Norðurland - 15.04.1905, Blaðsíða 2

Nl.
t
Skafti Jósefsson
ritstjóri andaðist á Seyðisfirði 16. þ. m.
eftir langvinnan sjúkleik; var tæpra 66
ára.
Ritstjóri hafði hann verið nálægt
því 30 ár og til þess starfs hafði
hann ýmsa góða hæfileika, enda náði
blað hans mikilli útbreiðslu. Hann
sýndi frábæran dugnað í því að vinna
að hagsmunum blaðs síns og þó hann
væri ekki mikill rithöfundur, hafði hann
lag á því að segja liðlega og skemtilega
frá. Einkum voru það útlendu fréttirnar
sem alþýðu manna féll vel í geð, enda
var hann alla æfi sögumaður og sögu-
vinur.
A námsárunum í Höfn og eins á
hinum fyrstu árum sfnum hér, var
hann eldheitur þjóðræktarmaður. Sum-
um þótti þess víst gæta minna síðar,
eftir því sem baráttan fyrir hugmynd-
unum breyttist í baráttuna fyrir lífinu.
En hvað eru þeir margir nú, meðal
þjóðar vorrar, er færir séu um að
kasta fyrsta steininum?
Hann var fríðleiksmaður mikill og
hinn höfðinglegasti ásýndum og hinn
fræknasti til allra aflrauna.
Gestrisinn var hann yfir efni fram
og ör til þess að gefa af efnum sín-
um, þó minni væru en hann sjálfur
þurfti við. — Vinir hans frá skólaár-
um héldu flestir trygð við hann, þó
vegir skiftust og skoðanir.
X
!Frá útlöndum.
Khöfn 25- marz ’05
Austræna stríðið.
Orusta við Mukden.
Eg hætti þar síðast, er orustan við
Mukden byrjaði. Það er ekki aðeins
geystasti bardaginn í þessu austræna
stríði — og hafa þeir þó margir harðir
verið—, heldur er það mestd OniStCL,
sem háð hefir verið frá upphafi
heims.
í orustu þessari unnu Japanar frægan
sigur, hinn frægasta, er þeir hafa unnið
í stríðinu. Hrakfarir Rússa eru voðaleg-
ar og er ekki fyllilega hægt að segja
um afleiðingar þeirra enn þá. En flestir
Rússavinir hér í álfu eru nú næstum
úrkuia vonar um, að Rússar rétti við
eftir þessar síðustu svaðiifarir, og telja
víst, að nú hafi Japanar unnið sigur að
fullu og öliu,
Orustan byrjaði 23. tebr. Fyrst nótt-
ina milli 7. og 8. marz lagði Rússa-
her á flótta. Allan þann tíma var barist
látlaust, þó ekki á öllum stöðum í einu.
Mega menn af þessu marka, hve lang-
vinnur þessi bardagi hefir verið. Mann-
fallið var voðalegt. Enn er ekki hægt
að segja með vissu hve mikið það hefir
verið. En tala fallinna, særðra og hand-
tekinna Rússa leikur á milli 100 þúsunda
og 300 þúsunda að sögn fréttaritaranna.
Það var Kuroki, er byrjaði. Hann stýrir
eystri fylkingararmi Japana og réðst
hann á vinstri fylkingararm Rússa, og
lá við, að honum tækist að fleyga hann
frá aðalhernum. í miðju voru þeir Oku
og Nodzu. Að norðvestan var Nogi,
sigurvegarinn frá Arthurshöfn. Hann
hafði brotist yfir fjöll og firnindi og
komst að nokkuru leyti að baki Rússum
og þeim alveg á óvart. Er það almæli,
að það hafi átt mestan þátt að sigri
Japana 1' orustu þessari. Kuropatkin
118
hafði ekki búist við honum og því
ekki hagað fyrirætlunum sínum eftir
því. Attu þeir engra árása von að
vestan, en það fór á alt annan veg,
því að hvergi var baráttan og blóðs-
úthellingar eins miklar og þar. Þar
réð Kuropatkin sjálfur fyrir hernum.
Allar ráðagerðir Japana voru, að her-
fróðra manna dómi, mesta snildarverk
að kænsku og hyggindum, svo að Kuro-
patkin skildi þær ekki lengi. Sá heitir
Kodama, er lagt hefir ráðin á um,
hvernig árás þessari skyldi hagað og
framfylgt og er forstjóri herstjórnar-
ráðaneytis (Generalstabschef) Oyama,
og kallaður afburðamaður að herkænsku
og hernaðaríþrótt. Herstjórn Oyama
er og ekki síður rómuð — og það
jafnt af Rússavinum og Rússaféndum.
Umhyggju hans fyrir stóru og smáu,
hyggindum og fádæma dirfsku er við-
brugðið. Hefir honum verið líkt við
sjálfan Napóleon.
Það skal nefnt sem dæmi um mann-
fallið í þessari orustu, að einusinni
hlóðu Rússar köst úr líkhrúgunum og
og höfðu sér til varnar fyrir kúlum
Japana.
