Norðurland - 20.05.1905, Qupperneq 1

Xosningarúrs/itin.
Ábyrgðarmaður Qjallarhorns kosinn á þing.
Þingkosningin þ. 15. þ. m. hér í
bænum endaði svo að Magnús Krist-
jánsson var kosinn með 120 atkvæð-
um. Guðmundur Hannesson fekk 77
atkvæði.
Hvervetna unr land munu þessi
málalok mælast illa fyrir og Akur-
eyrarbæ eru þau og munu verða til
lítils sóma. f>að er þýðingarlaust þó
Gjallarhorn, þessi hljóðpípa stjórnar-
sleikjanna hér, reyni til að telja trú
um hið mótsetta. Kosningin er blátt
áfram stundarsigur iils máls yfir góðu,
sigur fáfræðinnar og skilningsleys-
isins yfir greind og þekkingu, sigur
fyrirfram bundinna kosningaloforða
og persónulegra áhrifa yfir drengi-
legri aðferð, sem styðst að eins við
fúsan og frjálsan vilja kjósenda, sig-
ur ákveðna flokksmannsins •— þó
einurðina bresti til þess að kannast
við það — yfir þeim rnanni, sem
flestum var líkiegri til þess að bæia
niður heimskuiegan flokkaríg.
En að sigurinn sé að eins stundar-
sigur, því verða allir þeir að treysta,
sem trúa yfirleitt á sigur góðra mála
yfir illum og bera þá von og það
traust til fóiksins, að skilningur þess
og þekking á Iandsmálum fari vax-
andi.
En í raun og veru er þó sigur
stjórnarliðsins blátt áfram ósigur,
sem ekki spáir góðu um framtíð
þess í bænum. Fyrir ekki alllöngu
fylgdu nærfelt allir kjósendur hér
stjórninni að málum. Nú hafa 77
gengið úr hennar flokki, eða að
minsta kosti kosið heldur að fylgja
þeim manni, sem er óháður henni
að öllu leyti, heldur en beinum fylg-
ismanni hennar.
En nú er ekki einu sinni svo
mikið að láta að stjórnarflokkurinn
geti talið sér öll atkvæðin sem M.
Kr. fekk. Hann var kosinn, ekki
vegna fylgis síns við stjórnina, held-
ur þrátt fyrir fylgi hans við stjórn-
ina, af því að margir urðu til þess
að írúa þeirri yfirlýsingu, að hann
Jttingjum og vin-
j/i _ um tilkynnist að
móðir okkar og
£ tengamóðir elsku-
ieg, Þórný Jóns-
dóttir, andaðist þriðjudaginn þ.
16. maí sl.
Banamein hennar var lungna-
bólga.
Jarðarförín fer fram frá heim-
ili hinnar látnu, föstudaginn 26.
maí n. k. að forfallalausu, og
hefst kl. 12 á hádegi.
Guðrún Guðmundsdóttir.
Kr. Guðmundsson.
Guðm. Vigfússon.
væri henni óháður, eða mundi verða
það. Kosning hans var að minstu
leyti að þakka fylgi við stjórnina,
því hin fjölmenna kaupmannastétt
bæjarins lagði kapp á að fá kaup-
mann á þing og fylgdi, að fáum
undantekningum fráskiidum, M. Kr.
fyrir þá sök, að hann var kaupmaður.
Við þetta bættist að formælendur
Magnúsar söfnuðu kappsamlega skrif-
legum kosningaloforðum meðan tal-
ið var víst að hann yrði éinn í kjöri.
Loforð þessi áttu mikinn þátt í kosn-
inga úrslitunum.
Svo gæti farið að þetta verði síð-
asti sigur stjórnarliðsins hér og svo
rnun það líka verða, nema stjórnin
beri gæfu til þess að afla sér frekar
trausts góðra manna en verið hefir
að þessu.
\
Konungkjörnir alþingismenn.
Loksins er það þá afgert hverjir
þeir eru þessir 6 þingmenn, sem stjórn-
in sjálf hefir ráðið sér og má af því
nokkuð marka hvernig hún vill helzt
að þingið sé skipað, enda hefir oft
verið sagt og þá einkum af fylgismönn-
um stjórnarinnar, að ekki væri fullséð
um stefnu hennar, fyr en hún hefði
nefnt þá til. Þessir 6 heita:
August Flygenring í Hafnarfirði.
