Norðurland - 11.10.1915, Síða 2

Nl
Stríðsfrjettir.
Kaupmannahöfn 8. okt.
Rússar hafa ógnað Búlgörum með
ófriði og sett þeim tvo kosti. Búlg-
arar hafa enn þagað við, en haldið
er að þeir muni vera viðbúnir að
veita Þjóðverjum.
Frakkar hafa sett á land mikinn
her nálægt borginni Saloniki á
Qrikklandi og ætla sér með hann
áleiðis til Tyrklands yfir land Búlg-
ara.
Venizelos forsætisráðherra Orikkja
hefir enn á ný sagt af sér. Gríska
þjóðin vill ólm fara í ófriðinn og
veita Bretum, en konungurinn er
því mótfallinn og er því ósamþykk-
ur ráðherrum sínum og meiri hluta
þingsins.
Sendiherra Austurríkis í Banda-
ríkjunum hefir verið kallaður heim
frá Washington.
Kaupmannahöfn 9. okt.
400,000 Þjóðverjar og Austurrík-
ismenn hafa ráðist inn í Serbíu.
Frakkar vinna mikið á að vestan.
Aðstaða Englendinga og Belgja
er óbreytt.
Tyrkir hafa byrjað nýtt blóðbað
í Armeniu og hafa þegar brytjað
niður 800,000 menn, konur og börn.
Síðasta símskeyti.
þ. 11. okt.
Qrikkir hafa lagt út í ófriðinn.
■<
ýlkureyri.
Gagnfrceðaskólinn var settur þ. 1.
okt. og voru þá ekki nærri allir pilt-
ar komnir. 22 nýsveinar voru teknir
inn í skólann. Skólameistari segir tölu
pilta þeirra, sem nú eru mættir 93 og
á enn von á 5. Eftir því mun tala
pilta þenna vetur ekki ná 100 og er
langt síðan að svo fáir hafi verið á
skólanum. í raun réttri gegnir furðu
að aðsóknin skuli vera svona góð þrátt
jyrir »blessað stríðið*. Það hefði mátt
halda að margur bóndinn vildi heldur
fæða syni sína heima heldur enn kaupa
þeim fæði hér í kaupstaðnum í vetur.
Málverkasýning. Ungfrú Kristín Jóns-
dóttir málari sýndi hér í barnaskólan-
um allmörg málverk eftir sig, er hún
hún hafði málað síðan í fyrra. Það
var auðséð að hún hafði ekki legið á
liði sínu, þrátt fyrir það, að veikindi
hefðu hamlað henni um tíma. Bezta
málverkið þótti oss vera, myndin af
innri hluta Akureyrarbæjar (eign Antons
Jónssonar). Annars skal það tekið fram,
að vatnslitamálverk hennar taka yfir-
leitt hinum fram. Rammarnir um flest
málverkin voru mjög óásjálegir og
óprýddu myndimar. Petta er ætíð
leiðinlegt og spillir fyrir málaranum.
Veðráttan. Haustið er ágætt. Oaml-
ir menn muna ekki aðra eins gæðatíð
á þessum tíma árs. F*ó er nú ekki
vel að marka það, því gamlir menn
eru oft minnisdaufir, en hvað um það
— tíðin er góð og auðgar bændur
engu síður en kjötprísarnir.
e.s Botnia norskt gufuskip er land-
stjórnin hefir leigt, fór héðan til New
York þ. 2. þ. m. hlaðið fiski og síjd.
Yfir skipinu ræður stórkaupmaður Ól-
afur Johnsen með umboði stjórnarinn-
ar og á hann að kaupa vörur fyrir
landssjóð, hafragrjón. hveiti og kaffi,
Asamt Ólafi kaupmanni fóru þessir
vestur: Jón Bergsveinsson síldarmats-
maður, Guðm. Thorsteinsson málari
og Jón Þorsteinsson leðursali frá Rvík.
Mr. Geo. H. F. Schrader vildi einnig
komast með skipinu vestur, en fekk
ekki far.
Björgunarskipið „Geir* fór héðan
suður til Reykjavíkur þ. 6. þ. m. Með
því fóru nokkrir farþegar héðan, þar
á meðal ritstjóri þessa blaðs. Hann er
væntanlegur heim aftur eftir nokkra
daga.
X
Símskeyti frá Reykjavík.
Reykjavíkurbær hefir veitt starfs-
mönnum sínum dýrtíðaruppbót eft-
ir sama mælikvarða og þingið veitti
embættismönnum landsins.
Ráðherra sigldi með »Flóru« og
ráðgjörir að dvelja mánaðartíma
erlendis.
Einar Gunnarsson byrjaði um
mánaðamótin að halda út nýju dag-
blaði er hann kallar „Fréttir".
íslenzkir botnvörpungar hafa byrj-
að að sigla til Englands til að selja
fisk sinn þar.
