Norðurland - 05.08.1905, Page 1

<•
NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
47. blað. } Akureyri, 5. ágúst 1905. } IV. ár.
JNíýir kaupendur
að 5. árgangi
J\fo rðurlands
fá, ef peir óska pess, blaðið ó-
keypis frá miðjum pessum mán-
uði, ennfremur hina ágætu sögu
SPÆJARINN.
Hún er. 386 péttprentaðar bls.
Kjósi peir pað heldur, stend-
ur peim til boða, meðan upp-
lagið hrekkur, að fá einhvern
einn af eldri árg. blaðsins, en
senda verða peir pá 50 aura
í burðargjald, ef blaðið parf að
senda með póstum.
NORÐURLAND
er einna ódýrast blaða hér á
landi, kostar aðeins
wmr 3 kr. árg.
I næsta árgangi verður fyrir-
taks skemtileg saga.
Ur höfudstodnum.
Himininn hangir yfir bænum — Iágur og
grár eins og járnvörðu húsin hérna milli
blautu gatnanna með opnu, djúpu og saur-
ugu ræsin. Þokan og skýin flækjast fyrir
ljósinu eins og orðsnjöll æsingarræða fyr-
ir heilbrigðri hugsun, þau þrengja sjón-
hringinn eins og vanaleg blaðagrein um
velferðarmál íslands og byrgja sólina eins
og sláandi sleggjudómar sannleikann.
Og mér er illa við öll þessi skyggjandi
ský og þrálátu þokuna.
Annars mundu margir mæla, að engin
undur væru það, »þó goðin reiddust slík-
um tölum«, sem nú eru fluttar í landinu.
Og ekki væri fyrir það að synja, að vættir
þessa lands reyndu að nota þoku og ský til
að banna Markoniskeytum leið um loftið
og verja þeim löngu landráðastöngina, sem
reist var þarna við Rauðará: heimastjórn-
inni til hnekkis, norræna ritsímafélaginu
til niðurdreps og ráðgjafanum til skap-
raunar.
Var strax auðséð, að guðirnir höfðu
enga velþóknun á þessum nýmóðins Ba-
belsturni, þvi skömmu eftir að stöngin
var reist ,kom bylur af himni og braut
hana í tvent. En svo var spilling mann-
anna þá orðin mögnuð, að þeim datt ekki
í hug að beygja sig í auðmýkt fyrir þess-
ari ráðstöfun réttvísinnar, en reistu stöng-
ina aftur á þremur klukkustundum og
þótti mörgum trúuðum illa gert og óguð-
lega. Ekki veit eg, hvort þetta mikla regn
í dag er byrjun eins sorglegs syndaflóðs,
en vel má það vera, þó eg viti það ekki.
Það er alls ekki óeðlilegt, þó fornar
vættir landsins berjist á móti útbreiðslu
þess nýja siðar, sem Marconi og postular
hans prédika með eldtungum um allan
heim. Því Iandið okkar er gamalt og gott
og á að halda áfram að vera gamalt og
gott. Þar á ekki að hlaupa af sér gömlu
hornin eða góðu tærnar fyrir nýustu ný-
ungar heimsins, en tengja sig vel og vit-
urlega við gömul lönd mcð gömlum og
reyndum böndum.
í dag rignir yfir réttláta og rangláta,
í dag rignir yfir »stjórndansara« og »stjórn-
sparkara« * úr þessum skýjum, hvernig sem
á því stendur. Og syndugt mannkynið
reynir að bera af sér réttláta refsingu
með regnhlífunum sínum.
En því læt eg annars svona? Það er
ekki víst að þetta sé nein refsing, sem
rignir úr loftinu. »Um hvat reiddust guð-
in« í fyrra og hitteðfyrra? Þá rigndi líka
mikið hér í Reykjavík og vissi enginn
hvað þjóðin hafði til saka unnið. Þó get
eg ekki að því gert, þó eg og fleiri vitrir
menn hér í bænum séum hræddir urh, að
æði mörg skeyti hafi vilst í þokunum und-
anfarna daga,** því hann stamar og hefir
langar þagnir »sá þráðlausi«, þó hann tali
heldur skynsamlega fyrir máli sínu á þess-
um seinustu og verstu tímum.
Mikil undur þótti það, þegar fyrstu Mar-
coniskeytin komu til bæjarins. Auðvitað
var það yfirnáttúrlegt kraftaverk, að þau
skyldu komast hingað, þrátt fyrir allan
mótblástur bæði »á landi og í Iundu«, bæði
á himni og hafi. En fleiri tákn og stór-
merki munu höfuðprestarnir og hinir skrift-
Iærðu heimta, fyr en þeir taka sinnaskift-
um og láta skírasl; og saltur sannleikur
mundi sumum gömlu goðunum þykja það,
að firðritum Marconis væri þó viss og betri
en hin.
