Norðurland - 02.09.1905, Qupperneq 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
51. blað.
Akureyri, 2. september 1905.
IV. ár.
JCraðskeytamálið á pingi.
Tillagið frá Dönum.
Þeim lá Iífið á því þingmönnun-
um okkar, sein fylgja stjórninni, að
geta búið til kostnaðar áætlun, sem
væri enn þá lægri en kostnaður sá,
sem því var samfara að koma upp
þráðlausa sambandinu. Þeim hafði
gengið svo margt mótdrægt síðan í
vor. Kenrúngar þær sem þeir fluttu
þjóðinni á þingmálafundunum, höfðu
ekki reynst sem allra staðbeztar; þá
átti ekki að vera hægt að koma loft-
skeytum eins stuttan veg og er frá
Hjaltlandi til Færeyja og þaðan til
íslands, og svo voru þeir ekki meira
en rétt komnir suður, þegar loftskeyt-
in drífa að þeim, svo að kalla inn í
alþingishúsið, ekki frá Færeyjum og
ekki frá Hjaltlancli, heldur alla Ieið
frá Poldhu á Skotlandi.
Þeir fóru að hafa veður af því
að þjóðinni þætti þetta merkilegt,
henni fyndist þetta ekki koma sem
alira bezt heim við það sem þeir
voru nýbúnir að segja henni, þeir
fundu það á sér að þjóðin var að
vakna til nýrrar meðvitundar; í hinu
sofandi ahnenningsáliti var að rísa
upþ nýr sannfæringarkraftur; það
sem áður, á þingmálafundunum,
hafði verið eins og óljós eðlisávís-
un hjá þjóðinni, var nú orðið tölu-
vert líkara fullri vissu og fullri alvöru;
henni fór að þykja nokkuð heitt í
„heimastjórnar"kápunni og hún sýndi
sig ekki ólíklega til þess að fleyja henni
frá sér, jafnvel beint framan í þá, sem
lagt höfðu hana á hana.
Hér þurfti áreiðanlega rnikils við
til þess að breyta straumnum, annars
gat völdum ráðherrans verið hætta
búin og þá voru bitlingarnir og
aukageturnar, kainpavínið og kross-
arnir líka í voða.
Og þeir þóttust sjá ráðið.
Ráðið var það að búa til kostn-
aðaráætlun sem væri nógu lág.
Þetta var auðsjáanlega þjóðráð.
Marconifélagið hafði tiltekið ná-
kvæmlega hvað það vildi hafa fyrir
að halda uppi loftskeytum fyrir okkur
í 20 ár og skiia þá áhöldunum í góðu
standi, en þó svo að vér hefðum allar
tekjurnar.
Þetta sem Marconifélagið bauð
var fast boð og áreiðanlegt. Allir
gátu séð hvaða kostnaður var því
samfara og ekki var til neins að
fara að reyna að telja mönnum trú
um að það kostaði í raun og veru
miklu meira. Engin minsta von var
um að það bæri nokkurn árangur.
En eitthvað verulegt varð að gera.
Kostnaðaráætlunin varð að líta svo
út að ritsíminn kostaði minna en
loftskeytin. Þetta hlaut að takast.
' Þetta var hvort sem er aldrei nema
áætlun, og hver gat að því gert þó
hún þá ekki reyndist sem áreiðan-
legust, þegar átti að framkvæma hana.
Eins og þær hafi ekki verið meira og
Gufuketill
með 25 hesta afli hreyfir
8 vélar af ýmsum stærð-
um og gerðum.
O* ^
^ rSs
Zj cn
pj —*
c/> 2Í
rD-

< *
s*
3 i
5ix' Q.
— ■ w
-cr o
< OQ
“' < g
CT <T> r_t"
n> — <
ö- b, ^
- << —t
co .
cn ríS
rt>
3 rD S:
Xin nýja i Trésmíðí
verksmiðja
J. Gunnarssonar & S. Jóhannessonar á A^ureyri er nú nýbyrjuð á starfi sínu.
Vélarnar eru af nýjustu og
beztu sortum, sem hægt er að
fá, eins og líka má sjá á því,
hve mikið er hægt að vinna
með þeim, t. d. sögunarvélin
getur sagað 16,000 og hefli-
vélin heflað 10,000 fet á dag,
og hinar 6 vélarnar eru þess-
um samsvarandi.