Allir skipstjórar á íslenzku botn-
vörpungunum hafa mótmælt veit-
ingu hafnarstjóraembættisins. Telja
Ouðmund Jakobsson óhæfan til
starfsins.
X
Dýrtíðin 1 Kaupmanrjahöfn.
Það er víðar dýrt að lifa en hér í
Akureyrarbæ.
í ágústmánuði var verð á neðan-
töldum nauðsynjavörum í Kaupmanna-
höfn, sem hér segir:
Smjör kr. 2.91 — 3.00 kr. pr. kíló.
Egg — 2 22 bver 20 egg.
Nautakjöt kr. 1.63 — 2.55 kr. pr. kíló.
Mjólk kr. 0.25 pr. líter.
\
Gjöf til sjúkrahússins
»Gudmanns minni«.
Verksmiðjustjóri Holdö afhenti í dag
mér undirrituðum 100 kr. að gjöf til
sjúkrahússins frá hlutafélaginu »Ægir«,
með þeim ummælum að sjúkrahúsnefnd-
in mætti ráðstafa því fé eins og hún
áliti bezt. Fyrir þessa höfðinglegu gjöf
vil eg hér með þakka stjórn hlutafé-
lagsins.
Akureyri 8. okt. 1915.
Steingr. Matthíasson,
héraðslaeknir.
Skæðaskinn og
sútunariðnaður.
Eitt af því sem hefir hækkað geysi-
lega í verði á þessum stríðstímum er
útlendur skófatnaður. Fjöldinn allur
af skósmiðum gengur atvinnulaus vegna
þess að verkefni vantar, eða fæst ekki
nema með afar verði.
Þettaskæðaskinnsleysier hörmulegt í
landi sem framleiðir jafnmikið af skæða-
skinni og ísland, því hér er til nóg
af skinnum til hverskonar þarfa, bæði
sauðskinn, kálfskinn, húðir af hrossum
og nautum, hundskinn, kattarskinn,
tófuskinn, selskinn o. fl.
Það er ömurlegt til að vita ef ís-
lendingar þurfa að ganga berfættir þó
menningarþjóðirnar berjist, en sann-
leikurinn er sá, að menningin er ekki
komin svo hátt hjá okkur íslendingum
að við kunnum að notfæra okkur okk-
ar skinnvörur. Það er jafnvel orðin sú
afturför víða að vandræði eru að ná
sér f íslenzka skó á fæturnar. Skæða-
skinnið streymir alt út úr landinu og
útlendingar vinna úr því dýrmætan
varning, sem við svo kaupum aftur
raargföldu verði. Árið 1910 fluttust
út úr landinu 242,019 sauðskinn,
31278 lambskinn, 475 nauts- og hross-
húðir, 6,160 selskinn og 59 tófuskinn.
Mest af þessu fór til Danmerkur, og
hafa Danir eflaust grætt á þeim varn-
ingi.
Vér íslendingar þyrftum sannarlega
ekki að ganga á sokkunum ef vér
kynnum að hagnýta okkur þessar góðu
vörur. Það er sennilega enginn iðnað-
ur sem ætti hér jafnvel heima og
sútun á skinnum, og ekki skal eg
trúa öðru en þvf að sútunarverksmiðja
gæti borið sig vel.
Heppilegast mundi vera til byrjunar
að bjóða einhverri útlendri sútunar-
verksmiðju að setja hér útibú. Ef
sterkríkt félag fengist til þess að gera
byrjunina er mjög Ifklegt að fyrirtæk-
ið mundi daína vel og eftir nokkur
ár mundi allur útflutningur á hráum
skinnum hætta, en atvinna við sútun
skinnanna lenda í höndum landsmanna.
Skinnin sem vér flytjum út fara
milli margra milliliða áður en þau
komast til verksmiðjanna. Verksmiðja
sem væri hér f Iandinu gæti keypt
þau án milliliða, eða þvf sem næst.
Hér er um stórt framtíðarmál að
ræða fyrir oss ísiendinga, og hér er
sennilega um stórgróðamál að ræða,
sem eg vil skjóta til kaupmanna og
kaupfélaga.
Framtakssamir framfaramenn, takið
þetta mál til vandlegrar íhugunar!
Gaman væri ef fyrsta dugandi sút-
unarverksmiðjan kæmist á fót hér á
Aku-cri. s.
Kafnökkvaherkví Þjóðverja
um Bretland (Albion).
18. febr. 1915.
Eftir Filopoemen.
Germania varð geysireið,
gráhunda vildi hún mola
Albions viða lagarleið,
lokaði’ hún Jóni Bola.
Jónatan í brún þá brá,
er bruddi’ hann Jriðarmolann,
og þótti lœvís lymska’ og grá,
að loka inni bolann:
„Pú ert ðlltt vondu vön,
vargur að Jornu og nýju,
og frek“ kvað hann og fýldi grön
framan i Germaniu.
