Norðurland - 06.05.1905, Blaðsíða 2

Nl.
130
væri ekki einu sinni sérstaklega getið
í titli konungs vors, þó Vindar og
Gotar séu þar taldir sem þegnar.
Hversu mundi oss líka að hafa kon-
ung vorn alla æfi niðri í Kaupmanna-
höfn, mann, sem tseplega skildi eða
talaði (slenzka tungu, væri öllum vor-
um högum lítt kunnur, hefði lítil sem
engin persónuleg kynni af þjóð vorri,
þó aldrei nema hann heimsækti oss
á þúsund ára hátíðum, en eigi að
síður fullkomið neitunarvald í hverju
landsmáli. Ætli að vér yrðum mjög
hróðugir yfir þessum eina ráðgjafa í
ríkisráði Dana, sem skryppi við og
við niður til Danmerkur til skrafs og
ráðagerðar við kong og aðra danska
embættisbræður, jafnvel þó hann hefði
þessa frægu »búsetu« og teldi sig til
heimilis í Reykjavík? Hversu mundi
oss þá falla að hafa engin áhrif á
nein sameiginleg ríkismál og enga ís-
lenzka fulltrúa til þeis að gæta hags-
muna vorra erlendis, en verða að sjá
alt með annara augum.
Jafnrétti eða Eg er viss um það að
sjátfstœði. S+ fáir íslendingar mundu í
vafa um, hvernig spurningunni skyldi
svara, ef þannig væri ástatt. Ekki
mundum vér verða lítilþægari en
Norðmenn, sem heimta algert jafn-
rétti við Svfa, eða sambandinu slitið
ella. Vér mundum með fullum rétti
segja: »Vér erum fjórða þjóðin á
Norðurlöndum og krefjumst fullrar við-
urkenningar sem sérstök þjóð. Annað-
hvort heimtum vér allan þjóðarrétt til
jafns við Dani, bæði sérstakt flagg og
annað sem frjálsri sambandsþjóð annar-
ar ber, eða tökum upp fornt sjálfstæði
vort og slítum sambandinu að öðrum
kosti ! «
Þannig og engan veginn öðruvísi
myndum vér íslendingar líta á málið.
Um það er enginn efi.
Fámennið og En sé nú rétt á þetta
fátœktin. litið, þá er það auðsætt
að það er að eins fátæktin og mann-
fæðin, sem gerir kröfur vorar svo
litlar og stefnumarkið bæði lágt og
reikult. Orsökin er sú, að vér erum,
í samanburði við Dani, fáir og smáir.
»Það er líka sannarlega nóg!« munu
margir segja. »Nú erum við fáir og
smáir og það bætir lítið úr skák að
taia um það hverjar kröfur vér mund-
um gjöra og gætum gjört, ef það væri,
sem ekki er og vér hefðum bolmagn
á við Dani. Við verðum sannarlega að
halda okkur við jörðina og byggja ekki
á öðru en því sem er.«
í fljótu bili sýnist slíkur hugsunar-
háttur hafa mikið til síns máis en við
nánari athugun — næsta lítið.
Fyrst má benda á það að pólitiskt
markmið má ekki sníða eftir deginum
sem er að líða. Það verður að vera
miðað við komandi kynslóðir engu síð-
ur en þá sem nú lifir. Eigi mann-
fæðin og fátæktin að færa markið nið-
ur þá rís óðara upp sú spurning: Hljótum
vér þá ætíð að verða fáir og smáir?
Verðum vér œtíð Að sjálfsögðu getum
fáir og smáir? vér orðið annað
en smáþjóð, en það útilokar ekki að
vér með tímanum getum betur þolað
samanburð við Dani en vér þolum nú.
Reynsla undanfarinnar aldar bendir
að vísu ekki á það, að vér getum gert
oss miklar glæsivonir í þá átt. Mann-
fjölgun hefir gengið tiltölulega mjög
tregt hjá oss, sem sjá má af því að
á 19. öldinni fjölga Danir um 164 °/o,
en vér að eins 66°/o og að sem stend-
ur giftast hér hálfu færri en í Dan-
mörku á ári hverju.