Annars fáum við nú fljótlega að vita
hver úrslitin verða rítsímamálsins á þing-
inu. 7 manna ncfnd hefir verið sett í það
og vænta menn mikils af henni. Hefir hún
breitt feld yfir höfuð sér, en engin veit
hvar Þorgeir goði er undir feldinum, né
heldur nær hann muni upp standa og mæla
lögum málið.
* *
*
En eg var á leið til »Lögbergs«. Eg
þurka forina vandlega af fótum mér, áður
en inn kemur í þingsalina, því sagt er að
staður sá sé heilagur.
Inn í lestrarsalnum gengur Guðm. skáld
Magnússon, gætir hann þingskjala og gefur
mönnum x ncfið.
Sé það satt, sem sagt hefir verið »að
rödd þjóðarinnar sé rödd guðs«, þá talar
guð til manna hér úr öllum áttum, svo
víst er staðurinn heilagur. Á borðunum
bggja þingmálafundargerðir og allskonar
erindi til þingsins frá öllum áttum lands-
ins og frá blöðum þeirra tala raddir þjóð-
arinnar á þessa leið:
»Eg hefi sannlega séð eymd míns fólks«
— á íslandi (sbr. áskoranir og tillögur um
vegabætur, fátækramál, spítala, kenslu-
mál o. fl. o. fl.) »og heyrt hvernig það
kveinar undan þeim sem þrælka það« (sbr.
áskoranir og tillögur um ritsímamálið og
undirskriftarmálið). »Eg veit hve bágt það
á« (sbr. till. um skattamál og tolla). »Eg«
(þjóðviljinn) em ofan farin til að frelsa það,
til að leiða það til þess lands, sem flýtur
í mjólk og hunangi (sbr. till. um atvinnu-
bætur, einkum landbúnaðarins). »Far þú«
(þingm.) »nú, eg vi! senda þig til Faraós«...
• (Sbr Þjóðólfi.)
** Hér mun vikið að einni sýjustu Molbúasogunni.
Ritstj.
Svipað þessu tala raddir þjóðarinnar til
þingmannanna hér á þessum helga stað.
Hvað þingmenn verða nú viljugir að ganga
á fund Faraós og leysa þjóðina, það er
vanséð; en víst er það, að sumir þeirra
hafa margar mótbárur eins og Móses forð-
um. Og þó að nokkurir þingmenn prédik-
uðu með aronskri andagift móti hverskon-
ar tollhækkun, þá var eins og hjarta meiri
hlutans forhertist meir og meir, svo á
laugardaginn var, (15. júlí) var samþ. við
þriðju umræði í efri deild, að hækka skyldi
tolla á öllum aðfluttum vörum tollskyldum
um 30 %.
Inn í þingsalnum sitja »regin öll á rök-
stólum« og fer þar alt vel fram og með
mikilli kurteysi. Talar sjaldan nema einn
þingmaður í einu. Við og við standa þeir
upp, og er þá oft kallað að þeir greiði at-
kvæði um málin. Er ekki Iaust við, að mér
hafi stundum sýnst nokkurum þeirra vera
örðugt upp að standa. Eg veit auðvitað
ekki, hvort það er eðlisþráinn, þyngdin,
þjóðarviljinn eða alt þetta til samans, sem
hangir þeim þannig á hálsi, en mér hefir
dottið margt í hug. Guttormur Vigfússon
situr enn þá i salnum, þó vitrir menn segi,
að engin rétt regla hafi verið haldin við
kosningu hans. En ef honum yrði vísað
burt, sem ólöglega kosnum manni, halda
sumir að allir yrðu að fara heim af þing-
inu, því ef til vill sé allir ólöglega kosnir,
og þætti það óheyrileg smán og væri mikið
ógagn fyrir þjóðina.
Skrifararnir halla á og hlusta og fólkið
á áhorfendapöllunum teygir trjónurnar fram
yfir þingsalinn til að heyra sem bezt. Það
er eins og þetta séu alt saman lifandi
Marconistengur, sem seildust eftir skeyt-
um frá stöðvunum i salnum. Eg er hrædd-
ur um, að mörg skeyti tapist á þessari
leið eins og annarsstaðar, þar sem þessi
þráðlausu skeyti eru notuð, og vafalaust
væri símasamband hér mikið tryggara.
En það getur líka vel verið, að þessi skeyti
haldi áfram kring um jörðina, eins og
menn halda, að hin geri, og komi svo
fram nokkurum dögum eða árum síðar,
ef þau skyldu þá hitta einhverja hæfa
móttökustöð. Væri ekki undarlegt, þó
stöku stafur, eða jafnvel orð, féllu úr á
slíku ferðalagi. En síðan eg sá fregnmið-
ann frá »Reykjavíkinni« um daginn veit
eg að glöggir útgefendur leiðrétta alt slíkt.