Flóttinn. Japanar ráku rösklega
flóttann, og gegnir það furðu, eftir
svo mikla eldraun, sem þeir höfðu
mátt þola. Rússar flýðu tvístraðir og
dreifðir og féllu unnvörpum. Japanar
tóku og fjölda fanga. Endrum og sinnum
snérust þeir í mót Japönum og veittu
mótspyrnu, en fengu ekkert áunnið
og urðu að leggja aftur á flótta, 10.
marz náðu Japanar Mukden á
vald sitt eftir 15 daga langa
orustu.
Nú bjuggust margir við, að Japan-
ar myndu Iina eltingum sínum. En
Oyama var ekki á þeim hosunum.
Hann veitti Kuropatkin og Rússum
enn eftirför. Var það nú ætlun hans
0: Kuropatkins að setjast að í Tie-
ling, en hann varð skjótlega að hverfa
þaðan og hafa Japanar nú líka tekið
Tieling.
Japanar hafa fengið ógrynni af vopn-
um og vistum að herfangi.
Misjafnir eru dómarnir um herstjórn
Kuropatkins. Hann þykir nokkuð ragur
°g tregur til árása og áhlaupa. En í
einu þykir haun snillingur: að stjórna
og bjarga flýjandi her.
í Rússlandi var óánægjan mikil gegn
honum. Og hefir Czarinn nú vikið
honum úr völdum sem æðsta
hershöfðingja þar eystra. Sá heitir
Lenewitsch er skipaður hefir verið í
embætti hans. Samkvæmt beiðni sinni
er Kuropatkin nú skipaður herstjóri
eins herflokksins.
Eru Rússar nú mjög þreyttir og
þrekaðir, og skortur mikill á vopnum
og matvælum meðal þeirra. Er og
sagt, að skortur á hjúkrun og góðri
aðbúð hafi átt mikinn þátt að óförum
þeirra.
Rússar voru 50 þúsundum manna
liðfleiri en Japanar.
í Noregi
er alt af mikill öidugangur og æsing-
ar. Sá heitir Michelsen, er myndaði
hið nýja ráðaneyti. Það er skipað
mönnum úr öllum flokkum, er á þingi
sitja, nema jafnaðarmönnum, sem eru
þar mjög fámennir.
Nefndin, sem skipuð var í konsúla-
málið, hefir nú lokið starfi sínu og er
álit hennar útkomið. Leggur hún til,
að þingið samþykki nú á þessari yfir-
standandi þingsamkomu lög um, að
Noregur fái sérstaka konsúla og skuli
lög þau öðlast gildi ekki seinna en
1. apríl 1906. Þegar lög þessi hafa
verið samþykt, á svo stjórn Norðmanna
að segja sig úr öllu konsúlasambandi
með Svíum.
Er nú mikið um fjöruga og fjöl-
menna fundi í Noregi, þar sem beztu
menn þjóðarinnar taka til máls, brýna
hana og eggja, að láta nú ekki undan-
síga, hvað svo sem það kosti. Meðal
ræðumanna má nefna Friðþjóf Nansen,
Sars prófessor og skáldið Gunnar Hei-
berg.
Stórtíðindi frá Marconi.
Fréttaritari danska blaðsins >Poli-
tiken« í London hefir nýlega komið
að máli við Marconi (interview). Sagði
hann, að eftir nokkura mánuði yrðu
þær endurbætur og breytingar gerðar
á áhöldum sínum, að hægt yrði að
senda loftskeyti með sama
hraða sem venjuleg símskeyti.
Verð á skeytunum yrði og
skjótt fært niður. »Annars gat
Marconi þess,« segir nefndur frétta-
ritari, að þess væri ekki langt
að bíða, að menn gætu sent
loftskeyti út um allan hnött-
inn, fyrir lægra verð en menn
til þessa vissu dæmi til.
Marconi kvæntist nýlega f London
vellauðugri írskri konu. Brúðargjafirn-
ar námu tveim miljónum króna og
voru úr öllum áttum heims.
X
Skólastjórinn og
yfirhershöföing'inn.
Dr. Valtýr Guðmundsson benti á
það í grein sinni um nýju stjórnina
í Eimreiðinni X, 3, að vel hefði mátt
hlífa landsbúum við miklum útgjöld-
um, ef öðruvísi hefði verið að farið við
lausn rektorsembættisins, þá er dr.
Ólsen fór frá. »Það hafði sýnt sig að
hinn fráfarandi rektor hafði ekki lag
á skólastjórn svo vel færi. En
hann var að allra rómi góður kennari.
Þar sem nú maðurinn var á bezta atdri
virtist því sjálfsagt að láta hann leggja
niður skólastjórnina, en halda áfram að
vera kennari við skólann.« Svona hugs-
aði víst líka þjóðin og sum blöðin létu
það álit uppi. Utaf þessum hógværu um-
mælum er nú hrúgað saman um dr. Val-
týr miklum óhróðri í Vestra í fréttabréfi
úr Húnavatnssýslu, sjálfsagt í þeirri von
að þorri manna sé búinn að gleyma
sjálfum ummælunum í Eimreiðargrein-
inni. — Þeir sem kynnu að telja þessa
tillögu dr. V. einhverja óhæfu, mætti
ef til vill benda á fréttirnar hér í blað-
inu um Kuropatkin hershöfðingja.
