Norðurljósið - 10.08.1886, Síða 2

— 2 —
áriðandi að eitthvert norðlenzkt blað hiklaust fylgi stefnu
peirra. En eins og nú er ástatt, er þess ekki kostur,
nema með því að stofna nýtt blað. Enda hafa peir látið
sér mikið umhugað um, að blað petta kæmist á fót.
Eins og boðsbrjefin ijetu í ljósi, var pað ætlun vor,
að láta blað vort sneiða sig hjá politík að mestu
leyti nema pví, sem talizt getur með almennum fréttum,
en aptur á móti flytja mönnum fróðlegar ritgjörðir um ann-
að og ýmislegt til skemmtunar. En nú ætlum vér að breyta
pessu og gefa politiskum ritgjörðum rúm i blaði voru ekki síð-
ur en öðru; og vonum vér að almenningi verðí pað ekki móti
skapi, pví að menn hafa einmitt nú i ár sýnt almennari
og meiri áhuga á politík og öllu, sem að landstjörn lýtur, en
nokkru sinni áður. Yér munum líka láta hvertblað flytja
lesendum sínum ýmislegt annað til fróðleiks og skemmtunar.
Munum vér á allán hátt reyna að fullnægja kröfum sann-
gjarnra kaupenda, og hvorki spara tíma né annað til að
leysa petta verk svo vel af hendi sem oss er auðið.
Hvað skoðun vora snertir á helztu áhugamálum pjóð-
ar vorrar, pá skulum vér taka pað hér fram með fáum
orðum, að blað vort mun fylgja pví fast fram:
a ð stjórnin verði gerð innlend sem mest má verða,
embættum skipað haganlega og laun embættismanna
sniðin eptir efnahag pjóðarinnar.
a ð vel sé farið með landsfé, og pví ekki kastað út í
bláinn, án pess að hafa nokkravissu fyrir pví, að pví
verði varið samkvæmt tilgangi peirra, sem veita.
að ping og stjórn gjöri allt, semhægt er til að greiða
samgöngur, efla atvinnuvegi og auka menntun al-
pýðu.
Allar ritgjörðir umpessi atriði, ergangaí pá stefnu,
er vér munum fylgja, er oss sönn ánægja að taka í blað
vort, og sömuleiðis fróðlegar ritgjörðir um annað efni,
góða og greinilega fréttapistla og skemmtilegar, stuttar
sögur, hvort heldur pær eru pýddar eða frumsamdar. En
sérstaklega viljum vér biðja bændur að senda oss við og
við áreiðanlegt yfirlit yfir búnaðarástand í sveitunum, um
framfaratilraunír, félagsskap, jarðabætur, fjárrækt, fiskiveið-
ar o. fl.
Páll Jónsson.
Peningaleysi og fjárveitingar.
Varla mun í mannaminnum pví líkt peningaleysi,
sem nú er. Kveður svo ramt að pví, að svo má heita, að
næstum öll viðskipti manna, sem peninga parf til, sé stöðv-
uð. á ilji pað til, að einhver bóndi eignist krónu, geng-
ur hún óðar í skyldugjöld hans til opinberra stétta, eða i
aðrar skuldir. íslenzku vörurnar eru fallnar svo í verði að
pær hrökkva bændum naumast til að kaupa fyrir helztu
lífsnauðsynjar peirra; og sé eitthvað afgangs, er pað lagt inn í
gamlar kaupstaðarskuldir. Engar vörur er hægt að selja
fynr peninga, pvi að kaupmenn hvorki hafa pá, né vilja
kaupa íslenzkar vörur gegn peningum, vegna pess, að peir
hafa á síðarí árum beðið talsverðan halla á sölu peirra
erlendis. pessi peningaskortur hefir nú verið um nokkur
ár, pótt nú keyri úr hófi. Mun hann eiga mikla rót í pví,
að kaupmenn haía litla peninga flutt inn i landið, en gengið
hart eptir skuldum sínum, og við pað hafa peningar
peii, sem áður voru í veltunni hjá bændum, dregizt útúr
landinu. Einnig hafa viðskipti manna við Englendinga síðustu
árin fært minni peninga inn í landið en áður, bæði af pví
að hestar og sauðir hafa heldur lækkað í verði, og menn
hafa tekið fyrir pá mikið af vörum en minna af pening-
um.
f>að er ekki gott að sjá, hvern endi pessi viðskipta-
pröng hefir, en helzt lítur út fyrir, að fjöldi manna verði
öreigar áður en lýkur, eða að minnsta kosti bindi svo eig-
ur sínar við kaupmenn og aðra skuldheimtumenn, að peir
verði ekki fjár sín's ráðandi. Nú pegar hefir fjöldi tbænda
veðsett kaupmönnum allar eigur sínar, og mega svo bú-
ast við á hverri stundu, að allt verði tekið af peim og
peir standi uppi blásnauðir, ef peir geta ekki staðið í
skilum á rjettum tíma.
