á það, að hann teldi rétt að
veita stjórninni stuðning.
En hvort sem hann gat með réttu
gert þá yfirlýsingu, að hann væri
óháður öllum flokkum og hvort
sem honum var það ljúft eða leitt,
þá er þó eitt víst, að hann lýsti
þessu yfir, gekk að þessu skilyrði
Verzlunarmannafélagsins.
Til þess að átta sig á þessum
nýju og óvæntu tíðindum, áttu þeir
tveir alþingismenn, sem hér eiga
heima í bænum, bæjarfógeti Quðlaug-
ur Guðmundsson og Stefán kenn-
ari Stefánsson, viðtal við Magnús
kauþmann um þetta nýja framboð
hans. Fyrir þeim endurtók hann þá
yfirlýsingu sína, að hann væri og
ætlaði sér að vera fyrst um sinn al-
gerlega óháður póliti'sku flokkunum
og gátu þeir ekki betur skilið, eða
höfðu ekki leyfi til að skilja orð
hans öðruvísi en svo, að honum
væri full alvara með það.
Norðurland tók þetta trúanlegt og
það mun líka meiri hluti bæjarbúa
hafa gert.
Blaðinu þótti réttast að láta mál-
ið afskiftalaust og sjá hverju fram
færi, enda hafði það ráðið við sig
að spilla ekki fyrir kosningu Magn-
úsar í þetta sinn, ef hann sýndi sig
á engan hátt líklegan til þess að
bregðast þeim yfirlýsingum, er hann
hafði gert.
Ekki sýndist heldur líklegt, að hann
mundi gera það. Hann stóð svo vel
að vígi, sem þingmannsefni fyrir fé-
lag, sem ætti að vera mikils megandi
og óháð var öllum stjórnmáladeilum,
að honum átti að vera vorkunnar-
laust, að hvika ekki út af þeirri
braut, er það hafði beint honum á.
Þetta tókst honuin þó ekki.
Blað hér í bænum, sem meðal
nrargra annara fremdarstrika látlaust
hafði svívirt Pál heitinn Briem, með-
an hann dvaldi hér og hreytt að
honum óþverra sínum, hvenær sem
það hélt að færi væri til þess, eftir
að hann var farinn héðan, alt fram
að þeirri stund, er það vissi að hann
var liðið lík, var í fjárþröng. Allir
vita, að það er stjórnin, sem ber
siðferðislegu ábyrgðina af blaði þessu
og hefir það komið franr sem svæsn-
asta flokksblaðið í landinu, það blað-
ið, sem minst færði rök fyrir sínu
máli, en mest flutti af gífuryrðunum
og staðlausum aðdróttunum. Pening-
ana vantaði til þess að halda því út
og varð það þá annaðhvort að logn-
ast útaf, eða þeir menn urðu að taka
það upp af götu sinni, er töldu blað-
ið svo þarflegt fyrirtæki, að það ekki
mætti inissa sig.
Pað væri íróðlegt að vita hve marg-
ir menn það eru hér í bæ, sem hefðu
trúað því að M. K. mundi fara að
vinna að því að reisa svona blað
við, eftir að hann hafði boðið sig
fram sem flokkleysingi. Því á flokk-
leysinu bygði hann rétt sinn til þess
að bjóða sig fram til þingmensku,
sem verzlunarmaður og fulltrúaefni
Verzlunarmannafélagsins.
Það vakti því ekki smáræðis undr-
un er það varð uppvíst hér fyrir nokk-
urum dögum að hann ásamt 6 æst-
ustu og einbeittustu flokksmönnum
þessa bæjar hafði gerst ábyrgðar-
maður fyrir ríflegu peningaláni, er
tekið var til þess að fleyta blaðinu
áfram og gerðist með því hluthafi
í siðferðislegu ábyrgðinni af blaðinu.
Þegar fregnin um hluttöku M. K.
