Norðurland - 24.06.1905, Blaðsíða 2

Nl.
162
því, að hann álítur nauðsynlegt að sem
allra fyrst verði komið á kennaraskóla
hér á landi, sömuleiðis barnaskólum í
kauptúnum og þéttbygðum sveitum svo
og að landssjóður jaínframt styrki
unglingaskóla hvervetna þar, sem sveit-
ir eða stærri bygðarlög sýna veruleg-
an áhuga á að koma þeim upp. Lýsir
fundurinn jafnframt yfir þeirri skoðun
sinni, að í öllum slíkum skólum þurfi
að leggja miklu meiri rækt við heilsu
æskulýðsins og líkamsþrótt, en nú tíðk-
ast hér á landi.<
SAMGÖNGUMÁL: a. *Fundurinn
lýsir óánægju yfir þeim kjörum sem
síðasta þing gekk að við gufuskipafé-
lagið danska, og telur miklar lt'kur til,
að gufuskipaferðir hér við land beri
sig að mestu leyti án tillags úr lands-
sjóði. Tekur fundurinn fram það álit
sitt, að þær ferðir virðast að ýmsu
leyti settar af furðu mikilli óhagsýni,
sem að líkindum stafar meðfram af
fjárveitingu þingsins eða skilyrðunum
fyrir henni. Skorar fundurinn fastlega
á þingið, að leggja ekki fram fé að
óþörfu til ferðanna eftrileiðis, og minn-
ir á að nóg sé annað með féð að gera.
b. Fundurinn skorar á þingið að
veita fé til brúar á Fnjóská þegar á
næsta fjárhagstímabili, og á þingmann-
inn að fylgja því máli fastlega fram.
c. Fundurinn skorar fastlega á þing-
ið, að leggja fram fé til akbrautar frá
Húsavík upp í Reykjadal þegar á næsta
fjárhagstímabili og minnir á, að Suð-
ur-Þingeyjarsýsla hefir farið varhluta
af fjárframlögum til framfarafyrirtækja,
að undanförnu.
d. í sambandi við þetta mál lýsir
fundurinn yfir því, að hann er fús á,
að héraðið taki að sér viðhald akbraut-
arinnar, ef samskonar regla verður lög-
leidd annarstaðar á landinu.
BINDINDISMÁI.: a. »Fundurinn er
mótfallinn allri hækkun á tolli af vín-
föngum, svo og því, að hækkuð séu
leyfisgjöld fyrir vínsölu og veitingar.
b. Fundurinn lýsir yfir því að hann
er mótfallinn því, að vínsölubannslög
séu lögleidd hér á landi, en telur
æskilegt að aðflutningslög séu sett
svo fljótt sem auðið er, eða þegar
fullsannað er að mikill meiri hluti þjóð-
arinnar er því meðmæltur.
BRUNABÓTAMÁL: >Fundurinn er
því eindregið hlyntur, að stofnað sé
innlent brunabótafélag, til vátrygging-
ar húseignum og munum í kaupstöð-
um, kauptúnum og sjóþorpum.
\
Frá Noregi.
Enn er að eins litlu við þær fréttir
að bæta, er Nl. flutti þaðan síðast.
Víst er þó það, að Norðmenn hafa
tekið 40 miljónir kr. að láni og má
fullyrða að það sé gert af því, að
þeir kjósa að vera við öllu búnir, ef
Svíar skyldu að þeim ráða.
Þá er og aagt að nýlega hafi þeir
fest kaup á tveimur herskipum, er
hafa verið í smíðum á Englandi, og
munu hafa verið ætluð Japönum. Sú
fregn þó ef til vill óviss.
»Austri< hefir flutt þá fregn, að
Norðmenn hafi sent nefnd manna til
Valdemars Danaprinz og boðið hon-
um konungdóm í Noregi; þá fregn
mun blaðið hafa eftir ensku blaði, en
að svo stöddu sýnist réttara að binda
ekki mikinn trúnað við þá frétt, því
ekki var búist við því að það yrði
afráðið fyrri en þ. 20. þ. m., hvort
Svíakonungur ekki vildi skipa einhvern
af ættmönnum sínum til konungdóms
í Noregi.
Öll norska þjóðin virðist samhuga
sem einn maður.
Gjöf fil holdsveikraspífalans.