Eg held eg verði nú að vísa þessu máli
til (einhverrar) 2. umræðu og hafa mig
burt frá þessum helga stað í bráðina.
Eg held burt úr salnum og sem leið
Iiggur niður tröppurnar og út á götuna.
Þar mæti eg manni — hávöxnum og hærð-
um mjög. Hann heilsar mér og spyr mig
strax, hvort eg sé »staur« eða »þráðlaus«,
en eg sný upp á mig og spyr hann, hvort
hann sé »ráðríkur« eða »ráðlaus«, og með
það skiljum við.
En þarna koma þeir þá með langa Iest
og hnýta í töglin, eins og vant er. Að
eins eitt trippi gengur Iaust, en það eltir
samt lestina.
Nú — svo þetta er þá bara sunnlenzk
hrossapólitík. — — Hnýta saman — —
hnýta í töglin með gömlum og reyndum
böndum. Það er lagið. Þetta hafði mig
aldrei grunað áður, en nú skil eg það alt
saman.
En ef ísland yrði nú látið vera Iaust og
hætt væri við að tengja það í taglið á
Danmörku, mundi það þá hlaupa á undan
landalestinni eða villast frá henni ? Skildi
það ekki reyna að elta, ef blístrað væri á
það með »þeim þráðlausa«.
* *
*
Altaf rignir og altaf er rifist og þjarkað.
Regnið eykur forina á götunum eins og
rifrildið, illmælin og sundurlyndið í land-
inu. En eg fer heim og þvæ hendur mín-
ar (auðvitað í bleki). Sjáið þið fyrir því.
\
Vér og hanir.
Eftir Matth. Jochumsson.
III.
Viðskifti Islunds ogDanmerkur.
Það má vel vera, að hin stjórnarfarslegu
viðskifti vor og Dana s'éu eigi útkljáð fyrir
tíma og eilífð með réttarbótinni frá J903
— eins og »Landvörn« vor kennir, og þó
með óþarfa hávaða, eða eins og dr. G.
Hannesson nýlega benti til í þessu blaði
með stilling og skynsemd. Eg fyrir mitt
Ieyti er vinveittur hinni dönsku þjóð, og
æski einskis fremur en góðs samkoniulags
milli vor og hennar, þess er bygt sé á
heilbrigðri þekking og hagsmunum frá
beggja hálfu, en hinsvegar vil eg einarð-
lega krefjast alls fullréttis frá hendi Dana
í öLlurn vorum efnum, og svo fullkomins
sjálfsforræðis, sem vér með nokkuru móti
verðum menn til að eiga og varðveita.
En hér skal ekki tala um vor stjórnlegu
viðskifti við hið danska ríki, heldur minna
á viðskifti beggja þjóðanna frá fyrstu tíð,
síðan ísland laut dönskum konungum og
stjórn. En því betur sem eg skoða og
skynja þau viðskifti, samkvæmt þeim sagna-
rökum, sem eg hefi komist að, því fremur
hneykslar mig ójafnaðar- og kúgunartal það
í blöðum vorum í garð Dana, sem verið
hefir og enn er einatt viðkvæði þeirra
manna, sem ýmist ekki vita betur, ellegar
nota það hugsunarlaust til þess að brýna
þjóðmetnað vorn og áhuga á sjálfsforræðis-
málum vorum. En skyldi ekki vera tími
til kominn fyrir »pressu« vora og alþýðu
að athuga þetta rétt, og rannsaka, hvort
vér í þessu efni sýnum ekki Dönum ójafn-
að og höfum þá, að minsta kosti megin-
hluta hinnar dönsku þjóðar, fyrir rangri
sök, því að úr því hér skal ekki fást um
stórpólitík eða hina dönsku stjórn, né
benda á hennar bresti og glappaskot gagn-
vart landi voru — vísvitandi sýndi hún oss
sjaldan ójafnað, og aldrei öðruvísi en þekk-
ing hennar, tízka og stjórnarhættir gáfu
tilefni til — þá liggur sú spurning ein-
göngu hér fyrir: Hverskonar viðskifti höf-
um vér átt við hina eiginlegu dönsku þjóð?
og hvern ójafnað hefir hún sýnt oss? Saga
umliðinna tíma svarar þeim spurningum
svo, að við þjóðina dönsku höfum vér mjög
lítil mök átt eða viðskifti, því alt fram á
síðustu tíma var mikið djúp staðfest milli
vor og Danmerkur, þótt nú styttist með
ári hverju allar leiðir milli íslands og út-
landa. Nokkur hernaðar- og kaupskapar-
viðskifti voru alltíð við Dani, einkum af
íslendinga hálfu á söguöldunum, en ekki