í peningaábyrgðinni fyrir Gjallar-
horni barst út um bæinn, vildu
margir ekki trúa henni, eins og
vonlegt var, enda vakti hún tals-
verða gremju hjá mörgum manni,
svo þeir urðu Magnúsi fráhverfir
fyrir þetta. Þeir alþingismennirnir,
er áður höfðu átt tal við M. K. um
aðstöðu hans gagnvart þingflokk-
unum, gerðu honum aðvart um hver
áhrif þessi framkoma hans hefði
haft í bænum og dró hann þá eng-
ar dulur á að hann væri einn af
meðábyrgðarmönnunum að þessu
láni. Beint ofan í þessa viðurkenn-
ingu eru nú ýmsar rangfærðar sög-
ur bornar út um bæinn um þetta
og beint ofan í hana reynir M. K.
að telja mönnum trú um, í flugmiða
er hann hefir sent kjósendum, að
hann eigi „alls engan þátt í útgáfu
neins blaðs" og sé jafnvel t,ekki
stuðningsmaður neins ákveðins
flokksblaðs'1 og geta kjósendur sjálf-
ir um dæmt hve rétt frásögn hans er
og sjálfri sér samkvæm. Jafnframt
þessu segir hann að Guðmundur
Hannesson héraðslæknir sé miklu
framar stuðningsmaður flokksblaðs
en hann sjálfur og vill með því, að
líkindum, gefa í skyn að hann sé
hluthafi í ,,Norðurlands''félaginu; en
um meðeign Guðmundar Hannes-
sonar í Norðurlandi má geta þess,
þó það eiginlega komi máli þessu
ekkert við, að hann á ekki í því
eina krónu og hefir aldrei átt. Þann
stuðning eina hefir hann veitt blað-
inu, að hann hefir ritað í það margar
ágætar hugvekjur.
*
*
IV. ár.
Okkur hefir verið gefinn kostur á
að sjá framanritaða grein og við frá-
sögn hennar um viðtal okkar við Magn-
ús kaupmann Kristjánsson höfum við
ekkert að athuga.
Akureyri 23. febr. 1905.
Guðl. Guðmundsson.
Stefán Stefánsson.
\
fiýðing bóka og bókasafna.
Eftir
Guðmund Hannesson.
Brot úr fyrirlestri.
(Síðari kafli.)
Sjálfsagt dettur nú einhverjum í
hug að alt þetta komi t. d. í bága
við það, að oft hafa þingskörungar
komið úr flokki verkamanna og
annara lítt lærðra manna, en aftur
hafi þaullærðir háskólakennarar reynst
til lítils nýtir.
Lærdómurinn einn er að sjálfsögðu
ekki einhlýtur, en það held eg að eg
megi fullyrða að allir þeir þingmenn,
sem nokkuð kveður að, hljóti að vera
fræðimenn.Sumirhafabyrjað meðlítið,
en þeir hafa þá lært og aukið þekking-
una, og fyr en þeir höfðu aflað sér
hennar, gátu þeir lítil áhrif haft.
Andlegt líf er skilyrði fyrir öllum
heilbrigðum þroska og framför mann-
legs félags, en skilyrðin fyrir því er
aftur sífelt innstreymi af hugmynda-
auði annara. Hann er áburðurinn á
jarðveginn. Þessi auður flyzt oss
mestmegnis í bókum, tímaritum og
blöðum. Til þess að geta náð í
hann verðum vér að hafa auðveld-
an aðgang að bókmentunum, geta
skilið bækurnar og hafa tíma og
mannrænu til þess að færa oss þær
í nyt.
Því miður eiga íslendingar flest-
um erfiðara með að hagnýta sér
bókmentir. Á voru máli finst svo
fátt, að þó það sé stórum betra en
ekkert, þá nær það skamt. Miklu
eru þeir betur settir, sem lært hafa
dönsku, því hún opnar aðgang að
bókmentaauði allra Norðurlanda, en
þeir einir standa vel að vígi, sem
geta lesið þrjú helztu htimsmálin,
ensku, þýzku og frönsku, eða að
minsta kosti eitt þeirra. Eitt útlent
mál má heita lífsskilyrði fyrir smá-
þjóðir eins og íslendinga, og eg tel
það ekki ósennilegt, að síðar verði
sú skylda lögð á herðar öllum
landslýð að nema eitt mál eins
og nú er um skrift og lestur. Að
eins má ekki gleyma því, að málið
er að eins verkfæri, lykill að bók-
mentum málsins. Að kunna mál er
út af fyrir sig harla lítils virði.
Vér höfum nú sýnt fram á hverja
þýðingu bækur og blöð hafi, en þá
er eftir að athuga hversu vér get-
um aflað þeirra. Þær koma oss svo
bezt að gagni að vér höfum auð-