Norðurljósið - 19.09.1887, Page 2

— 54 —
ina til að efla almennings hag, með því að láta ekki vinnu-
launin renna burt úr landinu. Er sérstaklega hin mesta pörf
á pví nú á pessum neyðartímum að efla alla mögulega at-
vinnu í landinu, og ætti jafnvel lán úr landsjóði til pilskipa-
kaupa að vera bundið pví skilyrði, að skipin væru smíðuð
innanlands. |>að er nú álit mitt, að skip, sem eru 24 tons
að stærð seu nægilega stór fyrir innlenda og hðr búsetta
menn, pó pau séu höfð einungis til porskveiða, en vildu
menn hafa pau stærri pá parf pað enga tálmun að gera.
Jafnvel skip upp á 40 tons má smíða hvar sem er, par sem
á annað borð er pægilegt að koma peim á flot. án pess að
sérstakan kostnað purfi til pess, er nokkru nemur.
f>að er óefað að á Norðurlandi (Eyjafirði og Siglufirði)
eru pilskipasmíðar búnar að ná viðunanlegum proska, bæði
livað lag og byggingarmáta snertir, og að pví leyti er aðrirlands-
fjórðungar pættust standa ver að vígi með pað, (Vesturland
var áður fyrri nokkuð á undan með innlenda pilskipaútgerð,
en svo virðist, sem lítið hafi verið unnið að pesskonar par
síðan Hjálmar Jónsson hætti að smíða) pá væri hægðarleikur
fyrir menn par að fá skipin smíðuð á Norðurlandi, eður að
öðrum kosti fá yfirsmiðinn paðan og láta smíða heima hjá
sér. Ritað 16. apríl 1887.
Að svo mæltu sný eg mér til herra oddvitans í Húsa-
víkurhrepp. Leiðrétting hans í 9. tölubl. Norðurljóssins p. á.
parf nauðsynlega leiðréttingar við, pví pótt hann segist skýra
hlutdrægnislaust frá málavöxtum, pá hefir honum samt all-
mikið glapist sýn, pví hann skilur ekki fyrirkomulag og eðii
kaupfélagsins. Annars er hann ólíkur verzlunarstjóranum í
pví, að hann heldur sér nokkurn veginn við efnið, og fer
ekki út í persónulegar skammir og skæting.
Oddvitinn segir að kaupfélagið sé «stofnað» í Húsavíkur-
hrepp og «reki par verzlun» og kallar Jakob borgara Hálf-
dánarson forstöðumann pess. J>etta er nú alltsaman mis-
skilningur. Hvergi eru félagsmenn eins fáir og í Húsavíkur-
hrepp og einungis par hafa menn gengið úr félaginu aptur,
t. d. hreppsnefndarmennirnir sumir. Aldrei hafa fundir fé-
lagsins verið haldnir í Húsavíkurhrepp, heldur ætíð í Eeykja-
dal, og par var stofnunarfundur pess haldinn. Stjórnarnefnd-
félagsins hefir frá upphafi verið, og er enn búsett í Reykja-
dal og Mývatnssveit og par er formaðurinn búsettur. J>að
Hggur pví miklu nær að segja, að félagið hafi verið stofnað í
Reykjadal eða Mývatnssveit. og eigi par «lieimili», ef pað ann-
aFS gæti, eptir eðli sínu, átt nokkurt heimili. Að minnsta
kosti hefir hreppsnefndin í Húsavíkurhreppi orðið að birta
lögtakshótanir sínar með stefnuvottunum í Reykjadal og Mý-
vatnssveit. Hve fjarstætt pað er, að Jakob borgari sé for-
stöðumaður félagsins sézt bezt af pví, að stjórnarnefndin ger-
ir árlega við hann samning, um ýms störf er hann tekur að
sér fyrir félagið, svo sem útskipun, uppskipun og afhending
vara, gæzlu hússins o. s. frv.; framkvæmir hann alls ekkert
félagsins vegna nema eptir samningi við félagsstjórnina. það
er pó auðséð að oddvitinn veit af stjórnarnefndinni, pví hann
nefnir hana; en hvernig getur hann hugsað sér pað fyrir-
komulag, að á Húsavík sé forstöðumaður félagsins en stjórn-
arnefnefnd með formanni í tveiin öðrum sveitum, og hvor-
tveggja með framkvæmdarvaldi? J>etta hlýtur pó hreppsnefnd-
in að álíta, því hún hefir ýmist snúið sér til borgarans
eða stjórnarneíndarinnar með útsvarskröfur sínar og lögtaks-
hótanir.
