Norðurland - 07.01.1911, Qupperneq 2

Nl.
2
ráðherraeftirlaun. Enginn getur sagt
með vissu hve mikið þetta kann að
verða, jafnvel þótt ráðherrann verði
aðeins einn í hvert sinn.
En sé þjóðin ekki fær um að
borga eftirlaun eins ráðherra í senn,
er hún því síður fær um að borga
eftirlaun þriggja ráðgjafa.
Pað sýnist því ráðlegast að af-
nema þau með öllu.
Eftirlaunalaus maður, sem tæki
við ráðherrastöðu, ætti að vera fær
um að bjarga sér þegar hann slepti
stöðunni, eins og áður, en rnaður
með eftirlaunarétti gæti fengið þau
eftirlaun, sem samsvaraði fyrri stöðu
hans, ef hann ekki vildi taka við
samskonar stöðu aftur.
Auk þess ‘ sparaðist væntanleg
eftirlaun landritara, sem líka mundi
geta numið dálitlu fé.
Væri farið eftir þessum tillögum
er alls ekki að ræða uin útgjalda-
auka fyrir landið, heldur miklu frem-
ur um verulegan sparnað, en undar-
lega mætti þá við víkja, yrði þetta
ekki landinu miklu heillavænlegra
og notadrýgra.
X
Sullaveiki í dýrum
Echinococcosis.
Maður talar um sollin lungu og
lifur í nautgripum og kindum hér
á landi og er þá aðeins meint með
því sullurinn - Echinococcns veteri-
noram.
Nafnið sullaveiki er að því leyti
til óhæft hjá dýrum að fjöldi1 annara
súlla finnst þó þeir séu vanalegast
miklu hættuminni; þó má til dæmis
taka Coenurus cerebralis, sem lifir
í heila sauðfjárins og veldur vánka
og þykir enginn góður gestur.
Sullaveiki kallar dr. Jónassen veiki
þessa í mönnum og ylii það þá
máske meiri glundroða, að finna
annað nafn, jafnvel þó það væri að
öðrum kosti miklu fremra.
ísland hefir til skamms tíma verið
álitið eitt hið argasta sullaveikisbæli
um víða veröld, og er þar með meint
sullaveiki í mönnum.
En sullur þessi lifir eins vel í inn-
ýflum dýranna og í lifrum manna
og því væri ef til vill heppilegt að
fara dálítið nánar út í þá sálma
hér.
Eg skal byrja á því, að eg hefi
fundið sullinn echinococcus veteri-
norum í 15 % af þeim nautgripum
sem eg hefi skoðað fyrir Kjötbúðina
og þar að auki í ótal kindum á
sláturhúsinu. Til samanburðar mætti
nefna að í Mecklenburg finnast þeir
sullir í 25 — 50 °/o af slátruðum naut-
gripum, en þetta svæði er álitið einna
verst á öllu meginlandi Evrópu hvað
þetta snertir. í 72 sláturhúsum á
Þýzkalandi, sem rannsókn hefir farið
fram í þessu viðvíkjandi, finnast þeir
í 11 % af nautgripum, 6,5 % í kind-
um. í sláturhöllinni í Berlín varslátr-
að á árunum
1883-84 . . 93387 nautgripum,
þar af 1164 sullaveikir,
1888 — 89 . . 141814 nautgripum,
þar af 2668 sullaveikir,
1896 — 97 . . 146612 nautgripum,
og fundist í 1156 af þeim sullir
einungis í lifrinni.
Annars finnast sullir þessir oftar
Ef þú erf
ekki
kaupandi
„Norðurlands“,
þá kauptu pað
petta ái.
Pig mun ekki iðra að borga
einar 3 kr.
fyrir árganginn.
11. árgangur
hefst með pessu blaði.
Norðurland er:
ELZTA blaðið á Akur-
eyri,
VÍÐLESNASTA blað-
ið á Akureyri,
FRÉTTAFLESTA
blaðið á Akureyri,
BEZTA blaðið' á Ak-
ureyri.
í lungum en í lifrum nautgripa eða
í 69,3 % lungum en 27 % lifrum
(Lichtenfelds).
Sullurinn verður tíl af eggjum
bandormsins — Tænia echinococcus,
er því einskonar milliliður eggs og
orms. Eggið kernst með saurindum
hundsins út á yfirborðið. Sum loða
við hár hundsins sjálfs og fá þá oft
börn og unglingar sóttkveikjuna við
að gæla og klappa hundinum. Aft-
ur á móti komast önnur egg í drykkj-
arvatn dýra og fóður. Eggin berast
þannig inn í manninn. Saltsýran í
maganum uppleysir eggjaskurnin
„Embryomið" kemst svo inn í þarm-
slímhimnu og þaðan með blóðbraut-
unum til lifrar og svo áfram til hjarta,
lungna og nýrna o. s. frv.
