Norðurland - 01.09.1906, Side 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson, læknir.
51. blað.
Akureyri, 1. september 1906.
V. ár.
»-# ####♦» # • # ♦ ♦ # »♦♦♦## f -fr
5/Öm ÁRGANGUR
NORÐURLANDS
byrjar að hálfum mánuði liðnum. Árgangurinn kostar hér |
á landi 3 kr.
JMÝIR KAUPENDUR
fá í kaupbæti söguna Spœjarinn 386 þéttprentaðar blað- j
síður og auk þess, meðan upplagið hrekkur, það sem út ’
er komið af neðanmálssögunni Bandinginn á Sakhalín. j
Nýir kaupendur fá því árganginn því nær
QEFINS.
Þingmannaförin.
Óhætt er að fullyrða það, að ýms-
um Dönum fanst fátt um frammi-
stöðu þingmanna vorra í Danmörku,
þótti ilt að átta sig á hvað menn-
irnir vildu og að minsta kosti sumir
þeirra helzt til bljúgir og óþarflega
auðmjúkir. Einkum vitum vér það
með vissu, að ræða Magnúsar Ste-
phensens til konungs varð frjálslynd-
um mönnum hneyxlunarefni. Hafði
einn merkur Dani þau ummæli um
hana: »Vér áttum von á því að sjá
einarða menn og frjálslega með ó-
bogið bakið, en í stað þess sáum
vér þennan mann lúta niður að gólfi
og gera hvað í hans valdi stoð til
þess að endurlífga þá einveldissiði,
sem frjálslyndir Danir hafa barist við
að afnema svo tugum ára skiftir."
* * *
*
Á hátíðinni á háskólanum fórust
Eiríki Briem svo orð, að oss íslend-
ingum hefði verið meiri sómi sýndur
með heimboðinu, en dæmi væru til
í sögu landsins.
En eftir á að hyggja og að að gá.
Mundi maðurinn ekki eftir sómanum,
sem Hákon konungur sýndi oss, er
hann þáði af oss konungdóm á ís-
þekkingin bróðernið, bróðernið sam-
tökin og samtökin styrkja ríkið*. Auð-
sjáanlega er hér átt við danska ríkið,
Stóru-Danmörk, sem Vilh. Andersen
talaði um. Tilætlunin er sú að ísland
verði ein stoðin í þeirri byggingu
og naglfastur hluti hennar. Ekkert
getur verið fjær íslenzkum framtíðar-
vonum um það, að endurreisa hið
sjálfstæða íslenzka ríki.
* *
*
Sama daginn hélt Oeorg Brandes
snjalla ræðu til þingmannanna. Öll-
um er það kunnugt að þessi háment-
aði listamaður er íslendingum vel-
viljaður og af engum gátum vér
fremur vænt ljóss skilnings á vorum
málstað en einmitt honum, manni
sem ætíð hefir staðið fremst í flokki
í baráttunni fyrir frelsi þjóðar sinnar.
Ræða hans er of löng til þess að
hún verði tilfærð hér, en það nægfr
að geta þess, að í hans augum er
viðleitni vor til þess að endurreisa
hið íslenzka ríki með jafnrétti og
sjálfstæði lögstirfni og þýðingarlaus
orðabúningur. Ekki er von til þess,
að skilningurinn sé betri hjá öðrum,
þegar hann reyndist ekki betri hjá
þessum manni, sem flest liggur í aug-
um uppi.
* *
landi?
* *
*
„Friðrik konungur hefir viljað byrja
stjórn sína með því að tengja saman
aðskilda hluta hins danska konungs-
ríkis. Sameining þessara ríkishluta
beggja megin hafsins myndar danska
ríkið, eða Stóru-Danmörku og innan
hennar takmarka liggur vor heimur
vor Heimskringla."
Svo fórust Vilh. Andersen orð við
hátíöina f Skodsborg. Ræða hans
var vingjarnleg í vorn garð, en auð-
sjáanlega er það ekki annað, sem
fyrir manninum vakir, en innlimunin
og efling hennar.
