Óðinn - 01.12.1917, Page 4
68
ÓÐNIN
fjallið og sá borgina helgu blasa við sjer; sá fyrir sjer
um ieið örlög þessa útvalda lýðs síns, sem átti alt und-
ir því, hvernig höfuðborgin gengi á undan, hvort liún
þekti sinn vitjunartíraa eða ekki. — Á því valt alt
fyrir þjóðinni í heild, hvort höfuðborgin hlýddi náðar-
ákalli guðsvitjunar eða hrinti þvi frá sjer, því þýðing
hverrar höfuðborgar er afarmikil fyrir þjóðina. Skilji
höfuðborgin rjett stöðu sína og flnni til ábyrgðar sinn-
ar gagnvart þjóðinni, skilji höfuðborgin vitjunartíma
sinn og breyti eftir því, þá er þjóðinni vel borgið, þá
blessast aílur landslýður, þá dreifast hollar hugsjónir
þaðan út um landið, og landslýðurinn fylgir fúslega eftir.
En gleymi höfuðborgin ábyrgð sinni og láti guðleysi og
ágengd fá yfirhönd, þá breiðist spillingin út og allur
landslýður verður oft nauðugur viljugur að súpa dreggj-
urnar af syndaseyði höfuðborgar sinnar. Petta er ógur-
leg hugsun og vel verð þess að höðuðborgariýður athugi
hana vel. Pað fylgir því mikil ábyrgð að vera höfuðborg,
lijartastaður þjóðarinnar.
Rcykjtwik athugi pasLlLCL
Híngað til bæjarins berast slraumar af fólki á öllum
árstimum svo að segja. Pað drekkur í sig andrúmsloft
höfuðstaðarins, og ber það aftur með sjer út um kaup-
túnin og sveitirnar; frá Reykjavík gengur líka á vorin
og sumrin þjettur straumur út um landið, og kemur
með kosti og galla höfuðstaðarlífsins. Pannig er þessi
bær orðinn, og verður það meir og meir, hjartastaður
íslensku þjóðarinnar. Pess vegna er ábyrgð vor svo mikil.
Pað er komið svo, að Reykjavík að mjög miklu leyti
hefur örlög þessarar þjóðar í hendi sjer. Guð gefi að
Reykjavik mætti þekkja sinn vitjunartíma.
Nú eru hjer eins og annarstaðar í heiminum sjerlegir
vitjunardagur þjóðanna, vitjunardagur kirkjunnar, vitj-
unardagur guðs útvalda lýðs innan kirkjunnar, vitjunar-
dagar hinna einstöku manna og kvenna innan safnað-
anna; vitjunartímar þessa höfuðstaðar íslands.
Pað eru vitjunardagar mannkynsins á þessum tímum,
því aldrei hefur guðs raust hljómað hærra en nú. Vjer
hej'rum herbresti og vígadunur; vjer heyrum um blóð-
uga bardaga og hamfarir á landi og í sjó og í loftinu
sjálfu. Kynjasögur fornaldarinnar eru ekki eins kynja-
legar og atburðir þeir, sem nú eru að gerast.
í rjett 3 ár hefur nú styrjöldin staðið yfir, ófriðurinn
geysað og færst yfir stærri og stærri svæði; fleiri og
fleiri þjóðir hafa nauðugar viljugar sogast inn í þessa
hringiðu, þennan heimsumspennandi ófrið. Pjóðir rísa í
móti þjóðum og alt ólgar og Iogar í heiminum. Tímarnir
geta með rjettu kallast vondir. Jafnvel náttúran sjálf
hefur sem fæðingarhviður og nötrar afhrolli; enda hafa
á þessum árum heyrst hjeðan og þaðan um eldsumbrot
og slysfarir af völdum náttúruaflanna. Og það má búast
við meiru af því tægi. Pví það er eftirtektavert, að oft
hafa fylgst að óróatímar í mannlífinu og umbrot í nátt-
úrunni. Mannlífið og náttúran standa í nánara sambandi
hvort við annað en ef til vill margan grunar. Pað er
ægilegt að líta yfir heiminn nú, yfir kristnu löndin sjer í
lagi, og sjá hvernig nú alt er eins og á hverfandi hveli.