Tænia echinococcuserminstiband-
ormur hundsins, aðeins 2 — 5 m. m.
að lengd, hann er hauslítill rneð
krókum og sogskálum; 3 — 4 liðir
fylgja á eftir. Pessi ormur finst oft
í þúsundatölu í smáþörmum hunds-
ins og veldur þá kvölum, sem leið-
ir stundum til æðis.
Aftur á móti getur sullurinn orðið
feiknastór alt að barnshöfuð stærð,
en þó mjög mismunandi. Kallast hann
annaðhvort echinococcus polymorp-
hus eða c. multilocularis alt eftir út-
liti sínu, sem getur orðið misnrun-
andi ef vandlega að er gáð, en inn
á nánari byggingu hans ætla eg ekki
að komast, það yrði hér of langt
mál. Sullurinn er blaðra, í henni er
eggjahvítulaus vökvi.
Sullurinn er oft í nautgripum, svín-
um, kindum, stöku sinnum í hestum,
geitum, úlföldum og viltum jórtur-
dýrum o. fl. Hundurinn getur jafn-
vel fengið sullinn þannig, að hann
smittar sjálfan sig með sínum eigin
bandormseggjum; sullurinn tekur þá
oftast bústað í heila hundsins. Loks
finst hann í mönnum og veröur hann
oft feiknastór í liírinni.
Hér á landi hafa varúðarreglur
verið settar til að sporna við sýki
þessari með tilliti til manna, nefni-
lega hundahreinsunarlögin, sem hafa
verið í gilái nú urn mörg ár og lítur
út fyrir að hafi haft mikla þýðingu.
Eftir sögn lækna er sullaveikin í
mönnum miklu sjaldnari nú enn fyr.
Getur líka verið að mönnum hafi
skilist hvar hættan var og gert meira
sjálfir en ella til þess að varast hana,
kannske að þessi meðvitund liafi haft
eins mikið að segja og hundahreins-
unarlögin, en þau hreinsunarlög ættu
þá að koma plöntuætunr okkar að
liði. Petta hefir ef til vill orðið, en
mér þykir nokkuð mikið af sullum
þessum í nautgripum okkar og sauð-
fé og verð eg aðallega að skella
skuldinni á hundahreinsunarmennina.
Ef hundahreinsunarlögununr væri
framfylgt til hlítar, ætti engin skepna
að hafa sullinn eftir nokkur ár frá
því að lögin gengu í gildi.
Þess ber að' gæta, að töluvcrðir
annmarkar eru á hundahreinsunar-
meðulunum, t. d. það að hundurinn
vill oftast (kasta upp) æla skamtinum
nema hann sé á róli fyrsta 1/2 klukku-
tímann á eftir. Skamtinn verður að
gefa á fastandi maga til þess að hann
verki betur, og í þriðja lagi verður
saurinn, sem af hundinum gengur,
aö brennast og sá blettur sem hann
lá á, að sótthreinsast gaumgæfilega.
Sulli þessa, sem finnast í innyfl-
um dýra ætti að brenna, annars hríf-
ur það ekki, og svo framarlega sem
það ekki er gert, verða hundarnir
okkar aldrei bandormalausir.
Akureyri 5ii 1911.
Sig. Einarsson.
X
Silfurbergsnámurnar.
Heimastjórnarblöðin syðra hafa far-
ið með látlaus ósannindi undanfarjð
um leiguna á silfurbergsnámunum í
Helgustaðafjalli, einkum þó Lögrétta,
sem hvað eftir annað hefir dróttað því
að Sveini Björnssyni yfirdómslögmanni,
að hann hafi fengið föður sinn til þess
að selja sér námuna á leigu og haft
með þvf fé af landssjóði. — Hinsvegar
hefir Sv. B. margsinnis lýst yfir því,
að hann væri ekki í félagi um þessa
námu og rak þau ósannindi nýlega
mjög greinilega ofan í blaðið, sem
engu gat svarað nema tómum þvætt-
ingi.
Heimastjórnarblöðin hér nyrðra hafa
verið að reyna til — af veikum mætti —
að halda líftórunni ( þessum ósannind-
um og meðfram af því þykir rétt að
prenta hér upp grein eftir ísafold, er
skýrir ítarlega frá málavöxtum, og er
þar auðsjáanlega rétt frá skýrt, þar
sem upplýsingarnar eru beint frá stjórn-
arráðinu.