En þegar vér gætum að því hins-
vegar að þessi mikli mismunur stafar
þó ekki af því að hér fæðist tiltölu-
lega svo fá börn, heldur af hinu að
sóttir, slysfarir og vesturfarir hafa eytt
landslýðnum, en miklar líkur til að alt
þetta fari rénandi, þá er ekki að byggja
verulega framtíðaráætlun á undanförnu
öldinni. Síðpstu io árin benda á að
landslýðnum fjölgi hraðar en fyr. Allar
líkur eru til að mannfjölgun hér verði
í góðu meðallagi komandi árin og eigi
minni en hjá bræðrum vorum Dönum,
ef ekki hindra hana óárun eða önnur
stórtjón af náttúrunnar völdum.
En það er líka önnur hlið á þessu
máli. Þó mannfjölgun landa geti lengi
aukist og mörg séu ráðin til þess að
framfleyta fólkinu með því að yrkja
óræktað land, og endurbæta ræktunar-
aðferðir, auka verzlun og iðnað, lifa
sparsamlegar o. fl., þá eru þó vissulcga
föst takmörk fyrir fólksfjöldanum á
vissu svæði. Ólíklegt er að nokkurt
land geti orðið að samanhangandi borg.
Aftur bendir alt til þess á vorum dög-
um, að fólkið fylli smámsaman alt sæmi-
lega byggilegt land. Sífelt fjölgar fólk-
inu, þar til atVinnuvegir landanna fram-
fleyta ekki fleirum, þó endurbættir séu
svo sem unnt er, og að miklu leyti
hlýtur íbúafjöldi landa að fara eftir
þvi', þegar til lengdar lætur, hve stórt
yfirborð er af byggilegu og ræktanlegu
landi, en þó svo, að því frjóvara sem
landið er, þess fleiri geta lifað á
sama blettinum. Að Þjóðverjar eru t.
d. miklu fleiri en Danir, kemur nærfelt
eingöngu af því að land þeirra er að
því skapi stærra.
Landrými íslands Hvað landrými snert-
og Danmerkur. j* * ir) þá stöndum vér til-
tölulega vel að vígi. Svo er talið að
sveitir vorar, sem telja má vel ræktan-
legt land, séu nokkuru stærri að flatar-
máli en Danmörk og væru þær jafn
frjóar og ræktaðar, þá gætu þær fram-
fleytt sama mannfjölda og Danmörk.
Nú er það engin ýkjamunur hve mik-
ið ræktuð jörð hér gefur af sér og í
Danmörku og þó hún sé stórum á-
burðarfrekari þá eigum vér líka miklar
áburðaruppsprettur f ám vorum, sem
margar flytja vatn, sem er mjög auð-
ugt af næringarefnum, eins og góð
flæðengi bera vott um, en úr þessu
hafa Danir ekki að spila. En þó vér
vildum gera helmings mismun á frjó-
semi jarðvegsins og meta að engu
sumarhagana í afréttum vorum, sem
eru þó mikils virði, þá ætti land
vort að geta borið með tímanum eina
miljón manna eins vel og Danmörk tvær.
Yrði þá hlutfallið milli vor og Dana hið
sama og nú er milli Norðmanna og Svfa.
íslenzkar En þyki einhverjum þetta
fiskiveiðar. ofmikið ílagt þá má minna
á, að hafið umhverfis ísland er ólíku
auðugra en kringum Danmörku og ekki
ósennilegt að það geti með tímanum
bætt langdrækt upp mismuninn á
frjósemi landanna, þegar íslendingar
eru orðnir einir um hituna í fiski-
veiðunum við strendur landsins líkt
og Norðmenn munu nú vera orðnir
heima fyrir hjá sér.