Björn M. Oisen fyrv. rektor.
Eiríkur Briem prestaskólakennari.
Júlíus Havsteen fyrv. amtm.
Jón Ólaisson ritstjóri og
Þórarinn Jónsson bóndi á Hjaltabakka.
Tveir af þessum mönnum voru áð-
ur konungkjörnir, þeir síra Eiríkur og
Júlíus Havsteen. Þeir Jón Ólafsson og
Björn M. Olsen eru og báðir kunnir
þjóðinni. Jón Ólafsson hefir oft verið
við landsmál riðinn, en ekki hafa þau
afskifti aflað honum mikils trausts hjá
þjóðinni. Hún hefir litið svo á að í
honum væri bæði >gull og grjót* *,
en gullið þó aldrei í »hnullungum«
og tæpast tilvinnandi að vinna það.
Síðast þegar hann bauð sig fram
til þingmensku, í því kjördæminu, sem
hann var kunnugastur í, fekk hann
ekki nema 5 atkvæði. Björn Olsen
er merkur vísindamaður og var leyst-
ur frá embætti með eftirlaunum vegna
heilsulasleika, eða fyrir ólag það er
þótti vera á skólastjórninni. Við stjórn-
mál hefir hann lítið fengist að þessu
og er þó maður hálfsextugur. Þess
væri óskandi og jafnframt vonandi að
stjórnmálastörfin verði honum til meiri
ánægju og landinu til rneiri hamingju
en skólastjórnin. — Þeir Aug. Flygen-
ring og Þórarinn á Hjaltabakka eru
aftur minna kunnir f landinu. Flygen-
ring féll fyrir Dr. Valtýr við síðustu
kosningar og hefir að þessu ekki unnið
sér annað til ágætis sem stjórnmála-
garpur. Um Þórarinn verður mörgum
nokkuð tíðrætt um þessar mundir.
>Hvaða maður er hann þessi Þórar-
inn«, segja menn. Hann hefir verið
ótrauður fylgismaður Hermanns á Þing-
eyrum og stuðlaði að því að Páll Briem
náði ekki kosningu í Húnavatnssýslu.
Sjálfsagt eru þetta miklir verðleikar í
augum stjórnar vorrar, enda kunnum
vér ekki frá öðrum að segja.
Hver er þá stefna stjórnarinnar?
Hvað er það sem álykta má af þessu
vali hennar?
Eðlilegt er að menn spyrji svo.
Þrír af mönnunum eru eindregnir
fhaldsmenn. Á því getur varla leikið
nokkur vafi og sjálfir munu þeir við-
urkenna það, einn hefir jafnan við þann
eldinn setið, sem bezt hefir brunnið,
en hvað eru þá hinir tveir?
I
Cveir jyrirlestrar
um íslenzk stjórnmá/
eftir Quðmund Hannesson.
Frh. 11 •
Landbún- Um landbúnaðinn skal eg
aður. s* vera fáorður. Bæði á hann
marga talsmenn á þingi, er kominn á
góðan rekspöl, þó alt sé enn f byrjun,
og svo varðar hann kjósendur hér
minna en margt annað. Hann hefir
verið rekinn hér á landi að mestu
leyti »extensivt« frá landnámstíð, rækt-
unin verið aukaatriðið, en nýting sum-
arhaga og óræktaðs lands meginið
málsins.
Rœktunar- Síðustu árin hefir orðið ær-
stefnan.s* jn breyting f hugum flestra,
sem framarlega standa í landbúnaðar-
málum. Það hefir komið upp rík sann-
færing fyrir því, að »intensiv« land-
búnaður geti borið sig hér líkt og á
sér stað í útlöndum. Ræktað land er
þá aðalatriðið, vinnuvélum má koma
við og jarðirnar geta orðið margíalt
smærri. Þéttbýlið vex þá að því skapi,
samgöngur léttast og sama landspild-
an getur framfleytt miklu fleira fólki
en fyr.
Engin full sönnun er fengin fyrir
því, að þessi trú á landið sé á traust-
um grundvelli bygð, en til þess eru
þó nokkurar líkur og víst er um það,
að allar bollaleggingar manna miða
eindregið í þessa áttina.
