Óðinn - 01.01.1920, Side 37

ÓÐINN
37
skapur hans fremur í gamaldagssniði en nýtýsku
búningi, en frumleikinn kom því betur fram,
meiri áhersla lögð á kjarna og kraft en form og
fágun. Petta var Haraldi sáluga sjálfum vel ljóst,
og hitt líka, að hann hafði aldrei verið til bók-
anna settur, og mun því hafa látið fátt af Ijóðum
sínum ganga á prent, en til eru þau samt, því
þegar síra Eggert bróðir hans var aðstoðarprest-
ur á Hofi, skrifaði hann upp alt það, sem þá var
ort, og síðan hefur Ólafur sonur Haralds skrifað
upp alt, sem hann hefur náð í. Haraldur sjálfur
hirti ekkert um að halda þvi saman sem hann
orti.
Atgervi Haralds sáluga lýsir síra Pjetur sálugi
Þorsteinsson (það var síðasta embættisverk hans
að jarðsyngja Harald sáluga. Hann andaðist 11
mars, 23 dögum eftir jarðarför Haralds) á þessa
leið: »Haraldur sál. var hár maður og karlmann-
legur, höfðinglegur, bjartur yfirlits og fríður sýn-
um. Augun fögur, gáfuleg, skær og skarpleg; hann
var sannarlegt glæsimenni, er hann stóð á besta
skeiði sínu. Gáfurnar voru miklar og marghæfar,
fljótar að skilja og fljótar að álykta; hann var
leiftursnöggur i svörum1), fyndinn og meinyrtur,
er hann átti við mótstöðumenn sína, og bar
jafnan hærri hlut, en skemtilegur, innilegur og
inndæll i viðræðum, einkum í fámennum vina
hóp, og vel skáldmæltur«.
Á Rannveigarstöðum eignuðust þau hjón 9 börn.
Af þeim dóu 5 í æsku, en 4 lifa, nl. þessi: Guðný,
kona Björns R. Stefánssonar, nú alþingisfulltrúa
Suður-Múlasýslu; Valgerður, kona Ölafs Oddssonar
myndasmiðs, áður á Fáskrúðsfirði, nú í Reykjavik;
Dómhildur, ógift, á víxl til heimilis hjá systkinum
sínum, og Ólafur óðalsbóndi í Eyjum í Breiðdal.
Hafa þessi börn jafnan sýnt óviðjafnlegt dæmi
ræktar og ástrikis í breytni við foreldra sína. Og
hefur nokkuð verið á það vikið í upphafi þessar-
ar greinar.
Haraldur sálugi hafði verið uppalinn á fyrir-
myndar stórbúi í föðurgarði. Sjálfur var hann
stórhuga, hagsýnn, hraustur og víkingur til vinnu.
Hann setti sjer fyrir mark og mið, að koma upp
1) Nægir aö færa þar til eitt dæmi. Kaupm. nokkur kærði fyrir
skuldir vinnumann Haralds, en Ilaraldur sló vernd sinni yfir málið,
og komst svo langt að kaupm. kvaddi sýslumann til að gera rann-
sókn um fjáreign vinnumannsins, er enga þóttist kindina eiga. Gekk
sýslumaður hart að, en er kaupm. á þessu þingi vildi fara að leggja
orð i belg, vatt Haraldur sjer að honum snögt og snúðugt með þess-
um orðum: »Jeg held þjer væri nú skammar minna að þegja, þvi
það er injer sagt að prófasturinn, sem fermdi þig, hafi mælt að þú
værir það heimsknsta barn, sem hann hefði fermt.
stórbúi á Rannveigarstöðum. þó jörðin væri til-
tölulega lítil, var hún affarasæl að öðru leyti. Þetta
lánaðist. Hann komst þar í ágæt efni, og heimili
þeirra hjónanna varð fljótt eitt af þeim mestu
rausnarheimilum sveitarinnar. Fyrir hinar marg-
hæfu gáfur mátti segja að hann bæri höfuð og
herðar yfir sveitunga sína, enda varð hann brátt
fulltrúi þeirra og forgöngumaður í hvívetna, innan
sveitar og út á við, og eigi ráð svo ráðin að hann
væri þar ekki til kvaddur. Hann var oddviti þeirra,
hreppstjóri og sýslunefndarmaður, og við kon-
ungskomuna, þjóðhátíðarrárið 1*74, kjörinn full-
trúi til að mæta á Þingvelli. Er mjer ekki annað
kunnugra en hann hafi með sæmd rækt þessar
trúnaðarstöður sínar. Um þetta skeið var lítið um
læknishjálp í sýslunni. Aðeins einn settur læknir
uppi á Hjeraði. Var þá í Álftafirði og Hálsþinghá
helst til Haralds að leita í sjúkdómum manna
og málleysingja. Er óhætt að segja að honum
hafi í líknarstörfum þessum ekki farist mikið ver
en lærðum læknum, enda brast hann ekki kjark,
vilja nje áræði til að hjálpa þeim, sem liðu, og
þó þar væri fáum öðrum meðölum að dreifa en
gömlum íslenskum húsráðum, þá voru handtök
hans við útvortis meinsemdir góð og lipur, svo
hjálp hans og ráð komu að góðu liði. Sjerstaklega
var hans oft vitjað til kvenna í barnsnauð, og er
mjer sagt, að engin kona hafi dáið er hans var
vitjað til. Á Rönnveigarstöðum bjó hann 16 ár.
Síðasta árið þar veiktist hann í taugaveiki og lá
rómfastur 11 vikur, oft svo þungt haldinn að
enginn hugði honum líf. Varð hann eftir þá legu
aldrei samur maður. Lá hann síðan stórlegur sem
eðlilega veikluðu hann og drógu mjög úr vinnuþoli
hans. Sálarfjörið og sterk líkamsbygging virðast
hafa hjálpað honum til að lifa þær af.
Á Rannveigarstöðum var þó blómaskeiðið hans,
en svo fluttist hann að Búlandsnesi 1880. En þó
það væri álitleg jörð og hlunnindamikil, skifti
samt um til lakara; búskapurinn fór hnignandi
og efnin gengu til þurðar. Bar margt til þess.
Olánið byrjaði á því, að hann nær kollfeldi þar
skepnur sínar vorið eftir frostaveturinn mikla 1881.
Margar af skepnum hans voru þennan vetur
fóðraðar á heyleifum sem eftir voru á Rannveig-
arstöðum og sættu ekki sem bestri hirðing, enda
ódrjúglega með heyið farið. Auk þess brást nú
útigangurinn á Búlandsnesi, sem áður tæplega
þektist dæmi til. Þessi stórhnekkir olli því að
hann varð að taka stórlán hjá kaupmönnum og