* *
*
Við háskólahátíðina lauk J. C.
Christensen máli sínu á þessa leið:
n Viðkynningin eflir þekkinguna,
Georg Brandes gat þess í ræðu
þeirri, sem hér er nefnd að ofan, að
alþingi íslendinga hefði fyrir nokkru
verið boðið að taka þátt í alþjóða-
fundi um friðarmál, en boðinu verið
hafnað, af þeirri ástæðu að þingmenn
vorir kynnu ekki frakknesku. Óneit-
anlega er þetta oss til lítils sóma,
þó þýðingarlaust sé að dylja það.
En skyldi Georg Brandes hafa gert
sér það ljóst hver orsökin er til þessa
hörmulega mentunarleysis íslenzkra
þingmanna. Vér höfum altaf lifað í
skjóli annarar þjóðar og aldrei þurft
á því að halda, að taka þátt í nyt-
semdarstörfum bræðra vorra fyrir
handan hafið; það hefir ekkert reynt
á krafta vora og þessvegna eru þeir
svo litlir. Engin hætta er á því, að
slíkt hefði komið fyrir þegar landið
hefði verið sjálfstætt í nokkur ár. ís-
lenzkum þingmönnum mundi veita
það létt að læra frakknesku, ef þeir
vissu aö á því þyrfti að halda.
* *
*
Því fer þó fjarri að þingmanna-
förinn hafi orðið árangurslaus. Til
allrar hamingju bendir margt til þess
að hún hafi borið þá ávexti, sem
vér mættum óska flestum fremur. En
hvorki eru þeir að þakka ljósri og
djarfmannlegri framkomu þingmanna
vorra, eða nýrri og betri skilningi
danskra stjórnmálamanna á gömlu
deilumálunum. Allir vita hve djúp
áhrif lýðháskólar Grundtvígs hafa
haft á alla alþýðu í Danmörku og
skólar þessir byggja flest á sögu-
legum grundvelli og þjóðlegum. Peir
hafa eflt og útbreitt þekkingu Dana
á hinum fornu bókmentum vorum
og þýðingu þeirra fyrir Norðurlönd.
Þetta hefir aftur vakið velvildarhug
margra manna fyrir litlu þjóðinni
norður í höfum, sem ennþá talar þá
tungu, er fyr gekk um öll Norður-
lönd og geymt hefir svo öldum skiftir
fjársjóði, sem dýrmætir eru Dönum
og öllum norrænum þjóðum. Pað er
eins og þingmannaförin, með allri
sinni dýrð, hafi vakið þessa velvild
danskrar alþýðu sterkar en nokkru sinni
fyr. Enginn tók innilegar og hjartan-
legar á móti þingmönnum vorum
en einmitt danska alþýðan, ekki sízt
Jótar. Hún hefir lengi átt við þröngan
kost að búa og lengi legið undir
þungu oki drotnunargjarnra höfð-
ingja, en smámsaman hefir hún getað
kastað því af sér og sett lýðfrelsi og
þjóðræði í stað einveldis og höfð-
ingjastjórnar. Margt bendir til þess
að vér eigum þar bróður að baki
sem dönsk alþýða er og þáð er hún
sem ræður landinu, en ekki höfð-
ingjarnir, ef á milli ber. Þetta gefur
von um það að íslenzka og danska
þjóðin geti samið um sín mál í fullri
velvild og bróðerni, því ekki þarf
á því að stranda að vér íslendingar
kunnum ekki að meta góða kosti
Dana og vildum rétta dönsku þjóð-
inni bróðurhönd, ef hún vill unna
oss þess sjálfstæðis og réttinda, er
vér að fornu fari eigum rétt á og
eru skilyrði fyrir því. að íslenzkt
þjóðerni eigi nokkura framtíð fyrir
höndum.
Músavíkurkirkia.
Langt var komið að reisa hana um
síðustu helgi. Er hún gerð að fyrirsögn
Rögnvalds Ólafssonar húsameistara.
Kirkjan verður krosskirkja, um 24 áln.
