Norðurland - 27.05.1905, Qupperneq 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
37. blað.
Akureyri, 27. maí 1905.
IV. ár.
5lifsímamálið.
í nœstu viku fer ritstjóri þessa blaðs snögga
ferð vestur í Húnavatnssýslu og kemur að
öllu forfallalausu aftur eftir svo sem 10
daga. Norðurland kemur þð út nœsta laug-
ardag, eins og vant er, en sennilega verður
ekki hœgt að láta það koma út nœsta laug-
ardag þar d eftir. Því fremur er vonast
eftir að kaupendur afsaki það, þar sem 2
aukablöð hafa komið út nýlega.
Auglýsingum til blaðsins verður veitt
mðttaka í prentsmiðju herra Odds Björns-
sonar.
Viðundirritaðarhöfum tek-
ið að okkur, að gangast
fyrir samskotum handa
sjúklingumHoldsveikra-
spítalans. Við vonum svo
góðs til Akureyrarbúa, að þeir vilji
styðja þetta fyrirtæki og sjái ekki
eftir fáeinum aurum í þarfir nauð-
staddra meðbræðra sinna.
Þá menn eða þær konur, sem
góðfúslega vilja verða við tilmælum
okkar, biðjum við að gera svo vel
að koma gjöfunum til annarar hvorr-
ar okkar.
Akureyri 2iis 1905.
Ingibjörg Jðnsdóttir.
Laufey Pálsdóttir.
Hérmeð tilkynnist vin-
um og vandamönn-
um að jarðarför Sig-
rúnar sálugu dóttur
okkar fer fram frá
heimili okkar, Strandgötu nr.
11., á þriðjudaginn 30. þ. m.
kl. 12 á hádegi.
IPetrína Þ. Sigurðardóttir.
Guðl. Sigurðsson.
imiiiiinm hhiiiwmmmbm
• •
Ollum þeim, sem heiðruðu útför
móður okkar og tengdamóður
Þórnýjar Jónsdóttur, með nær-
veru sinni, eður á annan hátt
sýndu okkur hluttekningu, vottum við
okkar innilegasta þakklæti.
Akwreyri 25/s 1905.
Guðrún Guðmundsdóttir.
Kr. Guðmundsson.
Guðm. Vigfússon.
Hörmulegar slysfarir.
Á Iaugardaginn 20. þ. m. vildi til
það hörmulega slys að yfirsetukona
Helga Indriðadóttir í Gilhaga í Skaga-
fjarðarsýslu druknaði í Svartá. Hún
kom frá Goðdölum og hafði setið þar
yfir konu, en fylgdarmaðurinn lagt með
hana í ána, þó hún væri í foráttu.
Hún var ein af merkustu konum í
Lýtingsstaðahreppi, hafði verið yfirsetu-
kona í 26. ár og rækt það starf frá-
bærlega vel. Með manni sínum Magn-
Úsi Jónssyni 1' Gilhaga átti hún 12
börn og eru 10 af þeim á Iffi.
f>að er nú orðið efst á dagskrá
hjá þjóðinni og mun engan á því
furða; það er hið þýðingarmesta mál
í sjálfu sér, eitthvert hið stærsta fjár-
mál er þjóð og þing hefir nokkuru
sinni fjallað um, en þó er það orð-
ið enn þýðingarmeira fyrir það, hvern-
ig því hefir verið hrundið af stað,
farið langt út yfir þau takmörk sem
nokkur lagaheimild var fyrir, stórfé
ráðstafað ekki að eins án lcyfis þings-
ins, heldur líka þvert á móti tilgangi
þingsins, og þetta alt gert algerlega
að þarflausu.
í núgildandi fjárlögum er veiting
sú, er hér ræðir um, orðuð á þessa
leið:
Til ritsíma milli íslands og út-
landa 1. og 2. ársborgun af 20 ára
tillagi 35000 kr. hvort árið 1904 0g
1905.
Af upphæð þessari má verja svo
miklu sem nauðsyn krefur til að
koma á þráðlausu hraðskeytasam-
bandi milli Reykjavíkur 0g útlanda
og milli Reykjavíkur og hinna 3
annara kaupstaða á landinu.