Hann lætur af yfirstjórn Rússahers
í Asíu af því hann gat ekki unnið
sigur á fjandrnönnum sínum, þó sýnt
hefði hann sig sem hinn nýtasta mann.
En jafnframt því sem hann sækir um
lausn frá yfirstjórninni lætur hann
skipa sig í lægri hershöfðingjastöðu.
Honum hefir þá ekki þótt nein van-
sæmd í því, að þjóna landi sínu þó
ekki væri hann yfir alla settur, þó
náðugra hefði verið að setjast að
eftirlaunum, en að standa í mann-
raunum þar eystra. Það sem ekki
var vansæmd fyrir hershöfðingjann
hefði líka verið vansalaust fyrir skóla-
stjórann og lítill hagur væri þjóð vorri
að því, að blöðin reyndu að ala þann
hugsunarhátt, að ekki sæmi að taka
við lægra embætti, ef menn einhverra
hluta vegna, þurfa að losna við hið
æðra.
X
Stórmerk bók.
Nýlega hefir oss borist í hendur
bók eftir, formann fiskirannsóknanna
hér við land og Færeyjar, dr. Johs.
Schmidt: »Fiskeriundersögelser
ved Island og Færöerne í Som-
meren 1903.« Er þar nákvæmlega
skýrt frá því, sem þeir hafa orðið
vísari á rannsóknaskipinu »Thor« við-
víkjandi lífi og eðlisháttum fiskanna,
einkum þorsksins hér við land. Þar
er og lýst dýpt hafsins, botnlagi,
hita hlutföllum og straumum, og loks
er skýrt frá fiskiveiðum hér við land,
bæði innlendum og útlendum. Alt virð-
ist þetta gert með hinni mestu ná-
kvæmni og vandvirkni. Bókin er 148
bls. í stóru 8 bl. broti með mörgum
myndum, og auk þess 9 stórum kort-
um, er sýna hafdýpi, fiskimið og út-
breiðslu ýmsra hrogna og fiskseiða á
ýmsum tímum, og myndatöflu, er sýnir
stærð þorsksins á ýmsum aldri. — Ó-
hætt má fullyrða, að aldrei hefir nokkur
bók komið út, er hafi eins mikinn gagn-
legan fróðleik að geyma fyrir ísl. sjó-
mennina, eins og þessi, og svo munu
fleiri á eftir fara. Hörmulegt er til
þess að vita, að við skulum ekkert
af mörkum láta til þessara rannsókna,
sem aðallega eru fyrir oss gerðar, ekki
svo mikið að við styðjum hinn eina
fiskifræðing vorn, Bjarna Sæmundsson,
til þess að taka þátt í þeim og gefa
sig allan við þeim. Skal þess getið,
að höf. bókarinnar fer mjög lofsam-
legum orðum um Bjarna og rannsókn-
ir hans, og kann honum beztu þakkir
fyrir upplýsingar þær og aðstoð er
hann hafi veitt þeim. — Svo fljótt sem
unt er mun Norðurland skýra nánar frá
efni bókarinnar.
X
Eimreiðin
(XI. 1. h.) er efnisrík að vanda. Fyrst
er ritgjörð sú eftir ritstjórann, sem
getið er um á öðrum stað hér í blað-
inu. Steingrímur Matthíasson lækn-
ir rítar þar laglega grein um Niels
sál. Finsen. — Asgeir Torfason efna-
fræðingur ritar um mó langa grein
og mjög fróðlega er skýrir ítarlega
frá mýndun og samsetningu mósins og
ýmsum aðferðum til þess að verka hann,
svo að hann verði sem notadrýgstur
til eldsneytis. I ritgerðinni eru marg-
ar myndir af móvinsluáhöldum og mó-
vinnubrögðum. Ritgerðinni er ekki lok-
ið. Vonandi verður hún til þess að menn
taki að vinna hér að móskurði og mó-
verkun með meiri hagsýni en hingað til.
Reykvíkingar og Akureyringar ættu að
ganga á undan öðrum. —
Þá eru þrjú kvæði eftir Guðm. skáld
Friðjónsson: Niels Finsen, Móðursystir
mín og Lágnætti hvert öðru fallegra.
J. Magnús Bjarnason ritar um íslenzk-
an lögfræðing vestan hafs Magnús
Brynjólfsson og telur hann í fremstu
röð allra Vestur-íslendinga að gáfum
og mannkostum. Auk þess eru í þessu
Eimreiðahefti 4 smágreinar, eftir M.
Lehmann-Filhes(Dánarfregn),MaxO’rell
(Gáfur og skapsmunir) þýdd af V. G.,
Sigfús Blöndal (Max Muller um Guð-
brand Vigfússon) og V. G. (Skriðdýrs-