Greinin hljóðar svo:
Lögrétta hefir hafið mjög svo rang-
láta atreið að stjórninni fyrir ráðstaf-
anir hennar á silfurbergsnámunum í
Helgustaðafjalli.
Fyrir þær ráðstafanir á stjórnin mestu
þakkir skildar af öllum landsmönnum
svo sem nú skal sýnt fram á.
Þessar námur hefir stórkaupm. Thor
E. Tulinius og á undan honum faðir
hans haft á leigu mörg ár gegn 50%
greiðslu af bruttó-arði til landssjóðs.
Síðasta áratuginn hefir landssjóður
fengið í sinn hlut að meðaltali nál.
2000 kr. á ári — þar áður minna.
Leigusamningurinn var útrunninn í
í vor. Námurnar voru því boðnar út.
Guðm. Jakobsson gerði þá tilboð í þær,
betri fyrir landssjóð en Túlinius, sem
sé 55 °/o af brúttó-arði f stað 50%,
sem Túlinius bauð.
Landsstjórnin, sem á fyrst og fremst
að bera hag landsins íyrir brjósti, leigði
Guðmundi námurnur af því hann var
hæstbjóðandi.
Þá rauk Lögrétta upp á stjórnina
með rogbullandi skömmum fyrir það.
En hefði landsstjórin ekki skeytt
hœrra tilboðinu, heldur tekið lcegra til-
boðinu frá Táliniusi stórkaupmanni,
þá má svo sem nærri geta hvernig
sungið hefði í tálknunum þeim: »Af
því að Túliníus á í hlut — er stjórn-
in svo fífldjörf að leyfa sér að leigja
honum námuna — og skeytir ekkert
hœrri tilboðum*! — Ætli hljóðið hefði
ekki orðið eitthvað á þessa leið —
auðvitað að viðbættum kaupbteti af ill-
yrðum. Ef stjórnin hefði ekki skeytt
hærra tilboðinu var og auðvitað ástæða
til að ámæla henni fyrir það.
Guðm. Jakobsson rak svo námuna
af miklum dugnaði í sumar, jók mark-
aðinn erlendis stórkostlega, auðvitað
með mikilli fyrirhöfn og tilkostnaði.
Á þessu V2 ári, sem G. J. hefir haft
námuna, hefir salan á silfurbergi aukist
svo afarmikið að landssjóður hefir f
sinn hlut þetta V2 ár 12000 kr., í
stað um 2000 áður fyrir heilt ár.
Og fyrir þetta skammar Lögrétta
stjórnina. Pað þykir blaðinu ófyrir-
gefanleg ósvinna, að Iandsstjórnin ráð- i
stafar þessum námum svo, að á fyrsta
V2 árinu græðir landssjóður
10.000 kr. á þeirri ráðstöfun.
Það er svo sem þjóðheillin{I), sem
blaðið hefir fyrir augum.
Þegar á leið sumarið komst Guðm.
Jakobsson að þeirri niðurstöðu, að
með þvf að leggja meira fé f að vinna
námuna mundi vera hægt að hafa enn
meira upp úr henni en til þess brast
hann bolmagn. Það var ástæðan til
þess, að hann sneri sér til frakkneskra
eignamanna og bauð þeim leigurétt-
indin á Helgustaðanámunum — og
Akranámuna á Mýrum til eignar.
Hvað Guðm. og félagar hans hafa
fengið greitt fyrir þetta hvorttveggja
— skulum vér ekki um segja. Lögr.
nefnir allmikla fjárhæð — en í þeirri
fjárhæð er einnig falinn eignarréttur
yfir Akranámunni.
Og þótt Guðm. hafi fengið vel
borguð réttindin — er ekkert við því
að segja. Það er hans eigin dugnaði
og hagsýni að þakka.
Þegar leigjendur fóru fram á að fá
samþykki landsstjórnarinnar til þess
að selja réttindin í hendur öðrum, sem
líklegir voru til þess að afla landssjóði
enn meiri teknu af námunum, var sjálf-
sagt að leyfa það — með þeim skil-
mála, að landsstjórnin hefði hönd í
bagga með um rekstur námunnar.
Þetta hefir verið gert.
Frakkar þeir, er fengið hafa leigu-
réttindin, eru bundnir samningi við
landsstjórnina, er veitir henni heimild
til að taka í taumana hvenær sem er,