Til þess að koma sem fyrst á
hraðskeytasambandi milli Reykja-
víkur og útlanda má verja allri
upphæðinni fyrra árið til þess sam-
bands út af fyrir sig, ef það verð-
ur komið á í árslok 1904, og að
því tilskildu að nægileg trygging
sé sett fyrir því að sambandið við
hina kaupstaðina þrjá verði komið
á fyrir árslok 1905 án aukins til-
lags frá íslandi.
Væntanlegur samningur með fylgi-
skjölum leggist fyrir alþingi til at-
hugunar.
Fjárveiting þessi er ekki greini-
lega orðuð. Meðferð málsins á þing-
inu sýnir það ótvírætt, enda var það
áður á flestra manna vitorði, að það
sem fyrir þinginu vakti var þráðlausa
sambandið; það breytti algerlega til
frá því sem samþykt hafði verið af
tveim undanfarandi þingum, enda
voru nú þeir menn orðnir í meiri
hluta á þinginu og þar mestu ráð-
andi, er barist höfðu tneð hnúum
og hnefurn á móti sæsímalagningu
til Austfjarða með væntanlegum land-
þræði til Reykjavíkur. Þeir höfðu bar-
ist þar fyrir leifturskeytasambandi,
jafnvel áður en nokkur vissa eða
jafnvel verulegar líkur voru fyrir
því, að það samband gæti nokkurn-
tíma orðið að verklegum notum.
Þingið trúði því að þar sem þráð-
lausa sambandið er svo miklu ódýr-
ara en símalagning, mundi ísland
fyrir sitt leyti ekki þurfa að leggja
meira fram en 35 þúsund kr. í 20
ár, til þess að fá samband tnilli
höfuðstaðarins og útlanda og þaðan
til kaupstaðanna þriggja. Að sjálf-
sögðu var við því búist að Danir
mundu líka leggja fram fé fyrir
sitt leyti, enda er það auðsætt af
fjárlagafrumvarpi stjórnarinnar, er
lagt var fyrir þingið 1903, að hún
gekk að því vísu að þeir gerðu
það.
Vér erum nú búnir að fá nokk-
urnvegin óyggjandi sannanir fyrir
því, að þingið leit rétt á þetta, að
fjárupphæð sú, er til var tekin hefði
fyllilega getað nægt.
En nú standa orðin: „Til ritsíma"
í fjárveitingu alþingis. Fram hjá því
verður ekki komist, þó annað vekti
fyrir þinginu. En af því leiðir, að
engin stjórn hefði getað talist brot-
leg við fjárlög landsins, þó hún
hefði samið svo um að borga 35
þúsund kr. í 20 ár fyrir sæsímalagn-
ingu hingað til Iands, en meira fé
hafði hún heldur ekki leyfi til að
taka, sú stjórn sem gerði það, var
bæði komin út fyrir bókstaf og enda
laganna.
Því skýring sú er ritstjóri stjórn-
arinnar reynir að halda að þjóðinni
í bæklingi þeim, er sendur hefir
verið út eftir hann, er blátt áfram
fáránleg. Því er haldið fram að at-
hugasemdir fyrri fjárlaga, þær sem
þingið 1903 breytti frá, séu undir-
skildar. Eftir því mætti, og það með
alveg sama rétti, halda því fram að
allar aðrar fjárveitingar fyrri þinga,
sem ekki standa á núgildandi fjár-
lögum, væru undirskildar, að minsta
kosti fjárveitingar til allra þeirra mála,
sem ekki væru algerlega komin út
af dagskrá þings og þjóðar.
Þá færi stjórnunum ekki að verða
vandlifað, ef þær mættu skilja fjár-
lögin svo.
Afkáralegri kenningu var ekki hægt
að bjóða þjóðinni og varia nokk-
ura sem væri hættulegri fyrir fjár-
veitingarvald þings og þjóðar.
Konungborið hefði það verið að
það hefði verið viðurkent blátt á-
fram að samningurinn um landsíma-
lagninguna hefði verið gerður í heim-
ildarleysi, í trausti til þess, að þingið
samþykti þá ráðstöfun, af því það
hefði verið nauðsynlegt málefnisins
vegna, af því landið hefði annars mist
af hagsmunum, sem því hefði ekki
getað hlotnast á annan hátt.