Framtíð Hvern dóm sem reynslan og
landsins! framtíðin leggur á þetta, þá
er það víst að hér er snert við ein-
hverju því stórfenglegasta máli, sem
upp hefir komið á teningnum síðan
landið bygðist. Þetta er spurningin
um það, hvort allar eða flestar sveit-
ir vorar eigi að verða að skrúðgræn-
um þéttbýlum, alræktuðum héruðum
með þéttu veganeti, með járnbrautum
og talsímum, og öllum þeim stór-
vöxnu byltingum sem nútíðarmenningin
hefir fært flestum siðuðum löndum,
eða vér eigum að lifa meðan landið
byggist á strjálum kotum, innan um
óræktarmýrar og uppblásin holt.
Hér er að ræða um framtíð lands-
ins, ef það er nokkurstaðar, og mál
sem snertir sjávarsveitirnai með þeirra
mikla mannafla og áburðaruppsprettum
engu síður en algerð landbúnaðarhéruð.
En menn þurfa ekki einu sinni að
hugsa sér svo hátt. Vel má vera að
gamlir hættir haldist að mestu leyti
fyrst um sinn, en eigi að síður er
það vfst að ræktunin eykst og vinnu-
vélum fjölgar. Enginn mun vera svo
trúardaufur, að hann efi að ræktaða
Iandið að minsta kosti tvöfaldist áður
en langir tímar lfða.
En til þessa mikla verks þarf helzt
margar hendur, dugnað og lifandi á-
huga. Og það er ekki nóg þó fólkinu
fjölgi. Með einhverjum ráðum verður
að afstýra burtflutningi þess úr land-
inu.
Helzta Til alls þessa hygg eg að eitt
rdðið. r£g ^ygj ag mjnsta kosti flestu
framar.
Til þess að efla dugnað og áhuga
hefir reynslan sýnt að ekkert vegur á
móti þvf að vinna fyrir sjálfan sig, eftir
eigin höfði, á sjálfs síns eign. Bezti
leigumáti gefur ekki jafnsterka hvöt
til dugnaðar og framkvæmda.
Bændurnir þurfa að eignast jarðirn-
ar sem þeir búa á. Til þessa þarf að
gefa þeim kost á að kaupa þjóðjarðir
og kirkjujarðir og jafnframt hindra það,
að einstakir menn geti safnað jarða-
góssi, hvort heldur sem það væri gert
með auknum tekjuskatti af jarðeign,
sem ekki er ábýlisjörð eða á annan
hátt.
Stórjarðir og En meðan jarðirnar eru
smdbýh. s* stórar og leyfa mikil af-
not af óræktuðu landi, verður minni
áherzla lögð á ræktunina. Á stórjörð-
um annara þjóða, t. d. Dana, er rækt-
unin lítil og afurðir eftir stærð litlar.
Eftir því sem jörðin verður smærri,
vex ræktunin að vissu takmarki. Jarðir í
Danmörku eru langbezt ræktaðar, ef
stærð þeirra fer ekki fram úr 4—8
engjadagsláttum að stærð; hvort sem
þaer eru minni eða stærri hrakar rækt-
un þeirra og framleiðslu. *
Hjá oss verður að líkindum önnur
stærð hentust. En víst er um það að
hjá öllum þjóðum, sem byggja land-
búnað á ræktun, hafa smábýlin gefist
bezt. Einn merkasti þjóðmegunarfræð-
ingur Englendinga segir að framtíð
ensks landbúnaðar hljóti að byggjast
á þeim. **
Og smábýlin gera mörgu smámenn-
unum mögulegt að eignast heimili fyr-
ir sig og sína, þau fjölga hjónabönd-
unum og með þeim börnunum. Eigi
síðan smábóndinn blettinn sinn, festir
hann trygð við hann og flytur síður
úr landinu.
Litlar sjálfseignarjarðir með góðri
jarðrækt hygg eg að verði framtíðar-
úrræðin fyrir ræktun landsins, fólks-
fjölgun og velmegun og auk þess bezta
ráðið við burtflutningi. Síðan þarf að
komast á öflug samvinna (cooperation)
milli bændanna, hvar sem hún getur
* Danm. Kultur 663. Tala Húsmannabýla
í Danm. 1895 var 159.000. Staerri býli
að cins 72.000.
** Marshall: Principles 740. 1875 voru 1—5
ekrujarðir 25 % af enskum jörðum, en
hafa stórum fjölgað síðan.