Norðurland - 22.07.1905, Síða 1
NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
45. blað. j Akureyri, 22. júlí 1905.
Leiðrétting.
í erfikvæði eftir Magnús sál. úrsmið hefir
misprentast í síð. bl. í 7. v. drengur betri,
fyrir: drengir betri, og í síðasta erindinu:
hrannir, fyrir: hvarmar.
Nýir kaupendur
að 5. árgangi
Jlí0 rðurlands
fá, ef peir óska þess, blaðið ó-
keypis frá miðjum pessum mán-
uði, ennfremur hina ágætu sögu
SPÆJARINN.
Hún er 386 péttprentaðar bls.
Kjósi peir pað heldur, stend-
ur peim til boða, meðan upp-
lagið hrekkur, að fá einhvern
einn af eldri árg. blaðsins, en
senda verða peir pá 50 aura
í burðargjald, ef blaðið parf að
senda með póstum.
NORÐURLAND
er einna ódýrast blaða hér á
landi, kostar aðeins
IWr 3 kr. árg.
í næsta árgangi verður fyrir-
taks skemtileg saga.
fiýðingarmestct atriðið
í ritsímamálinu.
Efalaust munu allir íslendingar,
sem að nokkuru meta sjálfstæði og
sjálfsforræði landsins vera á eitt mál
sáttir um það, að oss sé pað heppi-
legast að reyna ætíð til þess að vera
sem mest sjálfbjarga og í sem fæstu
upp á Dani komnir, jafnvel þó að
þeir vilji góðfúslega rétta oss hjálp-
arhönd. Þjóðernis- og sjálfstæðistil-
finningu vorri er hætta búin ef vér
erum sífelt hjálparþurfar og guðs-
þakkamenn, en bæði styrkist hún
og sjálfstæðisréttur vor við hvert
það mikilsvarðandi mál, sem vér
ráðum sjálfir til lykta öðrum að
þakkarlausu. bví færri mál sem vér
gerum að sambandsmálum, þess bet-
ur mun oss að jafnaði farnast og
hvergi eigum vér að fá Dönum
tögl og hagldir í hendur, ef vér eig-
um annars úrkosti. Að gera slíkt að
þarflausu er efalaust pólítískt glap-
ræði.
Á öll vor mál og framkvæmdir
ættum vér að leggja þennan mæli-
kvarða. Á honum mun oftast mega
sjá hvort vér höfum »gengið til
góðs, götuna fram eftir veg" eða ó-
heilla götuna, sem hæg er og hallar
undan fæti.
Að sjálfsögðu eigum vér einnig
að mæla ritsímamálið á þennan
mælikvarða, þó lítt hafi það verið
gert í blöðum vorum. Það er fjár-
hagshliðin sem allir liafa glápt á
og deilt um.
Það var eins og öllum þætti það
í fyrstu sjálfsagt, að gera ritsímann
að sambandsmáli. Að Danir legðu
ríflegan skerf til hans töldu allir ó-
hjákvæmilegt skilyrði, enda var það
og vorkunn meðan litlar líkur voru
til að hraðskeytasamband væri fá-
anlegt fyrir það verð, sem ekki
væri landinu allsendis ókleyft. Þó
má geta þess, að Jón í Múla mun
snemma hafa haldið því fram að
sambandið ættum vér helzt að setja
á fót af eigin ramleik.
Sparnaðarstefna í landsmálum er
ætíð réttmæt, að svo miklu leyti að
allrar hagsýni sé gætt og engu fé
eytt yfir þarfir fram, nema því að
eins að mikilvægur hagnaður komi f
aðra hönd. En það má oftast meta
mikilvægan hagnað, að geta bjargast
við eigin efni og sleppa við ölm-
usugjafir annara. Þar sem sjálfstæði
vort og sómi er annars vegar, getur
sparnaðarstefna orðið hættuleg, ef
hún kemur í bága við þetta tvent.