Hvort sem menn vilja gera mikið
eða lítið úr framtíðarhorfunum, þá hygg
eg að allir hljóti að vera á eitt sáttir
um það, að með tíð og tíma fyllist bæði
löndin, Danmörk og ísland, alt hvað at-
vinnuvegir þeirra frekast leyfa og að
atvinnuvegir vorir hljóti að geta tek-
ið miklu meiri framförum, frá því sem
nú er, heldur en Danmerkur. Það má
vel vera að Island framfleyti aldrei jafn-
mörgum mönnum og hin litla en frjó-
sama Danmörk, en sennilegt er að
munurinn verði ekki ýkja mikill, þeg-
ar aldirnar líða, ef vér verðum ekki
fyrir neinum ódæmum frá náttúrunnar
hálfu.
Aflsupp- Meira að segja er það alls
sprettur. ekki ^hugsandi að ísland geti
framfleytt fleirum, þegar fiskiveiðar og
ræktun Iandsins eru komin á hátt stig
og þó landið sé illa fallið til stór-
iðnaðar, þá eigum vér þó ótæmandi
aflsuppsprettur í ám og fossum, en
Danir ekki. Að vísu gera þeir mest
úr íslenzku fossunum, sem minst
kunna að meta þá, en enginn veit þó,
hvað oss kann að verða úr þeim með
tímanum. Það getur komið sú öld að
kol verði dýr, en steinolía ófáanleg.
Nýtt landnám, Eg hefi farið um þetta
nýr búskapur! nokkuð
mörgum orðum
af því að mér hefir fundist mörgum vaxa
í augum hve fáir vér erum og smáir
enn sem komið er. Sé litið lengra
fram í tímann þá er tæplega mikið
úr þessu gerandi. Island er framtíð-
arinnar land þó hart sé og hrjóstrugt.
Þegar tímar líða munum vér betur þola
samanburð við Dani, en vér höfum gert
til þessa. Vér eigum eftir að byrja hér
landnám á ný og það stórfenglegra
en hið fyrsta. Þetta verður að takast
og þetta verðum vér að gera, ef landið
á að eiga sér nokkura framtíðarvon.
Gamla búskaparlagið með miklum vinnu-
lýð, lágu kaupi, miklu landrými og lítilli
ræktun, er dauðadæmt og getur aldrei
risið við aftur. Um það sér samkeppni
útlanda og samgöngur við þau.
Takmarkið og Það er sannfæring mín
framtíðin. að vér ekkj
megum setja
oss pólitískt takmark eftir því sem
hagur vor nú er sem stendur og eftir
því bolmagni sem vér nú höfum til
móts við Dani. Vér eigum að miða
það við framtíðina og hún mun að öllu
sjálfráðu gera oss að meiri mönnum.
Þó mannfjöldi og bolmagn ætti að
ráða, þá sé eg enga ástæðu til þess
að örvænta algjörlega. Vér eigum ekki
að gera pólitísk markmið vort hóti
lægra fyrir þá sök, að vér erum enn
fáir og smáir.
Þjóðin og En því fer nú betur að
hnefaréttur. rnannfjöidj og aflsmunur
•
eða með öðrum orðum hnefarétturinn
ræður því ekki eingöngu í heiminum
hvort þjóðirnar fá að njóta sjálfstæðis
og þjóðréttinda. Ekki er það mann-
fjöldinn og aflsmunur sem Danir eiga
að þakka tilveru sína sem þjóð, held-
ur ekki Norðmenn eða Svíar og yfir
höfuð engir nema stórveldin, en þau
eru ekki mörg að tölunni. Að smærri
þjóðir haldast sem sjálfstæð ríki og
aðgreindir einstaklingar er eingöngu
sérstöku þjóðerni að þakka, sem tcng-
ir þá saman með sameiginlegu máli,
hugsunarhætti, stefnumarki o. fl. Eng-
um hefir dottið í hug að setja nokk-
ura fasta tölu manna sem skilyrði
sérstöku þjóðerni og þjóðarsjálfstæði.
Islendingar En öll einkenni sérstaks
sérstökþjóð. þjððernjs höfum vér íslend-
ingar í fylsta mæli, svo að enginn, sem
þekkir til, getur neitað því að vér er-
um algjörlega einkennileg og sérstök
’þjóð og það jafnvel frekar en nokkur-
ar aðrar Norðurlandaþjóðir. Að minsta
kosti er tunga vor og lega landsins
skarpar aðgreind frá nágrönnum vorum
en Norðurlönd eru hvert frá öðru, eða
jafnvel frá bræðrum sínum Þjóðverjum.
