Norðurland - 22.04.1905, Qupperneq 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
31. blað.
Akureyri, 22. apríl 1905.
IV. ár.
Til Hafnarstúdentanna íslenzku.
Með viðkvæmni, metnað' og vonsælli ást
á veg ykkar þjóðin öll starir,
pið forverðir íslands, er aldrei pví brást,
að öruggir stæði og varir.
Og ljúft er að barnanna dáðum að dást,
og dreyma það afrek, sem varir.
Hve létt var þér, ísland, er son pinn þú sást
með sæmd eftir dáðríkar farir.
Rær bylgjur, sem líða um listanna heim,
pið leidduð hér fyrstir til stranda;
og hrifnir í anda af hreyfingum peim
og hagspeki annara landa,
pið sent hafið marga pá hugvekju heim,
sem heftir vorn menningar fjanda
og auðgað vort pjóðlíf að aldýrum seim,
er aldanna raðir ei granda.
Og hvenær sem óvina árás var gjör
á ætt vora og pjóðernishróður.
pið djarflegast báruð og bitrastan hjör,
og burguð pá sæmd vorrar móður.
Við pakklátir geymum pær sagnir og svör,
er sýna vorn ættræknisgróður.
Og enn hafið pið orðið fyrstir í för* —
Eg fagna að eiga pann bróður.
Ó, geymum vorn heiður í helgi og frið,
pó hætturnar aukist og vandi.
Við erum ei máttkir, og megum ei við,
að mölur peim fjársjóði grandi.
Og samhuga stefni á mark pað og mið
hvert mannsbarn, sem dvelst hér í landi. —
Vor þjóðernisvörður og Ijósberalið,
pig leiði sá heilagi andi!
Sigurð ur Jónsson.
* Sbr. afskifti stúdentanna af sýningarmátinu.
Hjartanlegasta pakklæti til allra
þeirra, er sýndu okkur hlut-
tekningu við andlát og jarð-
arför dóttur okkar.
Akureyri 20. apríl 1905.
Þuríður Hjörleifsson.
Sigurður Hjörleifsson.
Bréf til Þorgils við JVlývafn-
Saudi 1. apríl 1905-
Heill og sæll Þorgils minn!
Eg sá Gjallarhorn í gær með bréfi
þinu, sem mestmegnis fjallaði um fram-
boð Guðmundar læknis til þingmensku
fyrir Akureyri. Af því að mér þykir
jafnan mikið koma til þess, sem þú
segir, annars vegar, en hins vegar er
eg ósamþykkur ýmsum atriðum bréfs
þíns, þá ætla eg að gera við bréfið
nokkurar athugasemdir.
Þú getur þess, að þér hafi þótt
fregnin ógeðfeld, sú, að nafni minn
læknir gerði kost á sér til þingmensk-
unnar. Mér þótti hún allgóð, þegar hún
barst mér. Svona eru mennirnir mis-
jafnir og ólíkir. Reyndar bar þann
skugga á ánægju mína, að mér þótti
heldur ólíklegt, að hann næði kosn-
ingu. En síðan hafa mér borist bréf
frá skilríkum mönnum á Akureyri sem
eg ætla að standi utan við flokkana
og ættu því að vera góðir heimildar-
menn, og segja þeir mér, að horfur
séu góðar á, að Iæknirinn muni vinna
sigur í hólmgöngu kosningarinnar. Þá
hófust brýr mínar vel og alt upp undir
hársræturnar.
Þú ber lækninn fyrir brjóstinu,
en virðist ekki hafa út á manninn að
setja. Þú vilt ekki að Guðm. læknir
vasist í »þingskærum* eða pólitík.
Gætum nú fyrst að undirstöðu
málsins, því að þaðan stafar ágrein-
ingur okkar. — Undirstaðan er þá
sjálf pólitíkin. Hvaða skepna er þá
þessi pólitík?
Hún er landsmála-heildin, málefni
þjóðar vorrar í víðasta verkahring
og hæsta Hliðskjálf einstaklings og
þjóðar.
Þetta er pólitíkin.
Hægt er að segja, að hinir og
aðrir geti verið og ættu að vera
utan við pólitíkina, það er að segja
verið afskiftalausir af málefnum þjóðar
sinnar. Segja má, að Guðmundur læknir
Hannesson gerði réttast í því að skifta
sér ekkert af húsaskipan í landinu, né
af bókmentum eða listum. Þá væri hann
mestur læknir og beztur. Þetta er hægt
að segja — í hálfgerðu hugsunarleysi,
eða I þrjósku. En þegar málið er rakið
til rótarinnar, er auðvelt að færa gildar
ástæður fyrir því, að hver sá maður,
sem afneitar asklokinu sem hæsta
himni, hann verður að taka þátt
málefnum þjóðar sinnar (pólitíkinni),
fyrst og fremst sem kjósandi, og til
þess þarf hann að gera sér grein
fyrir mörgu og miklu, og þar næst
verður hann að vera með í öllu spil-
inu, eftir því sem hæfileikarnir leyfa.
Ef hann er ekki fær um að vinna sér
sæmd, þá verður hann að verða sér
til minkunar. Þessu er háttað alveg á
sama hátt eins og lífinu. Hver mað-
ur verður að »vera með« í »lífsins leik«,
vinna sér fremd og fé, ef hann gctur,
en ef hann er ekki fær til þess, þá
verður hann að verða sér til háðung-
ar. Þar er engin þriðja leið.