Laugarnesspítala hefir kaupm. einn í
Vébjörgum, sem nýlega er dáinn, J. Greger-
sen að nafni, ánafnað 3000 kr. gjöf í erfða-
skrá sinni.
JVlerkisgestur.
Síra Matthías Jochumsson héfir þeg-
ar fyrir nokkuru skýrt frá því hér í
blaðinu, að hingað sé væntanlegur
presturinn O. P. Monrad, til þess að
halda hér í bænum nokkura fyrirlestra.
Nú er hann kominn og eru fyrir-
lestrar hans auglýstir á öðrum stað
hér í blaðinu.
í fyrrasumar hélt hann fyrirlestra í
Reykjavík um Björnstjerne Björn-
SOn og þótti Reykvíkingum mjög
mikið til þeirra koma. Fyrirlestrar
þessir eru nú komnir út á vora tungu
í ágætri þýðingu eftir Björn Jónsson,
ritstjóra ísafoldar og er oss kunnugt
um, að mikil eftirspurn hefir verið
eftir þeim hér í bæ síðan þeir komu
út. Það er ekki heldur að ástæðu-
lausu. Fyrirlestrarnir eru hver um sig
einkar veigamiklar hugvekjur er bregða
glöggri birtu yfir eðli og yfirburði hins
norska skáldkonungs og mikilmennis.
Hollari hugvekjur gátum vér ekki
fengið. Manni léttir fyrir brjóstinu
við að hugleiða stefnur og hugsjónir
mikilmennanna, mannanna sem standa
við orð sín og skoðanir. Þeir menn
gerast nú of fágætir í voru landi.
En hvað slfka fyrirlestra snertir,
þá er það þó reyndar ekki nema
svipur hjá sjón fyrir flestum að lesa
þá í samanburði við það, að heyra
þá flutta af manni, sem hefir mikla
hæfileika til þess. Bókstafurinn verður
lifandi á vörum hans. Að svo sé um
gest vorn má fyllilega ráða af orð-
spori því, er af honum hefir farið
hér á landi fyrir fyrirlestra sína, enda
er hann nafntogaður fyrirlestramaður
bæði í Noregi og Danmörku. T. d.
var hann í 7 sumur í röð pantaður
til Danmerkur, áður en hann settist
að í Kaupmannahöfn, til þess að flytja
fyrirlestra.
Efni það er Monrad prestur hefir
nú valið í fyrirlestra sína, vekur að
sjálfsögðu mikla eftirtekt. Sjálfstæðis-
hugsjónirnar hafa aldrei verið skýr-
ari hjá þjóð ’nans en nú og höfum
vér afarmikið af þeim að læra.
Monrad hefir miklar mætur á Is-
landi og Islendingum, ber til þeirra
fölskvalaust bróðurþel, eins og reyndar
svo margir ágætir landar hans.
Fyrir honum mun það vaka sum-
part að flytja oss fræðslu um menn
og málefni þjóðar sinnar, en hitt
engu síður. að kynnast þjóð vorri og
þörfum hennar, í þeirri von, að verða
oss til gagns erlendis, bera bróður-
orð milli vor og frænda vorra fyrir
vestan Kjöl og suður við Eyrarsund.
Því miður höfum vér of sjaldan
tækifæri til þess, að njóta fræðslu
og fyrirlestra útlendra merkismanna.
Því fremur má búast við því, að
Akureyrarbúar láti ekki svo ágætt og
fágætt tækifæri ganga sér úr greip-
um með því að nota það slælega.
Umboðsmenn
eru þeir orðnir Guttormur Vigfús-
son alþingismaður í Múlasýslu og Árni
Árnason á Höfðahólum í Húnavatns-
sýslu.
Um umboðið í Húnavatnssýslu höfðu
sótt, Björn Sigfússon á Kornsá, Hjört-
ur Líndal á Núpi, Hermundur Erlends-
son í Mjóadal og Pétur Pétursson á
Gunnsteinsstöðum
Embætti og sýslanir í þessu landi
sýnast ekki veittar af stjórn landsins,
heldur af stjórn Heimastjórnarflokksins.
JVIinnisvarði Páls Briems.
Norðurland og Fjallkonan og ef til
vill fleiri blöð, fluttu í vetur tillögu
um það, að Páli Briem amtmanni
væði reistur minnisvarði.
