Óðinn - 01.01.1920, Blaðsíða 43

ÓÐINN
43
menningu öreigalýðsins og Wassily Kandinsky á
Rússlandi og lærisveinar lians, er vanir eru að
mála skrauímyndir í öllum litum regnbogans, í
Moskva, þegar hátiðisdagar Sovjet-stjórnarinnar eru
haldnir. Enn hefur verið bent á, að skáldskapar-
stefna sú, er nefnist dadaismi og liefur aðalaðsetur
sitt í Zúrich, sje mjög svipuð innsýnislistinni, enda
eru til innsýnir málarar, er yrkja dadaislisk kvæði
eins og t. d. Francis Picabia, málari dansmeyjar-
innar á Atlanzhafsskipinu. í dadaistiskum kvæð-
um eru orðin rifin út úr samhengi, þau standa
strjál eins og blekklessur hugsana. Fer lijer á
eftir dadaisliskt kvæði eftir Picabia í ísi. þýðingu:
Amerikanskur lirijtlci.
Maginn dórainó utan við sig
pykkir kviðir poka
pvoglar hraðfara ryk
og verður að pola purk af sherry í kúluflösku.
Undrahreðka prjónar
eins og flöskuhrot i lögun
við hliðina á silung, sem er talsími.
í vasabók Zanzibar
kemur hið nakta án farartækja.
Petta minnir mig á slipsi einsömul í járnbrautarklefa.
Stiginn hóstar með gasloganum,
bræður mínir!
Mætti hjer einnig vitna í futuriskar kveldstemn-
ingar eftir Stjrr Stofuglamm, er komu út í »Spaks
manns spjörum« hjer í Rvík 1917, liklega einasta
futuriska kvæði á íslensku. Par er síðasta erindið:
I.áttu geysa ljóð úr bási,
ljúfa barn! í mannlífsskarni.
Spæjari! Varstu sprok að segja?
sprungu lýs á rauðri tungu?
Glycerin er guðleg Iæna.
Gling-gling-gló og liver á liróið?
Nybbari sælt og Nói skrubbur!
Nonsens, Kaos, bhratar! Monsieur!
Mætti og benda á vísur Æru-Tobba eins og t.
d. þessa:
Agara-gagara-nísku nös,
nú ertu komin á heljarsnös,
beiminn kvaddi, hamarinn sprakk,
hylurinn tók við bagga af klakk,
stormurinn bar hann eyrina á,
agara-gagara-jagará,
skrokkurinn gat ekki skriðið pá,
skjótt leið sálin honum frá
og par í bergi nurtarakreislum nagar á.
í ljóðlist Dana gætir mjög þessara nýju slefnu.
Helstu skáld þeirra eru þeir: Fr. Nygaard (Opbrud
1919), Emil Bönnelycke (Taarer 1918, Festerne
1918, Ild og Ungdom 1919, Buer og Staal 1919).
Eitt af þessum dönsku kvæðum heitir Toget og
er þannig:
Toget—Toget—
Toget—Toget—Toget—Toget—
Toget--Togel-Toget-Toget-Toget-Toget-Toget-Toget-
Toget—Toget—Toget—Toget—
Toget—Toget.
Þessi kvæði sýna berlega sömu einkenni og
innsýn málverk, kvæðin eru eins, það er eins og
teningur framan á nefi, staurfótur með ldauf,
afmyndun á alla vegu, sameining ýmsra óskj'ldra
einstakra atriða.
Arásamenn innsýnislistarinnar hafa leitað að
vanskapnaði og fráhvarfi hins eðlilega á öllum
sviðum og bent einnig á tungutal, að tala í tung-
um, eins og tíðkasl meðal ýmsra trúarílokka, Mon-
tanista, Camisarda og Irvingiana; fengu þeir þessa
list í arf frá fyrsta kristna söfnuðinum, eins og
segir í brjefi Páls postula til Korintumanna: »Jeg
þakka guði, að jeg tala tungum öllum yður frem-
ur; en á safnaðarsamkomu vil jeg heldur tala
fimm orð með skilningi mínum, til þess að jeg
geti frætt aðra, en tíu þúsund orð með tungu. —
Sjeu einhverjir, sem tala tungu, mega þeir vera
tveir eða í mesta lagi þrír, hver á eftir öðrum og
einn útlisti. En ef ekki er neinn til að útlista, þá
þegi hinn á safnaðarsamkomunni, en tali við
sjálfan sig og við guð«. Eins og kunnngt er halda
þeir, er tala í tungum, að þeir hafi orðið heilags
anda aðnjótandi, þeir sjeu ekki að eins skírðir skírn
Jóhannesar, heldur í eldi og anda. Þeir þykjast tala
annarleg tungumál, kínversku og hebresku, en
aldrei hefur það sannast, að mál þessi væri annað
en rugl, og tákn þau, er maður einn af söfnuði hinnar
svonefndu »hvítasunnuhreyfingar« reit 1906 í Los
Angelos og sem hann sagði, að væri náðargjöf að
ofan, reyndust ekki að líkjast nokkrum rittáknum,
er menn þektu. Arásamenn innsýnislistarinnar
nefna því tungutal (glossolalia) sem sálsýki, er sje
hliðstæð vitleysu nútíðarlistamannanna. Loks má
nefna sinnisveiki þá, er nefna má á íslensku varg-
úlfakvalir (Varulvelidelse, ímyndun sú að vera varg-
úlfur og ráðast þeir, sem af sjúkdómi þessum eru
haldnir, á menn með ópum og óhljóðum), tarant-
isma (danshreyfingar ímyndunarveikra, er halda,
að þeir hafi verið bitnir af eitraðri könguló, taran-
túlu), ílagellantisma (voru það trúarofstækismenn
á 13. og 14. öld, er ílökkuðu frá einurn bæ til
annars og píndu sjálfa sig og pláguðu; þeir vildu
sjálfir líða kvalir Krists til þess að færast nær