Yera má, að bankinn bæti dálítið úr peningaskortin-
um, og viðskipti manna verði greiðari, pegar seðlarnir
breiðast út um landið, en einkum verður gjaldheimta sýslu-
manna og annara skattheimtu- og tollheimtumanna, sem
skyldir eru að taka pá með ákvreðisverði, talsvert hægri.
|>egar bændur eru i pessari peningapröng, og sjá
naumast ráð til að bjarga sjer og fjölskyldu sinni frá
hungri og klæðleysi, pá er ekki að furða, pótt peir horfi
á pað blóðugum augum, er pingið eys landsfé á báðabekki,
eins og landssjóður væri ótæmandi eða bændur ópreytandi
að bera í brunninn, hversu miklu sem úr honum er ausíð.
Hjá bændum heima í sveitunum eru 5—10 krönur stórfé,
fé, sem til er í fárra pyngju; en k alpingi eru opt 5—10
hundruð kr. smáræði, sem einu má gilda í hvers vasa
hringla. Bændur sjá petta fullvel, og pað er von peim
sárni pað, pví að meginhlutinn af fé pví, sem pingið hefir
til umráða er pínt útaf peim — vesalings bændunum, sem
mega ganga hungraðir og klæðlitlir, og svo að segja taka
brauðið frá munninum á sársoltnum börnuuum og selja
peim, sem bezt býður, heldur en að undanfella að borga
pá skatta og skyldur, sem ping og stjórn leggur á pá.
En allt petta mundu bændur bera með pögn og polin-
mæði og blessa hvern sinn blóðdropa er hrýtur í sjóð
hinna, ef peir sæju að fénu væri jafnan vel varið, en pað
finnst peirn ekki, og einmitt pað er orsökin til pess,
að ýmsar fjárveitingar síðustu pinga hafa orðið næsta
óvinsælar.
Vér skulum engan dóm á pað leggja, hvort pingmenn
hafa ætið greitt atkvæði eptir beztu sannfæringu, pegar
um fjárveitingar var að ræða, en pó viljum vér halda, að
svo hafi verið. En hitt er víst, að pær hafa sumar verið
með næsta litlu ráði gjörðar. Eigura vér einkum við ýms-
ar smáfjárveitingar , er síðustu ping hafa mjög tamið
sér, t. a. m., að veita mönnum nokkur hundruð krónur til
að sigla til útlanda til að nema hitt og petta, sem peir ef til
vill hafa enga hæfilegleika eða vilja til að læra. Hversu
opt hefir ekki embættismönnum og öðrum verið veittur
styrkur til að framkvæma eða gjöra eitthvað , sem alls
ekki sýnist peim ofvaxið að afkasta, ef peir hefðu nokk-
urn vilja á pví, að gjöra meira eða láta fleira eptir sig
liggja, en pað, sem staða peirra beinlínis útheimtir. Og
hversu margar krónur hafa ekki verið veittar ungum mönn-
um, er hafa sagzt ætla að sigla og verða vél-
fræðingar og vélasmiðir? Og svo hefir náttúrlega
allt átt að ganga hjá oss með eimi og eldi, mylnum og
maskínukrapti, pegar peir kæmu aptur úr utanfór sinni.
Jú, peir hafa flestir eða allir skotizt til Danmerkur eða
Skotlands og dvalið par dálítinn tíma. En livað hafa peir
svo lært? Fáir mikið og sumir ekkert. Enda er ekki
við betra að búast, pegar féð er fengið í höndur allslaus-
um unglingum, pví að sjaldan er pað meira en pað, sem
peir purfa nauðsynlega til pess að draga fram lífið, án
pess að geta nokkuð gefið sig við lærdómi, gengið á skóla
eða ferðazt um til að skoða vélar og verkfæri. |>etta
hljóta pingmenn að sjá, að minnsta kosti hafa peir nú
margra ára reynslu fyrír pví, að petta gengur optast pann-
ig. Ætti nokkurt lið að verða að slíkum fjárveitingum,
yrðu pær að vera svo miklar, að fjárpiggendurnir gætu ekki
einasta siglt, heldur einnig lært. Ætli menn að kynna
sér vélar nokkuð til hlítar, og einkum ef menn ætla að
verða vélasmiðir, purfa menn að ganga á skóla, pví að’til
pess útheimtist ýmiss konar lærdómur, sem ekki verður
numinn af pví að líta tvisvar eða prisvar á ein'nverja v< 1
eða verksmiðju erlendis. Án hans verður öll pessi í-
myndaða vélfræði og vélasmíði eintómt kák , humbúg og
vitleysa.
J>á eru aðrar fjárveitingarnar engu vinsællL J>að eru
pessar sífelldu lauuaviðbætur embættismanna á hverju