Norðurland - 13.05.1905, Blaðsíða 2

Nl.
134
hefti máske vöxt kaupstaða og að-
flutning þangað úr sveitunum, þá efa
eg fyrst og fremst að ráðið dugi, og
þó svo væri að það væri nokkur vinn-
ingur.
Ef atvinnuvegir kaupstaðanna fylgj-
ast með vexti þeirra, þá er vissulega
óráð að reyna til að hindra hann og
draga úr viðgangi þeirra með sérstök-
um sköttum.
Sparnaður. Eg hefi minst á það áður,
að stórfé munum vér ekki græða á
þann hátt, að draga úr núverandi út-
gjöldum landssjóðs. Eigi að síður er
sjálfsagt, að yfirvega vandlega, hvort
ekki megi t. d. losna við fleiri eða
færri gjaldaliði t. d., til samgöngu-
mála og með fækkun embættismanna.
Að vísu gefur ritgerð dr. Valtýs í
síðasta hefti Eimreiðarinnar ekki rétta
hugmynd um embættismannabyrðina
hjá oss í samanburði við útlönd, en
eigi að síður get eg varla öðru trúað
en að meginatriði hennar sé rétt,
nefniiega að fækka mætti prestum og
lögfræðingum til muna. Ekki höfðum
vér slíkan fjölda lærðra embættismanna
á lýðveldisdögum vorum og gátum þó
•stjórnað landinu. —
Kreddan um Annars eru skoðanir
embœttismenn. margra íslendinga á
embættismönnum kynlegar og ekki
allskostar réttar. Hér hættir mönnum
til, að telja þá eina þjóðfélagsins stoð
og styttur, sem »framleiða brauðið úr
jörðunni« eða fiskinn úr sjónum. í
mótsetningu við þá eru embættis-
menn og allir þeir, sem ekki afla
brauðsins, álitnir landsómagar, sem
lifi á annara sveita. Þessi kenning
— búríkiskenningin — (Fysiokratisme)
var almenn hér í álfu fyrir hundrað
árum síðan, en er nú fyrir löngu úr-
elt og styðst við mjög lítið, þó hún
sýnist eðlileg í fyrstu. Miklu nær sanni
er það, að löndin halda embættismenn
til þess að græða á þeim. Vér höldum
landsvegafræðing til þess, að eyða
ekki í óhyggilega lagða vegi, miklu
meira fé en launum hans nemur og
vér viljum fá duglegan bygginga-
fræðing til þess, að sleppa hjá að
leggja stórfé í illa gerðar byggingar.
Vér viljum fá verzlunarerindreka í
útlöndum í þeirri von, að íslenzk
verzlun og markaður fyrir vörur vor-
ar batni miklu meira, en margföldum
launum þeirra nemur. í stuttu máli:
Vér viljum fá embættismenn, hvar
sem það borgar sig, en jafnframt og
engu síður viljum vér útrýma öllum
embættismönnum, sem ekki er hreinn
ágóði á, að svo miklu leyti, sem unt
er og þjóðin setur sig ekki á móti
því.
Viðlaga- Eitt hið einkennilcgasta í ís-
sjóður. Jenzkum fjármálum er það að
véreigum allmikið fé í viðlagasjóði (1 — 2
miljónir kr.), en öll önnur ríki eru skuld-
unum vafin. Sumir telja þettta óhyggilega
fjármálastefnu og réttast að verja við-
lagasjóði til framfarafyrirtækja í land-
inu, eða jafnvel taka þar á ofan lands-
lán til þess að flýta fyrir þeim. Eg er
þessari stefnu mótfallinn, þó lántaka
væri ef til vill réttmæt til einstöku
fyrirtækja, sem eftirkomendurnir hafa
mest gagnið af, t. d. ritsímans. Þvert
á móti ætla eg að heppilegt væri að
reyna jafnvel að auka viðlagasjóð fram
úr þvi sem er og eru til þess margar
ástæður. ísland er stórslysaland, jarð-
skjálftar, eldgos og önnur undur geta
dunið yfir, þegar minst vonum varir og
er þá ánægjulegra að geta bjargað sér
sjálfur, heldur en að taka á móti gjöf-
um annara þjóða. Viðlagasjóður er oss
nauðsynleg vátrygging gegn slíkum á-
fellum. Lánsstofnanir vorar hafa enn
yfir litiu fé að ráða, en fjöldi framfara-
fyrirtækja vorra þarfnast ódýrra, hent-
ugra lána miklu fremur en beinlínis
styrks af landsfé. Slík lán getum vér
veitt, ef viðlagasjóður hefir úr miklu
fé að spila og á þann hátt getur hann
orðið framfarafyrirtækjum vorum hinn
mesti styrkur, auk þess sem hann
tryggir lánstraust landsins og veitir
oss betri lánskjör, ef vér þyrftum á
láni að halda. Frh.