Vér höfum átt mikinn fjölda em-
bættismanna, íslendingar, sem hafa
»passað sitt embætti* og haft spari-
sjoðsbókina sína f góðu lagi. En »sauð-
svarti almúginn« hefir verið þeim fram-
andi þjóð, eins og sári maðurinn, sem
presturinn gekk fram hjá og Levítinn.
Því fer svo fjarri, að eg telji það
hamingju þjóðar minnar, að embættis-
mennirnir haldi áfram að vera að eins
skrifstofu-líkneski og embættisbrúður,
að eg gleðst jafnan, þegar þeir bera
vrir heitu brjósti málefni almennings
og tel eg slíka menn miklu meiri guðs-
vini en hina, meiri mannvini og þjóð-
vini.
Eg sný mér nú aftur að sjálfu um-
ræðuefninu, sem er framboð Guðmund-
ar læknis. Þess er þá fyrst að geta,
sem er hverjum manni fyrst og fremst
ágætt og ómissandi í hverri vanda-
stöðu sem er, en það er mannvitið. —
Guðmundur er vitsmunamaður.
Er í þinginu ofmikið. af skynsam-
legu viti ?
Hann er áhugamaður. Þarfnast þingið
ekki slíkra gæða?
Hann er skygn maður og langsær,
sér langt út fyrir Bræðsluhús og suð-
ur fyrir kirkju.
Er þinginu skaði að því, eða Akur-
eyri minkun ? — þinginu, sem er stór-
auðugt af Reykjavíkur-bitlinganáð, vel
efnað af hreppapólitík og flugríkt af
vinaminnissmásálarskap.
Hann er hagsýnn og listfengur;
bóndason, sem hefir opið auga
fyrir og áhuga á búskap, og kaup-
staðarborgari, sem þekkir einnig
þarfir bæjanna og lífskilyrði.
Akureyri er vel mönnuð, ef til vill,
að því er þingmannsefni snertir. En
ekki veit eg þar nú vonir þeirra manna,
sem slíkt verði sagt um með rökum,
sem eg hefi nú talið til þingmensku-
gildis Guðmundi lækni Hannessyni.
Þú mundir nú svara því, að þú
hefðir ekkert út á Guðmund að setja,
heldur sé það 1 æ k n i r i n n , sem
þurfi að sitja f »sínum helga steini«.
Þú færir fram ástæður fyrir því — frá
þfnu sjónarmiði, segir meðal annars,
að pólitíkin hafi orðið til lítillar sæmdar
sumum mönnum.
Vera má að svo sé.
En nú vil eg leggja fyrir þig spurn-
ingu, sem vel getur verið, að lyfti upp
metaskálinni þín megin; spurningin er
þessi:
Hver eru þau störf, hér í landi,
sem ekki orka tvímælis og ámælis
meðal vondra manna?
Eg þekki þau ekki.
Mér hefir t. d. verið brígslað um
það (skáldskap mínum og mér sjálfum)
að eg vinn fyrir mér erfiðisvinnu, og
þér hefir verið brugðið um það, að
þú »rótaðir jörðinni með nýnorskum
nautshornum«, af því, líklega, aði þú
hefir sýnt það, að þú þekkir bókment-
ir Norðmanna frá seinni tíð. Guðmund-
ur Hannesson læknir hefir verið blátt
áfram svívirtur í blaði (Stefni) og það
í níðvísu fyrir það, að hann hefir eigi
verið almáttugur læknir, þar sem því
var kastað að honum, á níðingslegan
hátt, að sumir færu úr spítalanum
»upp í garðinn«. — Svo mikil er mann-
vonskan í landinu meðal sumra manna
og sýnir þetta og sannar alt saman
og þó einkum hið sfðasta atriði, að
hvergi er góður maður óhultur á jarð-
ríki — hvergi á íslandi, að minsta
kosti fyrir þeim vonda.
Mér er ekki mikið gefið um þær
kenningar, að hver og einn eigi að
hugsa að eins um sjálfan sig og verk
sitt. Hver mundi vera menning bænda
vorra, ef þeir hugsuðu einungis um
búskapinn? — Þeir kynnu reyndar að
vera betri bændur og meiri en nú eru
þeir, ef til vill. En þá væru þeir minni
menn, miður hugsandi, ver mentir.
Sama villan kemur fram, þegar t. d.
prestum vorum er brugðið um það,
eða þeir aumkaðir fyrir það, að þeir
verða fleira að gera en standa í hemp-
unni og sitja. Mundu þeir eigi minka
við það, fremur en vaxa, ef þeir væru
í minni samböndum við almenning?
Sama verður að líkindum uppi á ten-
ingnum, þegar um læknana er að ræða.
Þeir græða að sumu leyti á því að
hafa verkahringinn rúman — þeir sem
eru afburða menn. Svo er þessu varið
að minsta kosti hér í landi, að enginn
er alveg feldur við eina fjöl. Fátækt
þjóðarinnar veldur því og ýmsar ástæð-
ur. — Guðmundur Hannesson hefir t.
d. ækki getað verið óskiftur við spí-
talann. Hann hefir orðið að vera, mátt
til að hafa annan fótinn fram f Firði.
Verulegir »fag«-læknar eru ekki til
hér í landi (nema Björn augnlæknir)
og geta varla verið til. í öðrum lönd-
um er þessu öðru vísi varið, þar sem
eru fullkomin sjúkrahús og hálærðir
læknar í sérstökum greinum læknis-