Óðinn - 01.01.1920, Síða 42

42
ÓÐINN
hafa ýmsir Danir m. a. þráttað mjög um síðari
myndina. Einn listdómari danskur fullyrðir, að
hann sjái dansmeyna gangandi á þilfarinu vinslra
inegin; annar þykist sjá vinstra inegin á myndinni
danspils og fótleggi konu og bætir við, að máske
sjeu aðrir líkamshlutar dansmeyjarinnar annarstaðar
á myndinni! Óþaifi er að athuga fleiri innsýn
inálverk, því að öll eru þau að meira eða minna
leyti vansköpuð. Merkilegast er við þessar lista-
stefnur, að þær hafa breiðst út uin nær alla Evrópu,
frá París, Ítalíu, Spáni hafa þær farið um Þýska-
land til Norðurlanda og er til fjöldi tímarita á
ýmsum Evrópumálum, er prjedika liinn nýja boð-
skap (»Der Sturm«, »Dada«, »Anlhologie Dada«,
»Klingen« o. fl.)
auk ritskýringa for-
vígismanna innsýn-
islistarinnarogand-
stæðinga þeirra.1)
Listfræðingar og
listskýrendur hafa
rej'nt að lýsa eðli
og uppruna inn-
sýnislistarinnar og
ber helst á eftir-
farandi skýringum:
Listamennirnir eru
að gera að gamni
sínu, þeir eru að
draga lýðinn á tálar
eða þeir eru orðnir
sinnisveikir og öll
þessi stefna er ekki annað en sálsýki og hefur eink-
um Salomonsen, sem er frægur læknir, reynt að sýna
fram á, að sálsjúkir menn máli afmyndaðar mann-
eskjur og dýr. En innsýnismennirnir sjálfir fullyrða,
að lýðurinn beri ekki skyn á þessa nýju list, þeir
sjeu sjálfir eins og afburðasnillingarnir, að þegar
ný stefna komi fram í listinni, sjeu höfundar
þeirra ekki metnir að verðleikum fyr en löngu
seinna, sbr. t. d. Victor Hugo og Beelhoven. Loks
hefur Englendingur einn Sir Hercules Read, sem
er forseti fyrir »Royal anthropological Institute« í
1) Er Iijer vitnaö í nokkur rit í'yrir þá, er kynnast vilja listasteín-
um þessuin: — Heinar-Schilling: I)ie schöne neue Kunst 1918. — Otto
tirautoíí: P'ornizertruminerung u. Formaufbau in der bildenden Kunst.
Berlin 1919. — Carl Jul. Salomonsen: Dc. nyeste Kunstretninger og
smitsomme Sindslidelser. Kbh. 1919. — Otto Gelsted : Expressionisme
Kbh. 1919. — Carl Jul. Salomonsen: Dysmoi phismens sygelige Natur.
Kbh. 192ft. — Martin Minden: Die moderne Kunst an der Grenze und
im Bereiche des Verrtickten. 1920. — Hermann Balier: Expressionismus
Miinchen 1920.
London, nýlega í fyrirlestri einum: »Primitive Art
and its modern development« frá mannfræðilegu
sjónarmiði reynt að skýra innsýnislistina. Niður-
slaða hans er sú, að mikill hluli listaverkanna
sje gerður af sinnisveikum mönnum, en ýmsir
listamenn, sem ekki geti talist sálsjúkir, elski
»primitivisma« og »naivisma«, hið frumlega og
einfalda. I hverri mannssál liggi frækorn falið,
óskin um að hrista af sjer alla hlekki menningar-
innar og lifa hinu upprunalega lífi mannsins. Þeim
fari líkt og ameríkönskum nýbyggjum, er börðust
við Indíána á 17. og 18. öld og voru teknir til
fanga; er þeim var slept lausum hrygðust þeir
yfir að yfirgefa frelsi skóganna og laka á sig hlekki
menningarinnar. Málaralist innsýnismanna sje þvi
löngun mannssálarinnar til að hverfa aftur til
villimensku og hrista af sjer klafa menningarinnar.
Loks eru þeir, sem setja list þessa í samband við
stórbyltingar síðari ára og hyggja, að stefna þessi
sje lík og stjórnbyltingar, skrílsæði og hverskyns
ódöngun í mannkyninu: bolsjevíkalist! Foringi
futurisla Marinetti stakk upp á því að eyðileggja
öll listasöfn og bókasöfn, afmá smán endurreisnar-
timabilsins og losa Ítalíu við þá Lionardo, Michel
Angelo og Rafael, svo að nýja stefnan gæti betur
dafnað! Þeim kom saman um að nota vatn og
eld til þessa eyðileggingarverks, futuristum og kub-
istum Ítalíu, er hjeldu fundi sína í 1. fl. biðstofu
á járnbrautarstöðinni i Flórenz kl. 12—1 á nótt-
unni, þegar hraðlestirnar frá Róm og Milano
mættust. Þýskur listdómari einn Otto Grauloll' er
þeirrar skoðunar, að þessi nýja list og bolsjevisim-
inn sjeu einnar og sömu tegundar; list þessi er að
áliti hans einn strengur í þeim reginstraum, er nú
flýtur yfir Evrópu og sem einu nafni er nefndur
bolsjevismi — sem vill rífa niður alt sem er, en
um leið í óljósri hugarþrá keppir eftir endurnýjun
alls mannkynsins. Önnur starfandi öfl þessarar
endurnýjunarstefnu eru samkv. skoðunum GrautolTs
skátalíf Baden-Powells, í uppeldismálum hreyfing
sú, er kend er við Wickersdorff, í stjórnmálum
bolsjevismi og í listinni futurismi og þýskir lista-
menn þeir, er nefndir eru myndbrjótar (Bildstúrmer),
er neita því að málverk sjeu listaverk, er eigi sjer
tilverurjett. Ennfremur hefur verið bent á það, að
helstu frömuðir þessarar nýju listastefnu eru
bolsjevíkar: kubistiski málarinn Petter á Rúss-
landi, Olto Freundlich á Þýskalandi, er teiknar
vanalega kápumyndir á »Der rote Hahn«; Lunats-
charski, er stofnað hefur Proletkult, stofnun fyrir