Eins og ritsímamálið var úr garði
gert af stjórn vorri, þá var síma-
lagningin gerð að sambandsmáli, eða
öllu heldur var að tala um alger-
lega danskt fyrirtæki. Þó vér ættum
að borga allmikið fé til þess, þá
höfðu Danir algerlega töglin og
hagldirnar, áttu í raun og veru ein-
ir sæsímann og réðu honum að
öllu leyti. Þó svo væri ákveðið að
eftir 20 ár ættum vér '6 símans en
Danir 2h, þá var auðsætt að Danir
réðu mestu um hann eftir sem áð-
ur, en auk þess kom þetta því að
eins til, að norræna ritsímafélagið
kysi ekki að halda sambandinu við
án árlegs tillags. Lítil ástæða er til
að efa það, að félagið mundi taka
þann kost, í stað þess að skila dýr-
um síma endurgjaldslaust í hend-
ur danska ríkisins. Ganga má að
því vísu að félagið héldi áfram upp
á eigin spýtur og alt hraðskeytasam-
band milli íslands og útlanda var
þannig utn ótakmarkaðan tíma feng-
ið í hendurdönskugróðafélagi.Reglu-
legri hraðskeytaeinokun var komið
á, því þó vér hefðum sjálfir síðan
sett leifturskeytasamband á fót, þá
bar danska ritsímafélaginu fult gjald
fyrir slík skeyti að minsta kosti í
næstu 20 árin.
Að vísu var það engum efa undir-
orpið, þegar ritsímasamningurinn var
gerður, að leifturskeytafélögin gætu
boðið samband fyrir miklu minna fé
en auðið er að leggja sæsíma fyrir,
en hitt var óvíst, hvort þau fengjust
til að gera miklu betri boð. Meðan
engin vissa var fyrir því fengin, gat
nokkur ástæða verið til þess að veifa
fremur röngu tré en engu og selja
Dönum fyrirtækið í hendur, þó neyð-
arkjör væru, heldur en að verða af
sambandinu. En bersýnilegt var það,
að með því var einn þáttur spunn-
inn enn í þann fjötur, sem marg-
víslega er Iagður á hvern veruleg-
an sjálfstæðisvísi í landi voru. Og
fjöturinn áttum vér að kaupa dýr-
um dómum og þakka fyrir í ofaná-
lag. Hann var sambandshnappelda
úr gulii, sem vér lögðum á oss
sjálfir.
Nú hafa horfurnar stórum breyzt
fyrir tilstilli viturra manna, sem sáu
þó nokkuru lengra en stjórnarinnar
nef náði. Stórauðugt, frægt félagbýð-
ur leifturskeytasamband fyrir minna
fé en vér áttum að greiða að vor-
um hluta ti! danska sambandsins
og landsímans og fulla tryggingu
fyrir því, að aðferðin reynist tryggi-
leg. Með því að taka slíku boði er
sennilegt að vér spörum fé, því all-
ar tekjur af sambandinu eigum vér
þá sjálfir, og auk þess mjög Iíklegt
að Norðmenn og Danir legðu með
ánægju nokkurn skerf til fyrirtækis-
ins, sjálfra sín vegna, sem oss væri
hneysulaust að taka í móti.
En vissulega er þó sparnaðurinn
ekki aðalatriðið í þessu máli, þó sízt
sé hann að Iasta. Aðalatriðið er það,
að með þessu móti verður fyrirtæk-
ið íslenzkt og Islendingar hafa öll
yfirráð þess, Dönum að þakkarlausu.
Á þennan hátt geturn vér komist hjá
að gera eitt þýðingarmikið mál að sam-
bandsmáli, getam verið sjálfbjarga í
stað þess að láta Dani gera á oss
guðsþakkaverk, getum smíðað nýjan
þýðingarmikinn sjálfstœðislið í stað dýr-
keyptrar sambandshnappheldu. Meira
að segja: Alt þetta getum vér gert
án þess það kosti oss að líkindum
einn eyri.
Þetta er aðalatriðið í ritsímamál-
inu. —
Hvað utanlands málin snertir, eru
oss íslendingum tvö boðorð gefin
og ekki fleiri. Hið fyrra er: þú skalt
ekki rýra réttindi landsins, hið síð-
ara: þú skalt efla sjálfstæði þess eft-
ir megni. Ef vér brjótum þessi boð-
orð glötum vér þjóðerni voru.
Ritsímasamningurinn brýtur þau
bæði og það að þarflausu.
G. h.
Loftskeyti frá Danmörku.