()g vjer vitum ekki hve lengi enn ófriðaraldan kann að
standa yfir; vjer vitum heldur ekki, hve langt hún muni
ná; stórtíðindi geta gerst á svipstundu, sem jafnvel hina
skarpskygnustu stjórnvitringa dreymir ekki um, eða
hefur órað fyrir. Pær fáu þjóðir, sein enn standa lilut-
lausar, geta sogast inn í hringiðuna nauðugar viljugar.
Pað eru vitjunardagar alls mannkynsins nú. O, að guðs
sanni lýður mætti nú vakna og þekkja sinn vitjunartíma,
mætti kannast við það, að vegna synda vorra, sem kristn-
ir erum, er þetta ástand komið yfir oss með öllu því,
sem fylgir: dýrtíð, ráðleysi og alls kyns ófögnuði.
Pað voru langir friðartímar, sem gengu á undan þcss-
ari styrjöld. Pað voru framfaratímar miklir. Aldrci hafa
stærri tímar í því tilliti verið í veraldarsögunni en ein-
mitt kaflinn frá 1870—1914. Uppgötvun kom á eftir
uppgötvun; framfarasporin á nær því öllum svæðum
mannlífsins liafa verið slórfeld. Mannsandinn fór ham-
förum og alt varð að beygja sig fyrir undraátökum hans.
Hin miklu öfl náttúrunar liafa vægðarlaust verið tekin
í þjónustu mannsandans og orðið að beygja sig og
sveigja undir fingratökutn jafnvel barna og unglinga. Ný
öfl handsömuð, nýjar vjelar, ný tæki hafa breytt útlili
jarðarinnar, og menn hafa tekið til fanga svo að segja
bæði tíma og rúm, og menn hafa fengið meira vald yfir
heiminum en nokkru sinni fyr. Menningin hefur farið
hamförum og lyft mannkyninu upp á nýtt slig þekking-
ar og vegsemdar. Og árin liðu; hvert þeirra bar í skauti
sínu nýjar breytingar og breytingatæki og óþektar fram-
kvæmdir. Alt varð eitthvað svo tröllaukið og ógurlegt.
Og mannsandinn virtist stjórna þessu öllu. Ekkert
virtist honum um megn fram. Og menn lærðu margt,
en eilt vildu þeir ekki læra. Peir vildu þrátt fyrir lærdóm
sinn ekki læra að þekkja hvað til friðar beyrði. Margar
voru framfarirnar, en þeir vildu ekki taka framförum í
guðlegu lífi; á þvi svæði var hnignun. Menn vildu ekki
gefa guði himnanna dýrðina, heldur sjálfum sjer. Menn
urðu sem druknir af sinni eigin vegsemd. Ofmetnaður
óx. wFriður, friður, öllu óhætt! »kvað við úr öllum áttum
og var orðtak um öll kristin lönd. Og mennirnir þótt-
ust nú liafa tekið taumana úr liendi guðs alináttugs og
átu og drukku og voru glaðir; þeir dönsuðu gleðidans
nautnanna og flögruðu sem fiðrildi um hvert blóm, sem
ilmríkt var eða fagurt á að líta. En undir glaðværð og
nautnum svall girndarbruni og taumleysi, ljettúð og fýsn-
ir. Og þeir reistu sjer hallir og stórhýsi og undraverðar
vjelar; þeir smíðuðu skip, sem voru eins og fljótandi
ögrunarvald yfir höfunum', skip sem áætlað var að skyldu
þola alt, svo að ómögulegt væri að þau gætu einu sinni
hindrast af ölduföllum eða fellibyljum. Peir lögðu undir
sig loftið, og flugdrekar þeirra fengu meiri og meiri full-
komnun; alt varð að lúta fyrir hugviti og orku menn-
ingarinnar, nema syndín og spillingin og vonskan. En
alt slikt var reynt að hjúpa í gljákvoðu uppgerðar og
tískufegurðar, svo að það »tæki sig vel út«. Menn gleymdu
að gefa þessum öflum alvarlegan gaum. Og í þessu of-
metnaðar ölæði svaf kirkjan vært á stórum svæðum, og
hafði hvorki á sjer gætur, nje átti bolmagn til þess að
reisa rönd við þessu. Kirkjunnar menn urðu líka meira
eða minna druknir af tíðarandanum; lamandi kraftar,
sprotnir af ofdrambi mannanna og uppreisnaranda gegn
guði, tóku til að starfa látlaust innan kirkjunnar.
»Friður, friður, öllu óhætt!« kvað við einnig meðal
guðsþjóðarinnar í kirkjunni. Heldur ekki kirkjan vissi,