Hefði þetta verið viðurkent, lá þp
í þeirri viðurkenningu dálítil játning
um það, að slíkt mætti ekl*i kotna fyrir
aftur, að minsta kosti ekki nema að
alveg óvanalega stæði á. Það hefði
líka verið tniklu hreinlegra. Bókstaf-
ur og andi laganna voru að sönnu
brotin, en brotið varð þó minna
siðferðislega, auk þess sem það var
ekki nánda nærri eins hættulegt.
Því viðurkenni þingið og þjóðin
þessa kenningu, þá afsalar það sér fjár-
veitingarvaldinu. Alþingishúsið ætti
þá upp frá því að bera nafn af
Kópavogi.
* *
*
Það dylst heldur engurn sem les
þessa varnargrein stjórnarritstjórans,
að sjálfur hefir hann enga trú á því
að þjóðin muni sætta sig við þá
lagaskýringu, sem hann er að gefa
henni, þessvegna er hann, og ein-
göngu þessvegna, að reyna til þess
að halda því fram, að ráðherrann
hafi með engu móti mátt sleppa
tækifærinu til þess að semja við
Ritsímafélagið norræna, af því það
hafi staðið svo sérstaklega á, af því
annars hefði ísland ekki getað kom-
ist að samningi við félagið fyr en
eftir ein 20 ár, þegar það aftur
þyrfti að fá endurnýjun á sæsíma-
lagningu milli Danmerkur og Bret-
lands.
Ekki sýnist því ástæðulaust að í-
huga þá kenningu. Sé hún rétt, þá
fer að verða nokkur ástæða til þess
að virða ráðherranum til vorkunn-
ar, að hann réðist í samning, sé
hún óeðlileg, ósennileg og óskilj-
anleg, þá verður þetta gróðabragð
ráðherrans enn þá furðulegra.
Ritsímafélagið hefir alt til þessa
ekki viljað taka að sér, að leggja
síma hingað til lands fyrir það til-
lag, er því hefir staðið til boða frá
íslendingum og Dönum. Það hefir
litið svo á að það gæti ekki borg-
að sig, að það mundi verða því til
fjármunalegs tjóns. Þessvegna er
það líka, að leitað hefir verið til
annara ríkja um fjárframlag. Þetta
er svo alkunnugt að ómögulegt er
að mótmæla því, enda byggir rit-
stjóri stjórnarinnar á því. Nú stóð
aftur svo á að hert var að félaginu
með þetta; það þurfti að fá fram-
lengingu á síma til Englands og
þurfti til þess meðal annars sam-
þykkis Danastjórnar. Þetta var þeim
kunnugt um íslands-ráðherra og sam-
göngumálaráðgjafanum danska og
að því er stjórnarritstjórinn segir
notuðu þeir þetta til þess, að knýja
Ritsímafélagið til þess að semja um
símalagningu.
Þó þetta sé ef til vill krítað dá-
lítið liðugt, þá má þó taka það trú-
anlegt að svo hafi verið.
Félagið gengur að því að Ieggja
síma hingað, af því það var knúð
til þess vegna annara hagsmuna
sinna.
Hefði það fengið þessa hagsmuni,
án þess að gera samning um síma
til íslands, þá hefði því sjálfu verið
bezt borgið og það átt að vera
ánægðast.
Nú gat það ekki fengið þetta og
þá átti það að vera því heppilegast
að símalagning til ísland væri slegið
á frest, helzt sem lengst, en allur drátt-
urinn góður.
Vitanlega er þörfin fyrir ritsíma
einlægt að verða meiri og brýnni í
landinu; hver setn t. d. ber saman
þörfina á honum fyrir 20 árum og
svo nú, hlýtur að sjá, að breytingin
á útvegi og verzlun hefir gert þessa
þörf brýnni en þá var, og því lengur
sem drógst með símann, því gróða-
vænlegra átti það að vera að leggja
hann.
Félagið átti því að vera fáanlegt
til þess að gera samning um síma-
lagningu, sem væri bindandi að því
er það sjálft snerti, en væri ekki
bindandi fyrir ísland fyr en eftir
þing. Allur undandráttur þess