%
Ekki burtu úr bænum.
Eftir fundi þá, sem haldnir hafa ver-
ið hér í bænum í síðustu viku, mun
varla vera til sá bæjarbúi, sem efist um
að Guðmundur Hannesson læknir taki
keppinaut sínum fram sem þingmanns-
efni nálega í öllum greinum. Vitið og
þekkingin og reyndar allir þeir kost-
ir aðrir, sem þingmann mega prýða,
eru ekki samanberandi, þetta er ekki
sagt til þess að óvirða Magnús kaup-
mann Kristjánsson á nokkurn hátt.
Hann hefir reynst hér nýtur maður í
bæjarstjórn, þó ekki hafi hann þá þekk-
ingu né víðsýni, er geri hann líklegan
til þess að verða bænum til neins veru-
legs sæmdarauka á þingi. Aftur er
Guðmundur Hannesson einn af hinum
vitrustu og fróðustu mönnum þessa
lands, gæddur afburða hæfileikum til
þess að setja sig nákvæmlega inn í
hin flóknustu og þungskiídustu mál á
skömmum tíma. Þvf skyldu bæjarbúar
þó ekki kjósa hann til þings? Það er
að eins ein ástæða á móti því að bær-
inn sendi hann á þing, sem vert er
að íhuga, sú að hann megi ekki miss-
ast úr bœnum vegna lækninganna. Nl.
hefir líka áður tekið þetta til íhugunar,
en af því að þessari ástæðu er haldið
að bæjarbúum um þessar mundir með
svo miklu kappi og ósanngirni, er þörf
á því að athuga hana af nýju.
Verði G. H. ekki kosinn á þing, má
fyllilega búast við því að hann fari
burt úr bænum, eins fljótt og hann
hefir kost á, enda hefir hann fengið
ieyfi til þess, og engum manni datt
þá í hug að hann hefði ekki fulla
sanngirniskröfu til þessarar farar. Fari
liann burtu af þeim ástæðum, sem áð-
ur hefir verið getið um, verður hann
lengur burtu, en þó hann fari nú á
þing í sumar, eða þó talinn sé mcð
þingtíminn að tveim árum liðnum. Með
því að kjósa G. H. nú á þing er því
full vissa fyrir þvf að bærinn missir
hans um skemri tíma, en ef það verð-
ur ekki gert. Ekki sýnist það heldur
vænlegt ráð fyrir bæinn að vilja neyða
G. H. til þess að sitja hér kyrran í
sumar, að honum nauðugum. Honum
eru allir vegir færir og varla efi á
því að fjármunalega mundi hann á því
græða að flytja héðan alfarinn, þangað
sem mannfjöldinn er meiri og læknis-
hjálp er betur borguð.
Beri Akureyrarbær ekki gæfu til þess
að tryggja veru hans í bænum fram-
vegis, þá verður það ekki að eins ó-
hamingja þessa bæjarfélags, heldur líka
alls Norðlendingafjórðungs.
Málið er þess vert að bæjarbúar
íhugi það rólega og með sanngirni.
í þessu efni hvílir á þeim ábirgð ekki
að eins gagnvart bæjarfélaginu, heldur
líka öllu Norðurlandi.
