Óðinn - 01.12.1917, Blaðsíða 8

72
ÓÐINN
Hafliði, er bestur þótti sjómaður í Breiðatirði, miklir
mátar og líkir að fræknleik og karlmensku. Sumarliði
fjekk snemma almenningsorð bæði fyrir smíðar sínar
og staka valmensku. Foreldrar mínir, sem höfðu staka
mannhylli, unnu honum eins og sínum börnum. Sumar-
liði er fáorður í mannlýsingum, en um móðir mína
segir hann þessi völdu sæmdarorð sin: »Kvaddi jeg þar
(á Gróuseli) í síðasta sinn konuna göfugu og góðu, móð-
ur Matthíasar, konu sem mjer fanst vel hefði mátt skipa
drotningarsess, en varð að lifa við fátækt alla æfl. En
þó gat hún enn hlegið htjómþýða hláturinn sinn, eins
og hún átti vanda til, um leið og perlur táranna hrundu
henni af augum niður á kinnarnar«.
Jeg Iæt nægja frásögn Sumarliða sjálfs um baráttu
hans fyrir mentan sinni og allsháttar framförum—jafnt
fyrir aðra sem sjálfan sig; mætti þó mörgu þar við
bæta. Var tápi hans og dugnaði mjög við brugðið, svo
orðstír hans og virðing fór sivaxandi. Hann starfaði
nálega nótt sem dag, því svo söfnuðust að honum alls-
konar smiðapautanir og aðrar annir, að mesta furða
var, hve miklu hann aíkastaði, þótt stundum bjeldi hann
sveina. En feður okkar báðir bjuggu á erfiðum fjall-
jörðum, sem varla gátu fætt stórar fjölskyldur, þótt
báðir væri afreksmenn að dugnaði og ættu allmargt
sauðfje; biðu þeir og fjárskaða mikla annað veifið, ef
árferði versnaði. Var því föður Sumarliða jafntorvelt
sem mínum föður, eða fremur, að kosta mentun sona
sinna. En sá, sem lijer ræðir um, tók okkur Skóga-
bræðrum það langt fram, að sjálfsmentun hans gerði
hann snemma færari mörgum skólagengnum mönnum.
Sjálfstraust hafði og Sumarliði okkur langt um meira,
óx og snemma jafnt að efnum og áliti, því ekki skorti
traust annara, en tapaði hann þó jafnaðarlega stórfje,
því að þann eina galla hafði hann, að hann trúði allra
loforðum og var bernskur i því eina, sem jeg Vissi til,
að hann hugði alla eins góða og skilvísa og hann var
sjálfur. Norður að ísafjarðardjúpi fjellu æ fleiri og fleiri
skuggar á æfibraut þessa valmennis; fer liann um það
sem fæstum orðum, og vil jeg þar litlu við bæta, enda
skiftust þá mjög leiðir okkar. Vísur þær um æfistarf
hans og baráttu við Djúpið, vísur sem hann sjálfur
hefur ort, eru þess besti vottur, hvað mest þvingaði
hann og elti loks af landi burt.
Um hina nafnkunnu eyju Vigur kvað hann:
»Eg má muna æfir tvær,«
eitt sinn mælti Vigur;
»hjer var áður höfðingsbær,
heiður, vald og sigur«.
»Nú er alt á annan veg,
orðinn svipur dapur,
hrösun, þræta hversdagsleg,
harmur, drykkjuskapur«.
Ug einkum er þessi staka átakanleg (um ofdrykkjuna):
»Börn mín ung þín heljarhönd
hefur niðurslegið
og þau í vanans voðabönd
og vonda siðu dregið«.
Gamlir Djúpmenn þyrftu að skýra þessa stöku um
Vigur:
»Blessan Guðs er flúin frá
frægu höfuðbóli:
Bakkus, Simbi og syndin grá
sitja á veldisstóli«.
Loks skal jeg minnast á hvað hinn ógleymanlegi
æskuvinur minn segir um viðleitni sína (í samráði við
móður mína) að koma mjer í skóla. Pað var sama
haustið 1857, að jeg var horfinn frá verslun Sigurðar
kaupmanns frænda míns, verslun, sem þá var á förum,
og kominn að nokkru í skjól Brynjóifs Benediktsens,
að Sumarliði bjóst til utanferðar og kom til Flateyjar
að kveðja vini sína. Peir Brynjólfur voru vinir, og man
jeg að þeir læstu að sjer og töluðust við tveir einir.
Var þá ráðin suðurför min i Latínuskólann, þegar jeg
hefði náð nægri tilsögn hjá þeim sr. E. Kúld. Ilitt vissi
jeg ekki fyr en nú, er jeg les það i sjálfsæfisögu Sum
arliða, að hann lagði fram 50 spesíur af sinum kanna
mjer til styrktar. Hirti B. B. það fje, en hvorki hann
nje Sumarliði ljetu mig nokkurn tíma vita það. Enn
eitt orð: Grandvarari ungan mann nje göfugri hef jeg
ekki þekt; get jeg lika heimfært upp á Sumarliða gull-
smið þau vísuorð, sem jeg kvað eftir annan ógleyrnan-
legan æskuvin minn:
»Meðan þú áll þjóð mín fróða
þvílík mannahlóm,
áttu sumar, gull og gróða,
Guð og kristindóm!« —
6. ágúst 1917.
Matlhías Jochumsson.
&
Jeg man.
Jeg man, jeg man það enn,
því miður langt of lengi.
Var enginn maður þá,
en þvílíkt gæfugengi.
Jeg man, jeg man það vel,
þá var jeg altaf glaður,
fanst alt svo yndislegt
— áður en jeg 'varð maður:
Jeg átti sem sje vin
— þeir voru reyndar tveir,
sem aldrei tældu mig;
en týndir eru þeir:
Hann æskuhugur minn
er út í buskann þotinn;
um hundinn minn jeg veit;
jeg veit — að hann — var skotinn.
Geslr.
Prentsmiðjan Gutenberg.