"S ^
■SoS -I
E bo
jn so o
00
u- Q
v ctT So
E -1 Jf
§ ge ^
— "S
o 03 ce
<u xo
Qá cS
ÖJO c 3
3 '3 -3
’5oJ=> r§
bo « 2
JQ
<U S2
_ > £
« QjO 2
c
5 Q
v.
xo
OJ
<3
-2
+2 3
tuo3fc —
? B't
2 3 C3
x
minna ramvitlausar allar fjárhagsætl-
anir hér á landi, sem gerðar hafa
verið um opinber mannvirki. Þessari
var þá ekki vandara um en hinum,
og þegar málið væri afgert færi eng-
inn að hætta við hálfgert verk, þó
sletta þyrfti nokkurum tugum þús-
unda ofan á.
Og svo var farið að semja hana,
þessa kostnaðaráætlun.
Fremur sýndist það ætla að ganga
vandræðalega. Ritsímastaurarnir voru
einkum óþægilegir í vöfunum. Stjórn-
in hafði sagt að þeir væru um 200
pd. hver og náttúrlega hefir hún
haft þá þekkingu frá þeim mönnum,
sem vissu þetta fullvel og svo var
verkfræðingurinn látinn gera þá á-
ætlun að ekki mundi kosta nema
neina rúmar 3 kr. að koma hverjuin
þessum staur á þann stað, þar sem
þá skyldi setja niður. Móti þessu
risu menn og töldu það fjarstæðu,
þótti það ótrúlegt að þessir 200 pd.
staurar yrðu fluttir fyrir minna en 13
kr. hver.
Jafnvel umboðsmaðurinn á Höfða-
hólum, sem verið hefir meira en lít-
ið handgenginn stjórninni, gaf ein-
um nefndarmanninum í hraðskeyta-
málinu vottorð um að hann „mundi
ekki þora að ráðast í að gera þetta
fyrir minna en 10, tíu, krónur fyrir
staur hvern á allri línunni.
En meiri hluti nefndarinnar í hrað-
skeytamálinu var ekki lengi að lag-
færa þetta; hann neitaði því að staur-
arnir gætu verið 200 pd. færði þyngd-
ina á hverjum staur niður um 30—40
pd. og reiknaði svo eftir því.
En þó þetta gengi ofur vel og
liðlega, þá ætlaði þó að ganga illa
að búa svo út kostnaðaráætlunina
að ekki yrði ritsíminn oss dýrari en
loftskeytin.
Eina upphæðin sem var nógu há
til þess að koma þessum reikningum
tneiri hluta nefndarinnar í það lag,
sem henni líkaði, var tillagið frá
Dönum, þessar 54 þúsundir í 20 ár,
sem Danir hafa í mörg ár lofað til
hraðskeytasambandsins. Með því að
reikna þessa upphæð með ritsíman-
um, en fella hana burtu þegar um
ioftskeyti væri að ræða, þótti tneiri
hlutanum sem von væri til þess að
ritsíminn gæti orðið eitthvað ódýr-
ari. Þessvegna var þetta ráð líka
tekið.
Reyndar er athugandi að minni
hluti nefndarinnar komst að alt ann-
ari niðurstöðu. Eftir reikningi hans
kostar síminn oss íslendinga rúm-
lega hálfri annari miljón meira en
loftskeytin á 20 ára tímabili, jafnvel
þó ekkert tillag fengist frá Danmörku
og ekkert heldur frá Noregi, sem full
ástæða er til að ætla að hægt væri
að fá.
* *
*
Eftirtektaverð er hún fyrir oss Is-
lendiuga á margan hátt þessi nýja
kenning meiri hluta þingsins, uin
að Danir mundu ekkert leggja til
hraðskeytasatnbandsins, ef vér kys-
um heldur loftskeytin yfir hafið, en
að eiga alt undir þessum eina þræði
sem ritsímafélagið vill bjóða oss. Hún
hlýtur að vekja þjóðina til nýrrar um-
hugsunar um satnband vort við Dani
yfir höfuð og réttarstöðu vora gagn-
vart þeitn.
Hér er ekki rúm til þess að fara
út í þá sálma, en hins er vert að
geta að það eru ekki Danir sem í
þetta sinn hafa gefið oss tilefni til
þeirra athuguna, heldur eru það þing
og stjórn þessa lands, sem heldur að
oss kenningum, sein geta orðið stór-