Xýjar bækur.
Eislandsbliiten. Ein Saminel-
buch neu-islandischer Lyrik
von J. C. Poestion. Lz 1905.
44+229 bls.
Bók þessi, er höf. kallar íslands-
blóm, er mikið safn íslenzkra ljóðmæla
eftir skáld vor á 19. öldinni. Framan
við bókina er langur og fróðlegur inn-
gangur um mentun og menningu ís-
lendinga, og þá einkum á seinni öld-
um, og sérstaklega um skáldskap þeirra.
Er það alt svo rétt og vel sagt og
skilið, sem höf. hefði séð það alt og
heyrt hér á landi með eigin augum og
eyrum. En stutt er þar yfir margt
farið, sem von er til, af því að um alt
það má lesa í hinni stóru bókmenta-
sögu hans, er hann gaf út 1897, og
er hið langbezta og yfirgripsmesta rit
um ísland á seinni öldum, sem til er,
og eina bókin, sem til er um bók-
mentir þess eftir 1500. Síðan kemur
aðalritið. Er það safn af kvæðum eft-
ir 23 íslenzk skáld, og byrjar á Bene-
dikt Gröndal hinum eldra, og svo Bj.
Thorarensen, og endar á Guðmundi
Magnússyni. Svo eru og sýnishorn eftir
4 íslenzk skáld í Vesturheimi. Mest
er tekið eftir þá B. Thoraretisen (22
kvæði á 30 bls.), Jónas Hallgrímsson
(14 kvæði á 24 bls.), Stgr. Thorsteins-
son (19 kvæði á 18 bls.) og Ben.
Gröndal (11 kvæði á 17 bls.). Alls eru
í bókinni 149 kvæði og vísur og má
nærri geta hvílíkt elju- og yfirleguverk
þetta hefir verið. Eg hefi borið saman
nokkuð af kvæðunum við frumkvæðin,
og virðist þýðingin alstaðar vera rétt,
eða því sem næst, nákvæm, og undar-
lega nærri orðunum, en víða hefir hann
vikið frá bragarháttum, einkum lengt
vísuorðin, til þess að eiga hægra með
að ná efninu. Eg ætla að þýðingin
yfirleitt sé svo ágæt, sem framast er
hægt að heimta, en einskis manns
meðfæri er að þýða svo íslenzk ljóð
á önnur mál, að íslendingi finnist þau
ekki hafa tapað sér. Nærfelt hvergi
reynir hann að halda stuðlum og höfuð-
stöfum, og er það kostur; útlendingar
finna lítt hvað það prýðir í vorum
augum, en það bindur þýðandanum
þann klafa, er hann ræður sjaldnast
við. Olaf Hansen og frk. Lehmann-
Filhés hafa ein gert það með snild.
Enginn vafi er á því, að vér mund-
um hafa valið talsvert öðruvísi úr ljóð-
um skálda þessara, en höf. gerir. En hann
hefir þar farið eftir sfnum reglum sem
bóksögufræðingur, að velja það, er að
hans dómi einkendi þá bczt hvern um
sig, og virðist honum hafa tekizt það
vel, að svo miklu leyti sem hægt er
enn að leggja skáldin undir dóm bók-
sögunnar.
Frk. Lehmann-Filhés hefir gefið út
21 íslenzk Ijóð á þýzku fyrir 11 árum;
eru þau öll þýdd með hinni mestu snild;
9 af kvæðum þessum eru hin sömu, og
er gaman að bera saman þýðingarnar.
Óvíða get eg gert þeirra mikinn mun;
en að jafnaði er frökenin enn þá ná-
kvæmari. Einkum skal það tekið fram
henni til heiðurs, að af öllum þeim
sem eg þekki, er hafa snúið Oddi
Hjaltalín á önnur mál (eg þekki 5
þýðingar á því kvæði á dönsku, þýzku
og sænsku), er hennar bezt.
