Norðurland - 17.06.1905, Page 1
NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
40. blað. } Akureyri, 17. júní 1905. s IV. ár.
Hið sameinaða
gufuskipafélag
hefir sett niður fargjald á skipum sínum á farleiðinni milli Kaup-
mannahafnar, Leith, Færeyja og íslands, pannig:
Önnur leiðin. Fram og aftur
gildir í ó mánuði.
Á 1. Á. 2. Á. 3. Á 1. Á 2.
MiHum: farrými. farrými. farrými. farrými. farrými.
Krónur. Krónur. Krónur. Krónur. Krónur.
Kaupmannahafnar og Leith Kaupmannahafnar og Fær- 36 27 18 54 40'/2
eyja 50 36 95 65
Kaupmannahafnarogíslands 65 45 115 80
Leith og Færeyja .... 45 36 72 45
Leith og Islands .... Færeyja og austurströnd ís- 65 45 115 80
lands norður að Vopnaf. Færeyja og annara staða á 24 18 12 36 27
íslandi 36 27 18 54 45
Hrafnagilsfundurinn.
Hann var haldinn á annan í hvíta-
sunnu, eins og til stóð, kl. 3 e. h.
og er fundargerðin hér á öðrum
stað í blaðinu. Múgur og marg-
menni sótti fundinn, bæði úr inn-
firðinum og af Akureyri, en auk
þess ýmsir úr útfirðinum og dölun-
um og nokkurir menn úr Þingeyjar-
sýslu. Líklega lætur nærri að fund-
inn hafi sótt um 400 manna og var
nokkur hluti þess kvenfólk. Kjósend-
ur í Eyjafjarðarsýslu fengu einir at-
kvæðisrétt, en allir höfðu málfrelsi.
Fundurinn var haldinn í tjaldi, en
storinur var töluverður, svo tjald-
þakið blakti og heyrðist því illa til
ræðumanna. — Enginn kostur var
á því að skrifa upp ræður þær er
haldnar voru.
Eins og við mátti búast voru
undirskriftarmálið og ritsímamálið
aðalmálin, en langmest var þó talað
um hraðskeitamálið, þó mikið vant-
aði á að það væri rætt svo sem þörf
var á.
Sjálfsagt hafa margir sótt fundinn
í þeirri von að þar mundu koma
fram ýmsar þýðingarmiklar skýring-
ar á þeim málum, sem um hefir ver-
ið deilt, að ráðherranum mundi vera
ánægja að því að gefa þær og að
flokksmenn hans mundu einskis láta
ófrestað til þess að þessar skýringar
kæmu sem bezt í ljós. Ekkert var
þó gert af þeirra hálfu til þess að
afla þessara skýringa. Það voru and-
stæðingar stjórnarinnar, sem einir
þurftu fyrir því að hafa, og ýmsar
upplýsingar fengust alls ekki.
T. d. var ómögulegt að fá ráðherr-
ann til þess að gefa nokkura fram-
bærilega skýringu á því hvers vegna
hann hefði gert samninginn að þing-
inu fornspurðu, hrapað að honum
áður en útséð var um hvort ekki
mátti fá miklu betri tilboð og sam-
ið um meira en hann hefði heimild
til, því ekki teljum vér það skýr-
ingu að Hage, sem þá var samgöngu-
málaráðherra Dana, hafi verið mál-
ið kappsmál og að hann hafi vitað
að dagar hans í ráðaneytinu mundu
brátt verða taldir og því hafi orðið
að flýta málinu hans vegna. Dálítið
fer það þá að verða einkennilegt
íslenzka þingræðið, ef við eigum að
selja það af hendi, til þess að koma
fram áhugamálum danskra ráðgjafa.
Um það var þó hægt að fá upp-
lýsingar hvernig bæri að skilja samn-
inginn að því er til þeirri skeyta
kemur, sem send væru bæði með
landsíma og sæsíma. Ráðherrann
fullyrti að til þess væri ætlast að
landið fengi borgun fyrir öll þau
skeyti, er færu með landsímanum,
líka þau, er jafnframt fara með sæ-
símanum og hafði hann hugsað sér
að það gjald yrði 10 % af gjaldinu
með sæsímanum. Verði þetta gjald
sett lægra en önnur gjöld fyrir skeyti
með landsímanum, verður þó að
skoða þetta sem ívilnun til ritsíma-
félagsins, sem reyndar getur numið
allmiklu fé á 20 árum.
Þá er ennþá ótalin merkasta upp-
Iýsingin sem fekkst á Hrafnagils-
fundinum. Alþingismaður Stefán Ste-
fánsson á Möðruvöllum spurði ráð-
herrann um hvaða réttarkröfu St. n.
ritsímafélagið gæti gert til landsins,
ef alþingi gengi ekki að þeim samn-
ingi, er ráðherrann hefir við það gert.
Fyrst reyndi ráðherrann til þess að
komast hjá því að svara þessari
spurningu og ætlaði að láta sér
nægja með þá ekki ósnjöllu né þýð-
ingarlitlu yfirlýsingu að hvorki Jap-
anar né Rússar mundu fyrir það
segja oss stríð á hendur. Alþingis-
maðurinn varð því að endurtaka
tilraunina til þess að fá fyrirspurn
sinni svarað og þá tókst líka betur
til. Ráðherrann gaf þá mikilvæga
skýringu, að alls ekkert mundi ske,
þó ekki yrði gengið að samningn-
um. Ritsímafélagið mundi ekki eða
gæti ekki kraffst skaðabóta af land-
inu, í hæðsta lagi gæti það höfðað
skaðabótamál á móti sér, en þó var
á honum að skilja, að ekki bæri
hann kvíðboga fyrir því, að til þess
mundi koma. Þessi yfirlýsing ráð-
herrans hlýtur að vera oss öllum
fullkomið gleðiefni, en undarlega
kernur hún reyndar heim við það,
sem áður hefir verið haldið að
þjóðinni í þessu máli og Iíka sumt
það annað sem ráðherrann hélt
fram á fundinum.