á lengd hvor krossálman, en breiddin
12 áln., en í einu horninu stöpull, um
80 feta hár frá jörðu. Útlit er fyrir að
hún verði mjög snotur á að líta og bæn-
um til prýðis. Mikinn hug hafa þeir á
því, Húsvíkingar, að gera hana sem
veglegasta, en fé vantar þá ennþá til-
finnanlega, því búast má við að fé kirkj-
unnar hrökkvi ekki nema fyrir hálfum
kostnaðinum.
BÆKUR.
Einar Hjörleifsson: Dular-
full fyrirbrigði. Rvík
1906.
Eg tek hattinn ofan fyrir andatrú-
armönnunum þar syðra, þó oft hafi
eg hlegið að kynjasögunum sem af þeim
ganga og tilraunum þeirra. Þetta geri
eg með mestu ánægju, þó það kunni að
hneyxla einhverja andstæðinga þeirra.
Þeir hafa verið skammaðir og hjart-
anlega hefir verið hlegið af þeim út
um alt land, síðan fyrst fréttist um til-
raunir þeirra. Andstæðingar þeirra í
stjórnmálum hafa notað trú þeirra og
tilraunir sem góðan og kærkominn
höggstað og gert hvað þeir gátu til
þess að hagnýta sér hann sem bezt.
Ýmsir flokksmenn þeirra sjálfra hafa
engu síður legið þeim á hálsi fyrir
tiltækið og sagt, eins og satt var, að
þeir gerðu sig ’nlægilega í margra aug-
um og mistu tiltrú manna bæði í trú-
málum og landsmálum. Gremja margra
flokksmanna þeirra hefir verið engu
minni en gleði andstæðinganna. Hver-
vetna varð andatrúin hneyxlunarhella
og hvaðanæfa fengu þessir menn ó-
mjúkar hnútur. Það hefðu flestir lagt
árar í bát í þeirra sporum og gugnað
við fortölur vina og árásir óvina. Allar
skræfur hefðu áreiðanlega gert það. En
andatrúarmennirnir hafa tekið öllu þessu
með jafnaðargeði, farið sínu fram og
aldrei borið höfuðið hærra en nú, þeg-
ar allir voru að spá því að nú væri
þetta »andatrúarfargan« brotið á bak
aftur.
Eg get ekki annað en borið virð-
ingu fyrir dugnaði þeim og siðferðis-
þreki, sem þetta lýsir. Og ósjálfrátt
mun flestum finnast það lítt skiljanlegt,
ef ekkert markvert og næsta sannfær-
andi hefði fyrir mennina borið. En
hvað var það sem fyrir þá bar, hver
undur þóttust þeir verða varir við?
Mörgum hefir leikið forvitni á að vita
eitthvað nánar um þetta en hrafl það,
sem sézt hefir í blöðunum, eða borist
hefir með munnmælunum. Nú geta
menn svalað forvitninni og lesið skýrt
ágrip af öllu þessu í bæklingi þeim,
sem nefndur er hér að ofan.
Svo mun flestum finnast, er bækl-
inginn lesa, að mönnunum sé vorkunn
þó þeir fari sínu fram og séu sann-
færðir um sinn málstað, því megi hon-
um trúa, þá eru það hreinustu Fróð-
árundur sem gerst hafa við tilraunir
þeirra. Að borð hreyfist og svari skyn-
samlega spurningum hafa margir reynt
nú orðið út um alt land, en fæstir
munu hafa orðið þess varir að borð,
sem enginn kemur við, dragist eftir
gólfinu og elti hönd miðilsins, eða ferð-
ist um herbergin mannlaus, lyftist hátt
í loft upp o. fl. — Þá er það ekki
minni furða er heill legubekkur, með
fullorðnum manni í, ferðast aftur á bak
og áfram í lausu lofti, eða herbergi
verða upplýst af ljósglömpum, sem eng-
inn veit neina orsök til. Alt þetta og
margt fleira hefir borið fyrir þá til-
raunamenn syðra. Er sagt að ljósbreið-