„Af gersemum ertu’ og gulli hálf
og gleypir Mammons folann,
en Amerika á aldrei kálf
ef hún missir bolann.“
Skýringar: Gráhundar (oceans grey-
hounds) eru þau hin miklu línuskip er
ganga í milli Bretlands og Ameríku.
Bróðir Jónaian er kýmnisnafn á Banda-
ríkjaþjóðinni. Mammons foli táknar
éinna helzt Frakka.
X
Qiftinar-
Þann 4. þ. m. voru gefin saman f
hjónaband á Möðruvöllum í Hörgár-
dal: ungfrú Eleónóra Símonardóttir
frá Krossastöðum og Baldvin skáld
Jónatansson. Þann 6. s. m. tóku brúð-
hjónin sér far með »Súlan« til Húsa-
víkur, heimilis skáldsins.
»N1.« óskar til lukku.
sér nógu ilt, en hitt er þó verra að
fæðingum fækkar mest meðal ment-
uðustu og beztu manna þjóðanna
meðan hins vegar lægstu stéttirnar
fátækustu og lélegustu mennirnir
halda nokkurnveginn jafnt áfram að
auka kyn sitt.
En af þessu ólagi mannfjölgun-
arinnar leiðir óeðlilegt úival (gagn
stætt náttúruvalinu). „Sjaldan kem-
ur dúfa úr hrafnseggi". Fátæk, illa
þroskuð og kaunum hlaðin kyn-
slóð getur naumast getið af sér
hraust og heilbrigt afkvæmi.
Því er í flestum löndum þannig
farið, að einmitt duglegustu, spar-
sömustu, hugsunarsömustu og hin-
ir framsýnni menn takmarka
barnahópinn mest, en þeir heimsk-
ari, tátæku og ver siðuðu fjölga
mest kynslóðinni. Þetta óeðlilega
úrval, sem veikir þjóðirnar, er aft-
ur að kenna ólagi á mannfélags-
skipuninni 0g kemur fram eins og
refsidómur.
Það liggur þá nærri að halda að
ef vér gætum lagfært mannfélags-
skipunina úr því sem nú er, þá
mundum vér geta komið í veg
fyrir eina aðalástæðu til hnignunar
og afturfara þjóðanna.
Pað sem nú mörgum kemur saman
um, að sé versta meinið við þjóðfé-
lagsskipunina í menningarlöndunum er
auðvaldið með stéttaskiptingunni sem
því fylgir.
Æðri stéttirnar (þeir ríku) krefjast
stöðugt meiri lífsþæginda og ótak-
markaðra óhófsnautna. Fjöldi iefn-
aðra manna þjáist af áhyggjum fyr-
ir morgundeginum af því þeir geta
ekki lifað eins ríkulega og þeir
sem ríkari eru en þeir. En þetta
hefir áhrif á alt fólkið, því »hvað
höfðingjarnir hafast að, hinir ætla
sér leyfist það". Yfirleitt finst nú
verkamönnum í flestum löndum að
þeir geti ekki lifað án tóbaks, kaffi
og brennivíns eða annars áfengis.
Bretar drekka nú t. d. áfengi fyrir
3000 milljónir króna. Eins og það
er nú hefir það veriö. Æðri stétt-
irnar hafa gengið á undan með iilu
eftirdæmi til nautnar og spillingar.
En jafnframt því hafa þeir sem voru
gæddir beztum hæfileikum dregið
sig í hlé og hlífst við að auka kyn
sitt og styrkja þjóðstofninn — til
þess að geta sjálfir átt góða daga.
Nautnaþrá og sællífi var það sem
steypti Qrikkjum og Rómverjum og
er það sem nú virðist ætla að
steypa hvíta kynflokknum.
Það sem óbeinlínis bendir til að
svona hafi verið í fornöld, er hin mikla
andlega hreyfing, sem fór í vöxt
á spillingartímum Orikkja og Róm-
verja og kom fram í ýmsum mynd-
um undir ýmsum nöfnum. Pýta-
górear, Platóningar, Kyníkar, Stóík-
ar, Ný-Platóningar og að lokum
kristnir menn, prédikuðu allir af
alefli sömu kenninguna um hófsemi
og nægjusemi. Allir fylgifiskar þess-
arar kenningar hömuðust á móti
spillingu tímans, óhófi og eigin-
girni og lifðu sjálfir fábreyttu og
nægjusömu lífi til að geta enn bet-
ur barizt á móti viðurstyggingu
eyðileggingarinnar.
Sumir hafa haldið fram þeirri
skoðun — þar á meðal rithöfund-
urinn Taine og skáldið Heine —
að kristindómurinn og önnur fræði-
kerfi er miða í svipaða átt, væru ó-
heilbrigðar hugsanastefnur eða nokk-
urskonar andlegar farsóttir í mann-
félaginu; en þetta er fjarri öllum