* *
*
Þá voru kenningar ráðherra vors
í undirskriftarmálinu ekki ófróðleg-
ar og mundi hafa verið talin mikil
býsn fyrir nokkurum árum, ef þeim
kenningum hefði verið haldið fram
af hálfu Islendinga. Rúmsins vegna
verðum vér þó, að láta hjá líða, í
þetta sinn, að skýra frá þeitn og
gera við þær athugasemdir.
X
Þingmálafundur Húnvetninga.
Eins og kunnugt er, héldu Húnvetn-
ingar þingmálafund á Blönduósi 28.
apríl og var þar feld með öllum at-
kvæðum gegn 1 traustyfirlýsing til
stjórnarinnar, en aftur samþyktar yfir-
lýsingar bæði í undirskriftarmálinu og
ritsímamálinu, er lýstu mikilli óánægju
með aðfarir hennar. Fundur þessi var
fremur fámennur og því þótti Hún-
vetningum þörf á að boða til nýs
fundar. Þessi fundur var og haldinn á
Blönduósi 9. þ. m. og sótti hann mik-
ið fjölmenni.
Með öllum samhljóða atkvæðum var
þar endurtekin yfirlýsing fyrri fundar í
undirskriftarmálinu. En hún er á þessa
leið:
>Fundurinn lýsir yfir því áliti sínn, að
með undirskrift forsœtisráðhetrans danska
undir skipunarbref fslandsráðherrans í fyrra
vetur hafi verið framin lögleysa og þjóðrétt-
indum vorum traðkað og skorar á þingið
að ráða bót á þessum misfellum framvegis. <
En í ritsímamálinu var þessi til-
laga samþykt með öllum (um 70) sam-
hljóða atkvæðum:
»Fundurinn vísar til samþyktar þeirrar í
ritsímamálinu, er gerð var á þingmálafundi
á Blönduósi 28. apríl þ. á., en með því
ýmsar þýðingarmiklar upplýsingar í því máli
hafa komið fram síðan, er benda á óhagsýni
og óvarfærni ráðherrans, þá lýsir hann yfir
vantrausti sínu á núverandi stjórn til þess
að leiða það mál farsœllega til lykta.
Einnig skorar fundurinn á þingmenn kjör-
dœmisins að gera sitt ýtrasta til að fá þeim
samningi hrundið, sem ráðherrann hefir, ís-
lands vegna, gert við ritsímafélegið danska
og gœta í því efni frelsis og sóma þjððar-
innar, leggja ella niður þingmannsumboð
sitt.«
Ennfremur samþykti fundurinn, sömu-
leiðis með öllum atkvæðum, áskorun
til þingsins um að rannsaka réttará-
standið í Snœfellsnessýslu.
Mjög er af því látið hve Húnvetn-
ingar séu nú samhuga í hinum helztu
stjórnmálnm, einkum ritsímamálinu,
bæði blöskrar þeim kostnaðurinn, en
þó ræður hitt mestu, að þeir vilja ekki
láta ráðherranum haldast uppi að taka
af þinginu fjárforræðið. Þeim virðist
vera það fullljóst, báðum flokkur alveg
jafnt, að til þess vildum vér fá stjórn-
ina inn í landið, að þjóðin fengi að
ráða málum sínum, ekki sízt öðru eins
stórmáli og þessu, en ekki til þess að
yfirgangssamir og valdafýknir ráðgjafar
hrifsuðu undir sig fjárráðin, þegar þeim
biði svo við að horfa.
Umboðsmaður stjórnarflokksins þar
í Húnavatnssýslu, Arni á Höfðahólum,
hafði verið á stjái um sýsluna á und-
an fundinum, en ekkert hafði unnist
á í því ferðalagi nema sólaslitið.
Hinn nýi konungkjörni þingmaðnr
Húnvetninga, Þórarinn á Hjaltabakka,
mætti ekki á fundinum, þó staddur
væri hann á fundarstaðnum þennan
dag. Þykjast kunnugir menn vita að
undir niðri sé hann samdóma samsýsl-
ungum sínum, einkum í ritsímamálinu.
X
Hættulegur hugsunarháttur.
Á Hrafnagilsfundinum sagði ráðherra
H. H. það með berum orðum, að mót-
stöðumenn sínir væru aðallega »ein
familia, tveir bræður (líklega ritstjóri
þessa blaðs og ritstjóri Fjallkonunnar)
og þriðji maðurinn, sem væri svo gott
sem bróðir (ritstjóri ísafoldar?)«. Mót-
spyrnu þessara manna gegn sér og sín-
um gerðum kvað hann vera sprottna
fyrst og fremst af því, að þeir vildu
niður af sér skóinn og þar næst kom-
ast sjálfir til vegs og valda.
Utan fundar lét hann það álit sitt
í ljós, að allar aðfinslur við sínar gerð-
ir væru gerðar á móti betri vitund.
Hugsunarháttur þessu líkur kemur
stundum fram hjá illa mentuðum lýð,
þar sem tveir eða þrír menn berjast
um völdin. Því meiri sem fáfræðin er,
því fremur verður hann skiljanlegur,
nærri því afsakanlegur, en hitt er ekki
afsakanlegt að mentaður maður, sem
hafinn hefir verið upp í æðsta sæti
þjóðarinnar, skuli hafa þenna hugsun-