Mjög vænlegar horfur eru nú á
því að af því verði. Á síðasta Rækt-
unarfélagsfundi Norðurlands voru full-
trúarnir einhuga um þetta. Töldu
þeir sjálfsagt að minnisvarðinn stæði
í tilraunastöð Ræktunarfélagsins, »því
þann stað mundi hann sjálfur hafa
kosið öllum framar<.
Sjálfsagt er enginn vafi á því, að
heppilegri stað er ekki hægt að velja
og eiga þeir fulltrúarnir heiður skil-
inn fyrir þá tillögu.
5 af fulltrúunum voru kosnir í nefnd
til þess að veita samskotunum móttöku
og eru það þeir Árni Þorkelsson á
Geitaskarði, Friðrik Kristjánsson á
Akureyri (gjaldkeri), Sigurður Sig-
urðsson á Hólum, Stefán Stefánsson
á Möðruvöllum (formaður), og Stein-
grímur Jónsson á Húsavík.
»Vér göngum að því vísu<, segja
þeir í ávarpi er þeir hafa sent út,
»að allir góðir Islendingar leggi með
ljúfu geði sinn skerf til þess að minnis-
varðinn verði hinum látna ágætismanni
samboðinn og þjóðinni til sóma<.
\
Þingmálafundur að Rangá.
Þingmenn Norður-Múlasýslu héldu þing-
málafund á Rangá í Hróarstungu 5. þ. m.
(júní). Voru þar mættir rúml. 40 kjósend-
ur. Þessi mál voru tekin fyrir:
1. Undirskriftamálið.
Eftir nokkurar umræður var samþ. í
einu hljóði svohljóðandi tillaga: »Fundur-
inn skorar á alþingi að gera alvarlega til-
raun til að fá þvf ákomið, að ráðherra
íslands skrifi eftirieiðis með konungi und-
ir skipunarbréf ráðherra vors, og enginn
annar.<
2. R.itsímamálið.
Svohljóðandi tillaga samþykt með 36
atkv. gegn 3: >Fundurinn telur sig ekki
færan um að segja neitt ákveðið um gerðir
ráðherrans f ritsímamálinu, en krefst þess,
að þingið rannsaki samning þann, er gerð-
ur hefir verið í því og fái að sjá ait það,
er að honum lýtur, þá er hann samkvæmt
síðustu fjárlögum verður lagður fram, og
taki síðan að öllu athuguðu sem hagfeld-
asta stefnu í málinu.<
Birting stjórnarfrumvarpa.
Samþ. með öllum atkv. svohljóðandi til-
laga:
»Fundurinn lýsir óánægju sinni yfir því,
að frumvörp þau, er stjórnin væntanlega
Ieggur fyrir þingið 1' sumar, skuli enn eigi
hafa verið birt þjóðinni,eða aðalefni þeirra
að minsta kosti, og skorar á þingið að
koma því til vegsr, að framvegis verði
slík frumvörp birt svo snemma, að þjóð-
inni gefist kostur á að athuga þau fyrir
þingmálafundi.
4. Fátœkramál.
a. »Fundurinn tjáir sig mótfallinn því,
að sveitfestistíminn verði að eins 2 ár,—
vill að hann verði að minsta kosti 10 ár.
Hinsvegar voru atkvæði greidd um ýms-
ar tillögur í þessu máli og féllu þau þann-
Með 2 ára sveitfestistíma 1 atkv.
— S — — 2 ->
— 10 — — 19 —
Með þeirri tillögu, að hver eigi þar sveit,
er hann hefir lengst dvalið samtals, þó
eigi skemur en 10 ár, voru 26 atkv. —
Að eins 3 atkv. voru með því, að menn
skyldu eiga þar sveit, er þeir væru fæddir.
b. í einu hljóði tjáir fundurinn sig mót-
fallinn því atriði í tillögum milliþinganefnd-
arinnar, er ræðir um skyldu húsbænda til
að borga með veikum hjúum sínum.<
5. Búnaðarmál.
Eftir ítarlegar umræður voru í þessu
máli bornar upp og samþyktar svohljóð-
andi tillögur:
a. »Fundurinn telur heppilegast, að 3
búnaðarskólar sjeu í landinu, einn fyrir
Suður- og Vesturland, einn fyrir Norður-
land og einn fyrir Austurland, með Iíku
fyrirkomulagi og nú er á Hólaskóla.