Eitt af því sem til er tínt í bréfi
Krarups verkfræðings til ráðgjafans, er
getið var um í síðasta blaði, til þess
að gera loftskeytin sem tortryggileg-
ust, er það að merkin, sem komi fram
á viðtökutólum loftskeytanna séu svo
ógreinileg að »menn verði að ráða í
annaðhvort orð«.
Þýðingarmikið svar upp á þessa stað-
hæfingu hafa menn nú fengið í Reykjavfk,
íyrri en varði og fyrri en sumum mun hafa
komið vel. — 14. þ. m. kom þangað
frá Höfn yfir Poldhu svar uppá bréf,
sem fór utan með »Botníu«. Skeytið
var á dönsku og var nákvæmlega orð-
og stafrétt, þótt þeir sem með það
fóru skildu ekkert í málinu. Skeytið
var til Dr. Valtýs Guðmundssonar. —
Þessi viðbára verkfræðingsins sýnist
eiga það fyrir sér að fara sömu leið-
ina eins og flestar hinar.
IV. ár.
JCuort er tryggara?
11.
(Síðari kafli.)
í síðasta blaði var bent á nokkura
af annmörkum þeim, sem á því virð-
ast vera fyrir oss að ganga að ritsíma-
samningnum, af því engin trygging er
fyrir því, að ritsímasambandið komi
að tilætluðum notum, miklu fremur
líkur fyrir hinu, að símaslitin verði
svo tíð og tilfinnanleg að til vandræða
horfi, þegar atvinnurekendur landsins
eru, farnir að treysta sambandinu og
haga atvinnurekstri sínum eftir því.
En þá er að athuga loftskeytasam-
bandið.
Mikið hefir verið til þess gert að
telja mönnum trú um hve það mundi
vera óáreiðanlegt, ýmist með því að
segja af því sögur, sannar eða lognar,
þegar aðferðin var á bernskustigi, eða
þá með því að bera þeim félögum, er
standa fyrir þessum loftskeytasambönd-
um á brýn, að þau fari með skrum
og ósannindi; jafnvel sjálfur ráðherr-
ann hefir á fjölmennum fundi borið
lýsingarnar á aðferðunum til loftskeyta
saman við auglýsingar um Brama Lífs
Elixir.
Ekki sýnist það nein furða þó menn
víðsvegar út um land hafi kvartað yfir
því, að þeir ættu örðugt með að átta
sig á þessum málum, sagt sem svo
að þeir vissu ekki hverju þeir ættu
að trúa. Hitt gegnir nærri því fremur
furðu hve vel þjóðinni í heild sinni
hefir tekist að skilja kjarna málsins,
eins og auðsætt er af þingmálafund-
argerðunum úr flestöllum sýslum lands-
ins.
En á hverju höfum vér íslendingar
þá helzt að byggja?
Fyrst mætti benda á það, sem öll-
um er kunnugt, að loftskeytafélög þau,
er stofnuð hafa verið á síðustu árum,
ráða yfir afarmiklu fé. Þetta er vitan-
lega engin full sönnun, en þar sem
fjöldi manna er í hverju félagi, virðist
það þó harla furðulegt ef allir þessir
menn væru að kasta fé sínu í fyrir-
tæki, sem þeir hefðu ekki trú á, sæju
að væri bygt á tómu skrumi, einkum
þegar þetta fyrirtæki er þess eðlis, að
óhjákvæmilegt væri að tál þeirra og
og hégómi kæmist þegar upp, svo
öllum heiminum yrði um það kunnugt.
Líkt er að segja um þá menn, sem
veita félögum þessum forstöðu. Þeir
segjast geta komið á fulltryggilegu
sambandi; þegar borið er á móti þessu,
er þessum mönnum borið á brýn að
þeir fari með ósannindi og þessi ósann-
indi eru þess eðlis að innan örlítils
tíma hlytu þeir að verða að athlægi
fyrir öllum þjóðum fyrir þau. Þessi
útleggingin virðist vera öllu sennilegri
en sú, að mennirnir séu svo vitlausir,
að þeir viti ekkert hvað þeir eru að
tala um, þekki ekki þá vöru sem þeir
eru að bjóða.
Þá má líka benda á það að loft-
skeytastöðvunum fjölgar í sífellu í heim-
inum. T. d. hefir þetta eina félag,