Oddvitinn snarar fram nokkrum spurningum um pað,
hvort pessi eða hin aðferð peirra Húsvíkinga geti heitið «of-
sókn» gegn félaginu. Til pess að sýna pað Ijóslega purfti að
segja ýtarlega alla sögu félagsins og útsvarsmálsins, og er hún
að vísu allfróðleg, en mikið of langt blaðamál. í fyrstu
spurningu oddvitans kemur fram pessi mikla meinaloka
hreppsnefndarinnar í Húsavíkurhrepp, par sein hann
talar um «pá umboðsverzlun sem rekin er t hreppnum* (o:
Húsavíkurhrepp). J>etta sýnir bezt, hve lítið hreppsnefndin
skilur í eðli félagsins. Hvaða umboðsverzlun er «rekin» í
Húsavíkurhrepp pótt bændur í Reykjadal, Mývatnssveit, Bárð-
ardal, Fnjóskadal o. s. frv. geri samtök sín á milli um að
kaupa f sameiningu, mikið í senn. af ýmsum vörnm, suður á
Englandi, og feli pau kaup umboðsmanni búsettum par. sem
siðan sendir bændum vörurnar ýmisttil Eyjafjarðar eða Húsa-
víkur ? Hvaða verzlun er pað á Húsavfk, pótt bændur hafi
byggt par skýii yfir pessar vörur, til pess að geyma pær í
unz peir geta flutt pær heim til sín, eða pótt bændur hafi
samið við mann, sem húsettur er á Húsavík, um að skipa
upp pví af vörunum, sem pangað er sent, og afhenda pær í
órótuðum heildum, eptir fyrirsögn bænda sjálfra og samkvæmt
pví, sem vörurnar voru keyptar handa peim suður á Eng-
landi? Hvaða verzlun er pað á Húsavík, pótt bændur borgi
pessar vörur með sauðum, sem peir sjálfir reka til útskipun-
ar við Eyjafjörð, og sem síðan eru seldir fyrir pá suður á
Englandi. Sauðirnir eru pó eign bænda, og í peirra ábyrgð,
par til búið er að selja pá f Englandi pá fyrst hafa peir eig-
endaskipti. Og sama er að segja um ullina, er bæudur borga
vörurnar með, og sem send er bæði frá Húsavík og Eyja-
firði. Er nú petta að reka umboðsverzlun í Húsavíkurhrepp?
Eg get ekki séð að svo sé. Hreppsnefndin í Húsavíkurhrepp
grautar saman verzlun Jakobs borgara og viðskiptnm lcaupfé-
lagsins, líklega af pví, að sumt af vörum félagsmanna er
undir hans höndum í nokkra daga, um leið og pær eru flutt-
ar um Húsavík.
En hreppsnefnd Húsvíkinga leggur «útsvar» sitt á fleira
en þær vörur, sem fluttar eru um hrepp hennar. Hún hefir
miðað útsvars upphæðina við viðskptaupphæð («uinsetningu»)
alls kaupfélagsins, samanborinni við viðskiptaupphæð 0. & W.
verzlun á Húsavík. Nú hefir allmiklu (stundum allt að ‘/4
hluta) af hinum pöntuðu vörum kaupfélagsmanna verið skipað
upp á Eyjafirði, og borgunareyririnn (sauðirnir) hafa ætíð
verið fluttur út frá frá Eyjafirði. J>annig er ekki nema sumt
af hinum útlendu vörum kaupfélagsmanna flutt inn gegnum
Húsavíkurhrepp, og tiltölulega mjög lítill hluti af borgunar-
eyrinum (nl. sumt af ullinni og nokkuð af tóvöru) flutt út
gegnum pann hrepp heldur um Eyjafjörð1. En kaup og sala
fer jafnt fram við Húsavik og Eyjafjörð, nl. á hvorugum staðn-
um, heldur suður á Englandi, og par eru umboðsmennirnir
búsettir, sem eru hinir einu menn sem atvinnu hafa af pess-
ari verzlun. Og hverjir hafa nú meiri rétt til að leggja út-
svör á vörurnar, Eyfirðingar eða Húsvíkingar? Fyrir heil-
brigðri skynsemi sýnist pað engu fjarstæðara að Eyfirðingar
leggi útsvar á pær vörur, sem fluttar eru um Húsavík, en að
Húsvíkingar leggi útsvar á pær vörur, sem fluttar eru um
Eyjafjörð. þ>að er pessi mikla villa, sem oddvitinn veður í,
að honum sýnist atvinna rekin á Húsavík við pessa umboðs-
verzlun, sem alls ekki er. J>essi útsvarsálaga Húsvíkinga
er líkust pví ef lagt væri útsvar á lestaflutning í hverjum á-
fanga, og pó enn fjarstæðari, pví hreppsnefndin vill fa út-
svar af varningi, sem fluttur er um Eyjafjörð til eigenda, sem
eiga heimili við Eyjafjörð, af vörum sem aldrei hafa komið
nálægt Húsavík, pví síður verið seldur par eða keyptur. —
Eg finn enga heilbrigða skynsem í þessu. Að eltast við ali-
ar lagatilvitnanir oddvitans er ekki mitt meðfæri, en eg hefi
reynt að halda mér við eðli málsius.
I" f>að er ekki auðvelt að finna nokkra rétta hugsun er
legið geti til grundvallar fyrir peirri ósk oddvitans, að fá
yfirlýsingu mína um hvort pað sé meining kenningar minnar,
að breyta verzlun landsins sem mest í umboðsverzlun, á pann
hátt að losa pær (?) við alpjóðleg gjeld, og svipta liinn fá-
tælca: föður og méðurleysingjan, peim uppeldiseyri, sem hann
hefir at' verzlunum peim, sem reknar hafa verið hérá landi».
1) Magnús pórarinsson á Halldórsst. flutti t. d. í haust allmikið al'
bandi sínu til Svalbarðseyrar til þess að senda það þaðan tii
Englands. Sanngjart er að hann gjaldi Húsvíkingum „útsvar14
af því. B. J,