Sérstaklega telur fundurinn heppilegt,
að eigendur Eiðaskólans afhendi land-
sjóði allar eignir hans, gegn því, að hann
haidi uppi búnaðarskóla hér á Austur-
landi, með áðurnefndu fyrirkomulagi eða
því endurbættu, og sett sé á stofn kyn-
bótabú og gróðrarstöð í sambandi við
hann.<
b. »Fundurinn skorar á þingið að veita
fé til greiðslu kostnaðar við fjárskoðanir
þær, er framkvæmdar voru hér eystra í
fyrra vetur eftir ráðstöfun Davíðs Jóns-
sonar frá Kroppi.<
6. Banka-átbú.
»Fundurinn skorar á þing og landsstjórn,
að hlutast til um, að Landsbankinn setji
tafarlaust upp útbú á Seyðisfirði, samkv.
9. gr. bankalaganna.<
7. Samgöngumál.
a. »Fundurinn skorar á alþingi að veita
fé til brúar á Jökulsá á Efradal, að minsta
kosti helming kostnaðar. Sömuleiðis að
kosta brú á Rangá á aðalpóstleiðinni við
Bót, og Iáta byggja hana sem fyrst.<
b. »Fundurinn skorar á þingið að setja
nefnd til að rannsaka Lagarfljótsbrúarmál-
ið frá rótum og alt er að því lýtur, og
gefa nefndinni heimild til að heimta upp-
lýsingar samkv. 22. gr. stjórnarskrárinnar.<
c. »Fundurinn álítur að heppilegt hefði
verið, að stjórnin hefði með aðstoð kunn-
ugra manna samið ferðaáætlun fyrir gufu-
skipaferðir hingað til Iandsins og strand-
ferðir kringum það og leitað tilboða um,
að takast slíkar ferðir á hendur. Telur
hann því rétt, að samningar séu að eins
gerðir fyrir stuttan tíma á næsta þingi,
og hin aðferðin svo viðhöfð.< — Þessar
tillögur voru samþ. í einu hljóði.
d. »Fundurinn skorar á þingið að veita
ekki meira fé en orðið er til Fagradals-
vegarins, fyr en nákvæm og áreiðanleg
áætlun er gerð um, hvað hann muni kosta.<
— Samþ. með 19 atkv. gegn 12.
(í fundarlok, þegar hávaði kjósenda var
farinn af fundinum, fengu meðhaldsmenn
Fagradals uppborna og samþykta svo-
hljóðandi tillögu:
»Fundurinn skorar á þingmenn kjör-
dæmisins að fylgja því fast fram, að þing-
ið veiti á næsta fjárhagstímabili að minsta
kosti jafnmikið fé til vegalagningar yfir
Fagradal, eins og síðasta þing veitti, og
að verkfræðing landsins verði á yfirstand-
andi sumri falið á hendur að rannsaka
hvort vegagerðinni skuli haldið áfram í
sama formi, eða öðruvísi, t. d. sem spor-
vegi.<)
8. Kirkjumál.
a. »Fundurinn tjáir sig hlyntan því, að
allar eignir kirkjunnar verði lagðar undir
landsjóð, prestar settir á föst Iaun úr
landsjóði og þeim fækkað svo, að þeir
verði síst fleiri en læknar á Iandinu, og
að kirkjulöggjöfinni verði breytt eftir því
sem breyting þessi og fækkun prestanna
þætti heimta.< — Samþ. með 18 atkv. gegn 7.
b. »Fundurinn skorar á þingmenn kjör-
dæmisins. að bera upp á ný frumvarp
síðasta þings um afnám Maríu- og Pét-
urslamba.< — Samþ. í einu hljóði.
9. Þingtiminn.
»Fundurinn skorar á þingmenn kjördæm-
isins, að vinna að því, að þingtímanum
verði breytt þannig, að þing sé haldið á
vetrum.« — Samþ. með 20 samhljóða atkv.
10. Aðgreining dóms- og umboðsvalds.
»Fundurinn skorar á alþingi að greina
dómsvald frá umboðsvaldi og skipa 1
dómara í hverjum landsfjórðungi.» — Samþ
með 13 atkv. gegn 2.
Helgi Péfursson
jarðfræðingur er í þann veginn að
fá doktorsnafnbót við Kaupmannahafn-
ar háskóla fyrir ritgerð um jarðfræði
íslands.