Eg þakka dr. Poestion fyrir bók
hans í nafni íslands og allra íslend-
inga, fyrir elju hans, ástundun og
ástfóstur það, er hann hefir tekið við
fsland og íslenzkár bókmentir. Það
væri óskandi og vonandi að hann
gæti fengið sem fyrst að sjá þetta
land og þessa þjóð, sem hann hefir
varið allri æfi sinni til að læra að
þekkja út í hörgul, og útbreiða þekk-
ingu á. Sem dæmi þess hvað hann
hefir unnið í þá átt, skal eg taka
fram, að hann hefir auk hinnar stóru
bókmentasögu sinnar samið stóra Lýs- i
ingu íslands, þá einu sem er enn þá
til að gagni, ágæta bók með vönduð-
um uppdrætti af íslandi.
Það má merkilegt heita, að 3 Þjóð-
verjar, er nú eru uppi, Poestion, Kuchler
og frk. Lehmann-Filhés hafa öll ritað
ágætar bækur og ritgerðir um ísland,
auk margra annara, er um það hafa
ritað, svo að Þjóðverjar hafa hin beztu
heimildarrit um landið á sínu eigin máli,
og þekkja það vel. En engin nýtileg
bók er til um ísland eða íslenzkar
bókmentir á dönsku eftir danskan
mann *, og því síður á norsku eða
sænsku, þegar fornöldinni sleppir; og
þó er ísland »óaðskiljanlegur hluti Dana-
veldis«. Germanska ættræknin stendur
dýpra hjá Þjóðverjum en Norðurlanda-
búum; það þarf ekki annað en minna
á þá Maurer, Schweitzer og Baum-
gartner, auk þeirra er áður eru nefnd-
ir, þótt cnginn af þeim hafi öðru eins
stórvirki lokið eins og J. C. Poestion.
Die Qeschichte von Hroif
Kraki. Aus demlsl. iiberz.
v. Dr. Paul Hcrrmann. Tor-
gau 1905. 134 bls.
Bók þessi er þýzk þýðing á Hrólfs
sögu Kraka og kappa hans, og eru
teknar upp í athugasemdir neðanmáls
allar þær greinir og kaflar, er söguna
snerta úr fornritum Dana og Engil-
saxa, einkum Böðólfskviðu og Dan-
merkursögu Latínu-Saxa, og svo það,
sem er að finna í öðrum ísl. fornritum.
Ritið cr samið með nákvæmni mikilli,
þýðingin vönduð, og margt til saman-
burðar. Höf. ferðaðist hér um land í
fyrrasumar til þess að kynnast íslandi
og nema tungu vora. Aður hefir hann
gefið út stóra bók um goðafræði Norð-
urlanda, sem mikið er látið af, og
m. fl.
Lebensliisren. Vier Erzáh-
lungen von Jónas Jónas-
son; uberz v. C. Kuchler.
Reclams Universalbibl. No.
4657-
Sögur þessar eru Eiðurinn, Brot úr
ævisögu, Gletni lífsins og Hungurvof-
an, þær hafa áður komið út í sömu
þýðingu nema ein þeirra. Þýðingin
virðist vera Iaglega af hendi leyst og
óvíða neitt misskilið. Þýð. er einn
hinna miklu og mikilvirku íslandsvina
á Þýzkalandi, og er að rita bókmenta-
sögu 19. aldarinnar á íslandi; eru tvö
hefti hennar út komin, en eitt eftir.
Hann ætlar að ferðast hér um ísland
í sumar, og væri óskandi, að honum
yrði vel tekið.
Eiðurinn var áður nýprentaður í
vandaðri þýzkri þýðingu eftir fröken
Letmann Filhés í 79. hefti af »Neue
Volksbucher« útg. í Berlín. Fylgir henni
þar laglega gerð mynd, en mikið vantar
á, að hún sé íslenzk, sem varla er heldur
við að búast.
* *
*
Próf. Finnur Jónsson hefir nýlega
gefið út langa ritgerð um Njálu í Ann-
álum fornfræðafélagsins árið sem leið.
* Nema ritgerðir Daniels Bruun’s.