Þjóðarsjálfstæði og Vér höfum því alian
siðferðislegur réttur. sjðferðjsiegan rétt til
þess að njóta fulls réttar sem sérstök
og sjálfstæð þjóð þrátt fyrir fátækt-
ina og fámennið, ef vér á annað borð
getum siglt vorn sjó upp á eigin spýt-
ur og sýnum það í verkinu. Það er
þessi siðferðislegi réttur sérstaks þjóð-
ernis, sem vér hljótum að byggja mest-
megnis á baráttu vora fyrir fullum og
óskertum þjóðréttindum og það er
sami grundvöllurinn sem öll Norður-
lönd byggja sjálfstæði sitt á, og hann
eigum vér ekki að veikja með því að
éta náðarbrauð hjá Dönum og vera
ölmusumenn þeirra. Af engu stafar
landaréttindum vorum jafnmikil hætta
og því.
Takmarkið og Meginatriðin í utanlands-
vegurinn! pólitík vorri verða þá
þessi: Vér eigum að nota fyrst um
sinn þann þjóðræðis- og sjálfstjórnar-
grundvöll, sem stjórnarbótin hefir fært
oss, til þess að berjast á móti fátækt-
inni og fáfræðinni, en pólitískt mark-
mið vort á að vera fult jafnrétti við
Dani, sem vér alls ekki höfum nú, eða
algjört sjálfstæði. Vegurinn til þess
að ná því er að vera sem mest sjálf-
bjarga og minst upp á aðra komnir.
Hvort heldur: jafn- Spyrja má hvort vér
rétti cða sjálfslœði. ejgUm heldur að gera
að aðalmarkmiði voru jafnrétti við Dani
eða algjört sjálfstæði. Þessu verður því
miður ekki svarað nú sem stendur.
Vér höfum lifað í 400 ár sem frjáls
og sjálfstæð þjóð, og í mínum augum
er það undri næst, að enginn spyr
um það nú, hvort vér getum það eða
getum ekki. Það hvílir á þjóð vorri
heilög skylda að rannsaka þetta mál
og fá þessari miklu spurningu svarað.
Til þessa starfs þurfum vér að eignast
annan Jón Sigurðsson. Vera má að
samvizkusamleg rannsókn þessa leiði
í Ijós að oss sé það ekki ofvaxið á
þessari laga- og gjörðardómsöld, sem
vér reyndumst færir til á ribbalda- og
ránskapartíð og þá mun fáum blandast
hugur um hvert stefna skuli.
Ofœtlun ? ÞÉi er önnur réttmæt spurn-
ing sem svara þarf: Er til nokkurs
að setja markið svo hátt? Eru nokkur
líkindi til þess að Danir vilji unna oss
fyllri réttar en vér nú höfum, eða ef
um aðskilnað væri að tala, skerða sitt
litla ríki fram úr því, sem því miður,
hefir orðið og konungur vor konungs-
vald sitt yfir landinu? í fljótu bili sýn-
ast slík málalok næsta ólíkleg á frið-
samlegan hátt.
Norðurlönd sarn- í mínum augum eru
bandsríki. það engin undur þð
Danir vildu unna oss sama réttar og
stórveldin sem ríkjum ráða í álfu vorri
unna þeim, en annars fer þetta alt eftir
því í hverja átt vér snúum oss, og það
ætla eg að aldrei mundum vér ganga
í fjandmannaflokk frændþjóðar vorr-
ar. Nú er það ríkt í huga margra
beztu manna á Norðurlöndum að fá
myndað frjálst sambandsríki úr þeirn,,
með jöfnum rétti fyrir öll löndin,,
þannig að hvert haldi sínum siðum
og landslögum, en ríkin myndi eina
fasta sambandsheild. Eg tel það sjálf-
sagt að vér yrðum þá einn sjálfstæður
liður í slíku sambandsríki, sem fjórða
þjóðin. Saga vor, skyldleikur málanna
og náin frændsemi tengja oss órjúfan-